FORO DE BIVILLE ( 672 )

                                                            FORO DE BIVILLE  :                                       ( 672 )

O Couto e  parroquia de San Miguel de Biville, no actual Concello de Sárria , oririnariamente vencellao  ao Bispado de Lugo, pasóu a ser de señorío de leigos, por aforamentos sucesivos, e despois de formar parte  o Concello Constitucionalda Pinza e Biville ( 1820 / 1830 )  acabóu formando parte do Concello de Sárria no ano 1840.

    As  estremas  do Couto comezaban  na Pena  e Marco de Buitrón ; de este  á Cruz de Lagartedo en dereitura á Ermida  de San Marco, Pico do Faro e ao Marco da Gandarela  ; de este á Pena Redonda, Marco do Redondo, Pena de Monteán  e ao Marco de  Buitrón, primeria demarcación.

Formóu parte do alciprestádego de Paradela, formando curato con San Salvador da Pinza e Santa María de Belante.  En  1753 o Couto de Biville era de señorío de dona María Ana   Suárez Vivero de Zuñiga , residente  na Cidade de México ( Nova España ) que tiña por administrador a Manuel López Guitián . Por loitosa a dona do Couto percibía medio  real de veludo  en cada un ano, pago  por cada veciño do estado xeral.

No ano  1589 o foro do Couto, que fora suscrito por Alonso  de Losada , O Vello ,  en 19 de setembro de 1508, e que pasóu a Martiño de Losada e a Alonso de Losada , O Novo,  foi anovado , por dúas voces máis, por don Xoán  Ruiz de Villazán, bispo de Lugo.

  ( 13  de febreiro de  1589 )                                                

Na cidade de Lugo  a trece días do mes de febreiro do ano de mil  e  cincocentos  e oitenta e nove  anos diante da Súa Señoría  don Xoán  Ruiz de Villazán , bispo e señor da cidade , do Consello do rei noso señor , Parecéu presente ALONSO DE LOSADA E RINADENEYRA,  veciño da vila de Chantada e presentóu ante a Súa Señoría  unha escritura de foro feita e outorgada  por don Pedro de Ribera ,  Bispo que foi deste Bispado  de boa memoria a ALONSO DE LOSADA   e TEREIXA  RODRÍGUEZ DE AGUIAR, a súa esposa e outras dúas persoas, do COUTO DE BIVILLE coa súa vasalaxe, señorío, xurisdición civil e criminal, mero misto imperio, Penas de sangue, loitosas, servizos,  abadías, magriños  e montazgos , casas e casares e herdades, montes e fontes, Prados e pasteiros  e con todas as outras cousas ao dito Couto pertencentes  e os dous lugares chamados de  BIVILLE  que estaban en ermo  e o lugar de SONAI  e o lugar de CARMONIÑO, e os dous lugares  de VILAR   e o lugar de QUEIXONA  que estaba en ermo  e outras tres leiras, unha no CASTELO DAS MOREIRAS e outra riba  do valado de ARGOI   e outras riba da FONTE DE CORTIÑAS, sitos os ditos lugares no Couto ;  e máis o lugar de FONTEMAIOR  so o sino de SAN SALVADOR DA PINZA e o lugar e herdades de SAN SADORNIÑO  e a ERMIDA DE SANTO ADRAO  e casar dela  cos seus dereitos  e máis so o sino de SANTO ANDRÈ DE PARADELA  e a herdade que chaman das CAMPÁS, bens referidos  e expresados na dita escritura de foro e que pagase en cada un ano  setecentos maravedís e así outras condicións  contidas e expresadas na dita  escritura  de foro feita  e outorgada  polo dito don Pedro de Ribera, Bispo, en dez e nove días  do mes de setembro  do ano mil e cincocentos  e oito perante Luis de Benavides, notario.

E atento que o dito Alonso  de Losada será  a terceira voz e persoa do foro por ter sido o dito ALONSO DE LOSADA o seu avó  e MARTIÑO DE LOSADA, o seu pai, fora a segunda persoa e el será a terceira e última como da dita escritura de foro consta e parecéu  de si por el a maior abundamento sendo necesario presentábase e presentouse  e pedía e suplicaba á Súa Señoría  tivese por ben aumentar e acrecentar  no dito foro ás presentes  voces  e vidas , mais  atento a que el da súa parte cumprira  e cumpría  as condicións do dito foro  e defendía a facenda del e diso viña utilidade e proveito á Súa Señoría  e  á súa dignidade episcopal  e visto o susodito  polo dito Señor Bispo   dixo admitía e admitiu  a dita presentación  feita polo dito ALONSO DE LOSADA  e tendo respecto   a que defendía o dito Couto, xurisdición  e Vasalaxe  e o aumentaba  e diso viña utilidade  e provrito   á Súa Señoría  e á súa dignidade episcopal tiña por ben  de confirmar o dito foro  e que a vida  do dito ALONSO DE LOSADA   fose e se entendese pola súa vida  e de dona LEONOR DE CASTRO PIMENTEL ,  a súa muller ,  e admáis e alén lle acrecentaba e acrecentóu  dúas vidas máis, a primrira que sexa o primeiro fillo ou filla do dito Alonso de Losada e de dona Leonor de Castro, a súa muller , e a segunda e última  o seu neto  de  entrambos  dous  e non habendo fillo nin neto o sexa a persoa  que polo postrimriro dos ditos Alonso de Losada  e dona Leonor de Castro  fose nomeada , sexa a de dereito e herdare os seus bens ou a maior parte deles  e sen que os bens deste foro sexan partidod nin divididos senón que anden sempre xuntos  e sen que por esta dita presentación e nomeamento de voces poida pasar a súa parte por xuizo ao dito Alonso de Losada  e os seus herdeiros  por mor do dereito que por virtude da dita escritura de foro ten e pretende  ter  ao dito Couto de Biville e máis  bens  na escritura de foro arriba anteditos e quedando como queda ao Alonso de Losada e os seus herdeiros  o dito dereito, xurisdición e vigor e coa condición que o  dito Alonso de Losada e dita dona Leonor Pimentel , a súa muller dende hoxe  en adiante durante os días das súas vidas  sexan ibgigados a daren e pagaren   á Súa Señoría  e sucesores bispos en cada un ano mil maravedís e despois dos días do postrimeiro deles, as outras dúas persoas sexan obrigados de daren e pagaren  á Súa Señoría  en cada un ano dous mil maravedís  postos e pagos nesta cidade  no poder da Súa Señoría  ou do seu mordomo  no seu nome ou á persoa  que houbere  de haber por día de San Martiño de cada un ano, con máis   as custas e daño  que pola cobranza deles se seguisen  e renacesen  e debaixo das máis condicións contidas e expresadas na dita escritura  de foro as que, e cada unha delas, se guiaban e houberon  por expresados, o que todo  a Súa Señoría  había e houbo po bo  e se obrigaba e  obrigóu  os bens, xuros e Rendas  da súa dignidade episcopal que as ditas dúas vidas máis serán  certas e seguras aos ditos Alonso de Losada e dona Leonor de Castro  a súa muller e os seus herdeiros  amosen obrigados, declaróu.

E o dito Alonso de Losada  por si  e a dita Leonor de Castro , a súa muller,  e as ditas dúas persoas do pasamento do postrimeiro deles, dixo que acetaba e acetóu  o dito acrecemento de voces coas condicións  e cada unha delas, obrigábase  e obrigóu  coa súa persoa e bens mobles e raíces  habidos e por haber e os bens deste  foro de pagar  de hoxe  endiante en cada un ano  polos días da súa vida  e da dita dona Leonor de Castro , a súa muller, os ditos mil maravedís e as ditas  dúas persoas  e vida representados  dous mil maravedís  en cada un ano  e cumprirán  as máis condicións  de suso declaradas   e cada unha delas  e para  que o cumprirán  , segundo dito é ,  ambas partes  cada unha polo que lle toca, deron  e outorgaron todo o seu  poder cumprido a todos ou calisquer  xustizas  llo fagan cumprir ben  e tan cumpridamente como se esta carta e o que ela contén  pasada en cousa xulgada , acerca do que  renunciaron a todas e  calisquer  outras leis, foros  , dereitos que  rato  e que non ratos  de que se poidan aproveitar  e a lei e dereito  que di que  xeral renunciación de leis  feita non valla e outorgaron   a presente carta  perante min, notario ,  e testemuñas de xuso escritos  e ao seu rogo asinárono  do seu nome , estando presentes por testemuñas Bartolomeu de Estrada e Marcos Fernández,  familiares da Súa Señoría , estranxeiros,  ademáis do licenciado Figueroa e Aguiar, e eu dou fe  a rogo dos outorgantes  /  non valla.... /  son obrigados /  e vai emendado episcopal / Ioannes eps lucens, /  Alonso de Losada.  Pasóu perante min : Ilexible. 

                                                                      NOTAS.-

 No ano 1508 na parroquia  de Biville estaban a ermo os dous lugares chamados de Biville   e o lugar de Queixona ( Caixona ). Había poboación nos lugares de Sonai e Carmoniño ( desaparecidos )  e no Casar e Ermida de Santo Adrao ( agora ermida de San Marco ) , onde desaparecéu  esa casa. Na Pinza había un casar coñecido como San Sadorniño.

Renda establecida en 1508, a pagar por Alonso de Losada e Tereixa Rodriguez de Aguiar, e sucesores ;  700  maravedís. Renda establecida na anovación de 1589 a pagar por Alonso de Losada : 1.000 maravedís.  Renda para as voces  posteiores á morte de Alonso de Losada  e Leonor de Castro ( Leonor Pimentel ).

********************************************************************************* 

                                     VENDA DE RENDAS  NA PARROQUIA DE BIVILLE

Os sucesores  dos foreiros que  aproveitaron os bens cedidos polo Bispado de Lugo foron derivando en suforos  con rendas moi multiplicadas que producián gaños abusivos aos fidalgos intermediarios , e  que recaían riba dos labregos  que traballaban as terras .

Extinguidos os señoríos  as rendas de obrigado cumprimento,  tanto por razón de aforamentos  documentados como por "antiga ouservanza" permanecero vixentes, e mesmo  as derivadas das "mans mortas " que  cos bens raíces pasaran a ser considerados  propiedade da Nación,  e mediando subhastas  bens e rendas  pasaron a mans de burgueses liberáis, e   os labtregos , por máis de 90 amos  seguiron pagando en cada un ano  a pervivencia  daquelas rendas  nadas na Idade Media, de maneira que  até os anos 1930  non se deu a plena redención  da inxsuta e opresiva  esixenza  de entrega de ferrados de centeo ou trigo, porcos  abertos ou polo pe,  millo,  empanadas de anguías,  viño, castañas, touciños, años , estrigas de liño, manteiga de vacas e de porcos,  cera, etc,  coas que se vían oprimidas  as clases populares.

 A renda foral dos 700, 1000 e 2000  reáis de veludo fixados no século XVI e primeiras décadas do  século XVII , para os bens de Biville  , convertíranse  en  1847  en 240 ferrados de centeo en gra e 49 reais  en diñeiro que lle pagaban 11 veciños da parroquia  ao titular dominical do antigo dereito. , don Pedrro Mª de la O  Miranda Miranda , veciño de Ribadeo-

       Venda en virtude  do poder antecedente a favor da Señora  Dona  Xosefa Solance ( viuva de Neira )  veciña da Vila de Sárria. 

" Na Vila e partido xudicial de Sárria a vinte días  do mes de xullo ano de mil oitocentos corenta e sete.

 Perante min  escribán da Súa Maxestade e Número e testemuñas constituiuse persoalmente  don Manuel González Alván  veciño de Legariños, parroquia de Santo Estevo da Peroza, distrito  municipal de Coles, no partido xudicial de Ourense , como Administrador  e apoderado de don Pedro María  da O  Miranda e Miranda , veciño de Ribadeo, dono  das  Casas de Camba , Legariños, e outras,  segundo poder  que  para  outorgar este instrumento lle conferiu  en dazasete do corrente do que deu fe don Manuel Rodríguez , Escribán de Número  da Vila de Chantada , cuxa copia legalizada do mesmo presenta  e entrega a min  o presente para que se coloque  por cabeza  deste dito instrumento  e inserte nas copias  que del se deren, confesando non usalo revocado nin en maneira algunha limitado antes ben  estándoo en  todas as súas partes. E usando das faculdades  que por el se lle confiren dixo :

Que pertencen ao referido  don Pedro María da O , en representación dos seus maiores o dominio e propiedade  das casas e bens ás que son adherentes as rendas de centeo e diñeiro  que percibe nos lugares  de BIVILLE ,  QUEIXONA, VILAR DE QUEIXONA , LAVANDEIRA  e CABO DE VILA,  situados na parroquia de San Salvador da Pinza  e San Miguel de Biville  no distrito e partido xudicial desta Vila..... e a súa principal  costosa administración  do que lle resulta  crecidos gastos  e pouca utilidade , determinóu enaxenar  para  sempre as rendas  e foráis  dos expresados  lugares por ter proporción  de adquirir outras iguais rendas ou maiores, a carón  da Administración de  Legariños  e outros puntos ventaxosos  e de utilidade a cuxa fin  o fixo público por medio de papeletas fixadas e entre as persoas  que fixeron  proposicións  arranxouse con maior prezo  coa  Sra. Dona  XOSEFA SOLANCE  , viuva do Señor Coronel  Don Uxío  de Neira, veciño que foi  e ela é  desta Vila de Sárria .

De conseguinte  o recordado  don Manuel González  Alván  a nome do seu poderdante por el , os seus fillos , herdeiros e sucesores  nas súas Casas, vínculos e maorazgos   en uso  da faculdade  que lle concede a lei de maorazgos  ,  por virtude da presente vía e forma que mellor se requira  en dereito  vende  e da en venda  Real por xuro certo  de herdade  e enaxenación perpetua  de todo tempo de sempre xamáis sen  reservación  nin reclamación   algunha á expresada  dona Xosefa Solance  que está presente , o aceta e compra  para si propia  e para quen for a súa vontade posto que o fai  con diñeiro  do seu mesmo capital  e lexítimas  que lle foron satisfeitas  polos seus tíos Coengos de Santiago , don Xosé e don Manuel  Solance  as que lle comprendeon na súa Casa de Valdepeñas  : a saber  que así lle vende  o don Manuel  e dá nesta dita venda polo seu principal  DOUSCENTOS CORENTA FERRADOS DE CENTEO EN GRAN e CORENTA  E NOVE REAIS  en diñeiro  segundo  llos pagan e deben pagar por xustos e límites títulos  que protesta entregar  neste propio día  á compradora baixo recibo que  a mesma ofrece darlle parcial , os seguintes colonos :

XOÁN LÓPEZ , dazaoito ferrados e catro reais  con oito maravedís en diñeiro.                                            ANDRÉ LÓPEZ DO PACIO ,  dazaoito  ferrados e catro  reais e oito maravedís .                                        MANUEL LÓPEZ DE FONTEMAIOR ,  dazaseis ferrados , un  real e dazaoito maravedis, todos tres veciños de San Salvador da Pinza :                                                                                                                   MANUEL GONZÁLEZ DE CABO DE VILA,  corenta ferrados  e trinta e  oito ferrados  e trinta e oito reais en diñeiro.                                                                                                                                         ANXO CHOUSA DE LAVANDEIRA, sesenta ferrados  e vinte e dous  reais en diñeiro.                               Os HERDEIROS  DE MANUEL ARIAS DA CASA DO CAMPO , catorce  ferrados e oito reais.                MANUEL LOPEZ DE  QUEIXONA , por si e polos  de DOMINGOS DE SAN MIGUEL . trinta e dous ferrados  e catorce reais                                                                                                                                      FRANCISCO LÓPEZ  ALBÍN  DE VILAR, corenta ferrados e 38 reais.                                                        XOSÉ TOIRÁN  DE CASTROMEIXE  , un ferrado .                                                                                       XOÁN  GONZÁLEZ e DOMINGOS FERNÁNDEZ do mesmo CASTROMEIXE  outro ferrado, todos eles de centeo, veciños do dito San Miguel de Biville, cuxas parcelas  compoñen  os cento vinte e nove reais  vinte e catro  maravedís  en diñeiro  e douscentos  corenta ferradosm iu sexan sesenta fanegas  de a catro ferrados  cada unha  pola medida que alí se usa  os que así  lle vende como propios do expresado seu poderdante por libres de toda outra venda, carga nin responsabilidade con todo.... dereito e servidumes  en prezo e cuantía de.......  mil seiscentos reais .

                                                      ...........................................................................  

       REDENCIÓN DAS RENDAS  PAGADAS POLOS VECIÑOS DE  BIVILLE  (  18.08.1861 ) 

Na Vila de Sárria  a dazoito días do mes de Agosto, ano de mil oitocentos  sesenta e un, perante min Escribano de Número e testemuñas , presente persoalmente  a Señora  dona Xosefa Solance, viuva do Coronel  Don Uxío de Neira, veciña desta Vila,  maior de corenta anos  de idade, e dixo ;

Que adquriu en vinte de Xullo  de mil oitocentos corenta e sete, unha renda anual  de douscentos corenta ferrados de centeo  e cento e vinte e nove reais  e vinte e catro maravedís , que lle deu en venda real  por enaxenación perpetua  a medio de escritura pública Don Manuel González Alván , veciño de Legariños, parroquia de Santo Eusebio da Peroxa, distrito de Coles, do partido de Ourense  e en virtude de faculdade, segundo poder  que ao intento  lle outorgóu  na Vila de Chantada  a dazasete do expresado mes de Xullo perante o escribán  Don Manuel Rodríguez , veciño o expresado Miranda de Ribadeo, e dono das Casas de Camba , Lagariños e outras, como todo máis por menor  resulta do expresado documento que pasóu  a testemuño de Don Xoán Díaz de Freijo nesta propia  Vila  e que foi rexistrado  na Oficina de Hipotecas  desta Vila ao folio  cento corenta e dous  do libri primeiro  tomo do distrito  desta referida  vila, previo pagamento  do tocante á Facenda e ao que se remite do que tamén  resulta  que esas rendas son cobradeiras  nos lugares de Viville, Queixona ,  Vilar de Queixona, Lavandeira , Cabo de Vila e Castromeixe , parroquia de San Salvador da Pinza  e San Miguel de Biville , de cuxa renda  se posesionóu  xudicionalmente  o vinte e tres do  expresado mes de Xullo.

Que dende esta data  ven percibindo   a indicada renda  , quieta  e pacíficamente sendo un dos pagadores  Xoán Albín , labrego, casado, de corenta e oito anos  de idade, veciño de Vilar  de Queixona , parroquia de San Miguel de Biville, por cuarenta ferrados  de centeo e trinta e oito reais en diñeiro, renda que gravita probablemente  os bens  que o Albín ten e posúe  na dita veciñanza de Biville.

Que os ditos  pagadores obcecados  coa idea  de que  esas   rendas procedían de Señorío xurisdicional  e  coa de que por esta razón  non debían seguir pagando, dispoñianse con empeño a fulminar  a oprtuna demanda, sen repararen  nos dereitos  cos que a dita Señora podía contrarrestalos; que  vista semellante resolución  e mirando ás vexacións  , gastos  e incomodidades  que trae toda cuestión procesal, decidiuse por lles franquear  o medio de redemir  ou recuperar  o canon de renda respective, fixando para iso o tipo de trescentos  setenta reais a fanega de centeo e cinco e medio por cento o diñeiro ; que acetando como beneficiosa  tal proposición, o XOÁN ALBÍN que está  presente en este acto, despois de enterado  de todo o referido , fixo entrega e del recibiuu  a dita Señora catro mil catrocentos tres reais ( 4.403 reais )   na presenza das ditas testemuñas  e de min o Escribán  que dou fe, como valor , ao tipo indicado  dos expresados corenta ferrados de centeo  e trinta e oito reais  de renda da que era pagador  como vai expresado  e cuxa renda leva recobrado ou redimido na forma  expresada , e a mencionada Señora  do expresado diñeiro  en moedas  de prata e ouro outorga ao Albín  en forma ......

.......................................................................................................................................................................