SÁRRIA: ALTAR MAIOR DE SANTA MARÍA MADALENA ( 669 )
BOLETÍN. SEMINARIO DE ESTUDOS SARRIAOS F.V.S. 2º TRIMESTRE 1990. Nº 10.
MONOGRAFÍA
***********************************************************************************
ADRO
As dificultades que temos para que os exemplares do noso Boletín podan saír á rúa , fan que as entregas se demoren moito máis aló do que sería de desexar.
Os traballos pendentes de publicación son moitos, e por iso estamos analisando a posibilidade de achar novos xeitos de edición. Cremos que vale a pena.
Este número 10 , que ve a luz en 1992, aínda que correspoinde a súa elaboración ó ano 1990, é unha monografía sobre o altar maior do Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria, do que é autor SEGUNDO LÓPEZ MÉNDEZ, lucense, Director do Centro de EPA, que fixo este traballo de investigación como tesina final dos seus estudos de Artes Aplicadas e Oficios Artísticos.
A calidade do traballo é moi boa, e é gratificante que haxa quen se preocupe por aspectos concretos da nosa historia local, máis se temos en conta a vinculación profesional do autor á vila de Sárria.
Agardamos que outros investigadores , nun futuro inmediato, boten riba deles o labor de espallar o coñecemento dos nosos propios valores. Este BOLETÍN estará sempre aberto para eles-
.............................................................
SUMARIO.- ADRO.- RETÁBULO DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA ( ESTUDO HISTÓRICO-ARTISTICO ) por Segundo López Méndez.- Portada.- Segundo López Méndez. Fotografía: Segundo López Méndez- Ilustracións: Segundo López Méndez.
......................................................................
BOLETÍN DO SEMINARIO DE ESTUDOS SARRIAOS " FRANCISCO VÁZQUEZ SACO".- Nº 10. 2º TRIMESTRE DE 1990 ( EDITADO EN 1992 )
.....................................................................................................................................................................
RETÁBULO DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRI.- ESTUDO HISTÓRICO-ARTÍSTICO
SEGUNDO LÓPEZ MÉNDEZ
.......................................................................................................................................................................
MOSTEIRO DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA
O Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria.
Fundado no albor do século XIII nun pequeno preguntoiro que separa as veigas dos ríos Sárria e Celeiro ( daquela chamado Barbadelo ) , na tradicional ruta das peregrinacións a Compostela, e estramuros da entón chamada Vilanova de Sárria , o Mosteiro de Santa María Madalena cubriu unha función asistencial que corréu paralela coa dos Hospitais de Santo Antón e San Lázaro.
Nado do pulo duns frades italianos e despóis de ter presentado un certo vencello cos templariuos, o Mosteiro pasóu a estar suxeito á Orde de Santo Agostiño.
Gozóu de protección dos Condes de Lemos e Marqueses de Sárria, así como das familias fidalgas da comarca , que o elexían para os seus enterramentos , o que o fixo disfrutar de considerables rendas.
En 1568 pasóu a depender da Regular Orde da Ouservancia de Santo Agostiño, adscrito á provincia de España, até a exclaustración , chegóu a súa ruina.
Restaurado polos PP Mercedarios , segue hoxe cumprindo o seu labor asistencial aos peregrinos.
O antigo convento de Santo Agostiño , é hoxe coñecido como Convento da Mercé.
A IGREXA
Máis que dunha igrexa sería preferible favor de tres igrexas . pois tres foron as fundacións. e estas darían lugar , por acumulación, a unha planta atípoca con capela maior ao Sur, unha nave lateral, capela e mave principal que vai de Norte a Sur.
Nesta igrexa documéntanse os altares Maior, de San Xosé, de San Nicolau de Tolentino, de San Xoán de Sahagún, da Nosa Señora de Graza. de San Lourenzo e da Vera Cruz.
A esclaustración e a chegada dunha nova Orde relixiosa supuxeron a desaparición da case totalidade deses altares e das súas advocacións , perdéndose a maior parte das imaxes dos séculos XV, XVI e XVII que neles había.
Somente se conservan os altares Maior e do Santo Cristo, aínda con algunha trasformación, como máis adiante veremos.
( Fotografía : O retábulo na actualidade )
O RETÁBULO NA ACTUALIDADE
DESCRIPCIÓN XERAL
O retábulo adáptase á forma da Capela Maior, sen formar crebaduras as calles principais, seguindo unha planta poligonal. Presenta tres corpos e tres calles, ocupando todo o testeiro da dita Capela chegando até a bóveda.
A calle central adícase ás imaxes principais: Cristo no ostensorio riba deste Nosa Señora da Mercé , padroa da Orde Mercedaria; no ático do retábulo , Santo Agostiño, fundador da Orde á que pertencía o convento primitivo.
Ao lado esquerdo, calle con fornela e imaxes. De abaixo a arriba: na predella primeiro rexistro unha cartela ou tarxeta ; no primeiro corpo , San Pedro Nolasco, fundador da Orde ; segundo corpo, San Pedro Pascual e rematando a calle no terceiro corpo o blasón da Mercé.
Ao lado dereito, calle con fornelas e imaxes. De abaixo a arriba: na predella, primeiro rexistro outra cartela ou tarxeta ; no primeiro corpo , San Ramón Nonato; segundo corpo Santa María de Cervelló; remata a calle xa no ático o escudo de Aragón.
Nos tres corpos mantense a mesma disposición : pedestal , corpo de imaxes, relevos e entablamento. Corpo superior semicircular con remate de escudo da Orde agostiña.
Riba das imaxes e decoradno os friso das fornelas dispóñense relevos , os do segundo corpo , de moito bulto. As xambas das fornelas deste corpo están ornadas con labores de media cana. O primeiro corpo do retábulo presenta nas súas columnas capiteis xónicos , e as do segundo, capiteis cortintios. As columnas do ático son claramente neoclásicas,
En liñas xerais , as columnas presenta unha ornamentación de grinaldas, zarciños, cogols, eses , et.
No cabe dúbida que os corpos segundo e terceiro son a todas luces de estilo barroco; o terceiro é de realización máis tardía , presentando un claro estilo neoclásico como antes mencionamos.
É de grande adorno en relevos, e a iconografía mantén criterio de ordenación xerárquica , en canto que os motivos centrais os máis importantes,
Hai que destacar como elemento importante aunque múltiple , a presencia de vinte e oito cabezas de anxos en distintos puntos do retábulo, así como seis máis de corpo enteiro.
Esta constante presencia de anxos fainos pensar dalgunha maneira , que son os elementos introdutores do mundo superior.
As medidas do retábulo son aproximadamente duns cinco metros na súa base e oito na súa altura.
Unha visión máis particular , fainos apreciar unha significativa representación de San Miguel , como sabemos arcanxo xefe da milicia celestial, vencedor na loita contra as potestades do mal ; situado na base da primeira columna divisoria das calles central e izquierda , facéndonos patente unha clara representación da apertura do Antigo Testamento.
E na columna que flanquea coa citada, a calle central, recoñecemos a San Xoán Bautista, que nos fai presente a apertura do Novo Testamento.
Non podemos deixar de citar os dous relevos que coroan as fornelas do segundo corpo , calles esquerda e dereita, neles, Davide e Moisés son tamén coa súa presencia , portadores de mensaxe . No caso do Rei hebreu que rexiu os destinos do reino unido de Xudá e Israel, sendo punto medio cronolóxicamente entre Abraham e Cristo, reside a súa grandeza e a súa mensaxe na súa categoría relixiosa e nas súas xestas politicas, Non foi só o "doce cantor " de Israel , o criador da salmodia , senón que fundóu unha forte monarquía riba das ruinas da débil dinastía de Saúl. Representóu a estirpe da que dez séculos máis tarde nacería o Mesías Prometido.
Polo que se refire a Moisés , poderiamos dicir que se considera profeta, lexislador, xuiz e caudillo , sabio e sacerdote, así como tamén o promulgador do núvleo da Lei ( Thora ).
No ANEXO IV , adicamos máis información a estes personaxes.
Abondando algo máis neste retábulo barroco , diremos que presenta unha redución a conciencia de espacios , empregando con abundancia a decoración. Como en case todas as igrexas-mosteiros , o seu retábulo caracterízase pola profusión de volutas , roleos e outros adornos nos que predomina a liña curva , que se desenvolve como algo esencial e específico nos séculos XVII e XVIII, período do estilo barroco.
No estudo de detalle , presentado máis adiante , irase complementando o traballo que nos ocupa. supoñendo que sería un entallador dalgunha circunscrito á área Sárria- Samos, dado o número destes que por aquel entón habitaban a zona, aos que, no ANEXO I describirémolo con máis detalle.
...................................................................................................................................................................... "
........................... Entre os documentos do Mosteiro de Santa María Madalena, e datado en 1568, figura esta anotación " ................... Retábulo e sillaría No ano de 1568 concertouse o convento con GREGORIO FERNÁNDEZ , entallador, que se obrigóu e fixo o retábulo do altar maior e sillaría do Coro , e imaxes do retábulo , da maneira que está en prezo de douscentos e vinte ducados , en diñeiro , comida e pousada para el e oficiais todo o tempo que duróu a obra, Máis deu o Convento , toda a madeira necesaria , serrada de serra maior e posta no Convento . Máis deulle toda a cravazón e cola necesaria, dar madeiras e facer estadas . Máis deulle catro ducados e medio por cada cadeira , que son vinte e seis, co que ademáis da comida , cama, pousada e materiais custaron as ditas duas obras trescentos e setenta ducados. Pasóu perante Diego López e Rui López," .................................
O ALTAR MAIOR DA IGREXA DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA E AS SÚAS IMAXES PRIMITIVAS FORON OBRA DO ENTALLADOR GREGORIO FERNÁNDEZ, PAI DO INSIGNE ESCULTOR GREGORIO FERNZ. A IMAXE DE SANTO AGOSTIÑO DO ALTAR MAIOR E A SANTIAGO APÓSTOLO ACTUALMENTE NO ALTAR MAIOR DA IGREXA DE SANTIAGO DE FARBÁN, SON AS ÚNICAS TALLAS QUE SE CONSERVAN DAS FEITAS NO ANO 1568.
O altar maior , imaxes e sillaría contratadas en 1568 foron promovidas pola Orde da Regular Ouservanza de Santo Agostiño, que o 6 de xaneiro de 1568 , despois de ser suprimida a Orde dos Frades da Penitencia dos Mártires de Cristo ( "Madalenos" ) entróu na posesión do Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria na que estivo até 1836.
.......................................................................................................................................................................
O que si sabemos sen dúbida algunha , é o nome do pintor que dará : " pintado, dourado, estofado, colorido e perfecionado consonte a arte o pide e require...." segundo o texto do contrato entre o convento de agostiños de Sárria e o pintor Baltasar Rey de Terán, sobre pintura de retábulo e imaxe, no ano 1643 . E que tamén recollemos no ANEXO I.
FOTOGRAFIA : Fachada exterior do convento con campanario e prta de acceso ao templo ( dereita ),
A previa orfandade documental darredor da autoría , só ven salvada por algunhas aportacións rescatadas do esquezo por Don Francisco Vázquez Saco , e a recente publicación do Libro de Sepulturas , permitieanos datar un tanto as etapas dos retábulos conservados,
FOTOGRAFÍA : Imaxe de Santo Agostiño, obra do escultor Gregorio Fernández
( Presenta certo paralelismo coa imaxe de Santo Agostiño que preside na actualidade o altar maior , que foi obra realizada polo entallador Gregorio Fernández ( pai ).
................................................................................................................................................................
SUCESIVAS ETAPAS EVOLUTIVAS DO RETÁBULO
DE !568 ATÉ 1705
A Capela Maior foi dotada por Nuno Álvarez de Guitián , que alí estaba enterrado, e é en 1511 cando se pode datar a súa construcción.
Se en 1643 encárgaselle ao pintor Rey de Terán ( ANEXO I ) o pintado e dourado do retábulo do altar maior , podemos pensar que as datas pobables do alzado se establecerían algúns anos antes ( foi en 1568 ).
No dito alzado , que presentamos en páxinas seguintes, podemos apreciar que foi construido con tres calles e dous corpos, estes mantendo paralelismo e as calles exteriores simetría, a diferencia do que dende 1763 xa presenta movimento na súa calle central .
O retábulo na súa calle esquerda tiña dúas fornelas; na inferior Santa María Madalena , advocación do Convento. Na superior , San Nicoláu de Tolentino, agostiño. Calle dereita, fornela inferior , Santa Mónica, nai de Santo Agostiño . Fornela superior Santiago Apóstolo, de fonda tradición na zona , por ser parte esencial na Ruta Xacobea (ANEXO IV ).
Xa na calle central : fornela inferior " Camerín.Ostensorio", que a xulgar polo debuxo presentado no "Libro de Sepulturas" , era de constitución diferente ao actual , datado en 1763, e que segundo o libro citao , xunto co remate do retábulo , a custodia, gradaría, credencias e adornos das columnas, fíxose novo tamén o camerín, podemos apreciar sen temor a nos trabucar , que o dito camerín-ostensorio presentaba unha posición avanzada con respecto ao resto do retábulo, de maneira que entraba sobre da mesa do altar.
No dito camerín tampouco figuraba o grupo de pelícanos que hoxe aínda podemos observar e que de forma moi clara é independente do conxunto , sendo enadido en época posterior á que aquí estamos a describir-
Na fornela superior, Santo Agostiño.
O ático, nas súas beiras, estaba coroado con dous escudos realizados en 1639 por Moure ( fillo ),ANEXO I, timbrados con sombreiro e cordóns episcopais, recibindo nos seus interiores o corazón seteado , símbolo da Orde Agostiño. No centro , cruz flanqueada por unha pluma e unha espada ; aquela como triunfo da fe, a espada, loita pola súa propagación.
.....................................................................................................................................................................
DEBUXO A MAN ALZADA: Documento obtido do "Libro de Enterramentos ". Altar Maior con retábulo até 1705.
DEBUXO : O retábulo do Altar Maior . Até 1705 ( Ricardo Segundo López Méndez )
........................................................................................................................................................................
PERÍODO 1705 - 1763
Como podemos apreciar na representación da páxina seguinte , a estrutura xeral do retábulo mantense como até 1705, mais baseándonos en documentos obtidos do "Libro de Protocolo" , podemos apreciar que o ático foi lixeiramente modificado, xa que aos dous lados da cruz primitiva, antes lobulada, agora liñal, antes sen Xesús Crucificado , agora insinuado con lixeiras liñas, aparecen dúas figuras debilmente marcadas con rasgos aínda que non moi claros , si polo menos significativos , e que poden ser a Virxe María e San Xoán, que en etapa posterior pasarán a formar parte do novo corpo construido en 1763 e que forma até o dia de hoxe o ático do retábulo.
.........................................................
PORTADA DO "LIBRO DE PROTOCOLO": Protocolo de toda a renda deste Convento da Madalena de Sárria , así da que ven á Tulla e Convento como tamén da que se xunta na Granxa de Pacios. con índice dos Capítulos que contén este Libro e a razón pola que se paga citando o Caixón onde está as esctrituras e o libro Mestre, Fíxose o ano de MDCCV a dilixencias e coidado do PP Frei Xosef Mosquera, quen apeó todos lugares nos que se cobra a Renda . cuxos apeos están xuntos e cosidos aos instrumentos de foros, vendas e doazóns e todo fixose sendo Provincial NPMF Antonio Gómez e Prioiro deste Convento o P. Pregador Frei Antonio de Castro, Mestre de Novicios Xubilado , fillos todos tres do Convento da Nosa Señora da Cerca,
..........................................................
DEBUXO A MAN ALZADA : Documento obtido do "Libro de Protocolo " Altar Maior con retábulo até 1763.,
.......................................................
DEBUXO : O retábulo do Altar Maior até 1763 ( Ricardo Segundo López Méndez )
..........................................................................................................................................................................
PERIODO 1763-1797
O retábulo descrito anteriormente , mantívose así até 1763.
No cuatrienio do P. Prioiro xubiladp Frei Xoán Pumares , e sendo Sancristán o Padre Frei Francisco Fernández , fíxose de movo o remate do retábulo do altar maior , o camerín e custodia , con toda a gradaría , credencias e adorno de columnas , e dourouse novamente o retábulo e retocaron as imaxes, Tamén se levantóu o presbiterio , rebaixouse o pavimento e lastrouse , así como tamén puxeron ás lámpadas aos lados - " Libro de Sepulturas"-
No terceiro corpo ou
atico , estrutúraronnse tres novas fornelas , a central de maior tamaño que as colaterais, na que se incorpora Cristo Crucificado e nas dúas máis pequenas as imaxes que co Cristo coroaban o remate do retábulo no periodo anterior.
Quixeramos facer constar neste momento , a grande similitude existente entre este Calvario e o que se acha na igrexa de " San Xoán de Lóuzara" , parroquia do concello e arciprestádego de Samos.
No templo parroquial consérvase un interesante retábulo renacentista de dous pisos e tres calles , con esceas do nacementi e degolación de San Xoán Bautista , pinturas e outros relevos.
Non nos debe extrañar a similitude apuntada anteriormente , dado que, moi fácilmente tanto un como outro puideron ter sido realizados por entalladores da área Sárria.Samos., aínda que non tallados pola mesma gubia , polo menos pertencentes á mesma escola que durante tantos anos, os entalladores sarriaos, demostraron o seu bon facer en todas e cada unha das obbras que ao longo e largo do mapa espallaron.
Este terceiro corpo enadido nesta época , é claramente de estilo neoclásico , recordemos que este movemento xorde a partires do ano 1762.
A cornixa que o remata presenta forma semicircular crebada, estrutura dabondo utilizasa polos tallistas do momento.
......................................
DEBUXO : O Altar Maior. Até 1797 ( Ricardo Segundo López Méndez )
................................................................................................................................................................
PERIODO POSTERIOR A 1797
En 1797 as imaxes do remate foron trasladadas á capela do Santo Cisto , retocándose as imaxes-
DEBUXO A MAN ALZADA: Capela do Santísimo Cristo. Capela Primitiva do Santo Cristo
..................................................................................................................................................................
FOTOGRAFIA : Altar do Santo Cristo.
CAPELS ACTUAL DO SANTO CRISTO E IMAXES
É posible que neste mesmo ano a imaxe de Santo Agostiño pasase a ocupar a fornela central do remate e que a imaxe da Nosa Señora de Graza aquela, ao pasar o seu altar á capela de San Lourenzo.
Os escudos da Orde Agostiña pasaron a ocupar as fornelas pequenas do remate, que máis tarde serán sustituidas polos da Orde mercedaria.
Cando a finais do século XIX os Padres Mercedarios tomaron posesión do Mosteiro, as imaxes do retábulo, agás Santo Agostiño , serán sustituidas por outras de Santos e Santas da nova Orde, ocupando lugar de honra a Virxe da Mercé , imaxes procedentes de Catalunya.
Por tempo que non puidemos concretar, a mesa do altar, sagrario e camarín , estiveron arredados do retábulo, deixando un espazo de relativa separación.
Despois do Concilio Vaticano II , a mesa do altar foi retirada e sustituida por outra de pedra, o camarín e sagrario integráronse no retábulo de novo e ao desaparecer as gradarías houbo necesidade de acondicionar a parte baixa do retábulo.
Tamén se acondicionóu a fornela da Virxe da Mercé.
Coñecemos a identidade dos artistas que tomaron parte no desenvolvemento do retábulo: Gregorio Fernández ( pai ), Rey de Terán e Moure ( fillo ) , este encargado de facer os escudos do remate, e de todos eles podese presumir traballaron en Samos, Lugo e Monforte, porque nesas época deuse unha febril actividade nas igrexas e conventos deses puntos.
Actualmente, pois, as imaxes do altar maior primitivo que se conservan son : a ) Santo Agostiño. b ).- Santiago Peregrino na igrexa de Farbán. c ).- Posiblemte a Virxe e o San Xoán Evanxellista postos no altar maior aos dous lados do Santo Cristo procedan das fornelas laterais do remate do retábulo maior da igrexa conventual.
No altar maior de Santiago de Farbán tamén hai outra imaxen, a de Santa Catarina, que estaba no altar da Nosa Señora de Graza, na igrexa da Madalena.,
Por averiguacións que praticamos soubemos que até darredor dos anos 1950 varias das imaxes primitivas conserváronse no Convento, e por seren consideradas un " estorbo" foron destruidas ou pasaron a mans de anticuarios, nunha época na que a sensibilidade artística non era moi acusada.
Porén custódianse no Mosteiro as imaxes de San Miguel e San Xoán, procedentes da igrexa parroquial de San Salvador de Sárria, das que foi autor o entallador Gozalvo Álvarez ( século XVI ).- ANEXO IÇ
..........................................
DEBUXO: O RETÁBULO NA ACTUALIDADE ( Ricardo Segundo López Méndez )
............................................
O RETÁBULO NA ACTUALIDADE
DESCRIPCIÓN POR ELEMENTOS
PREDELLA
REXISTRO INFERIOR OU ENADIDO- Este rexistro formado por distintos elementos . baixorrelevos e pinturas , foi enadido cando tralo Concilio Vaticano II se fan desaparecer as gradarías. Por ese motivo houbo que reprantexar esta parte baixa do retábulo.
PRIMEIRA FIEIRA DA COLUMNATA ESQUERDA
ELEMENTO FRONTAL
( FOTOGRAFÍA : Cristo azoutado atado á columna )
Baixorrelevo rectancular representando a flaxelación de Cristo atado a unha columna- A situación desta , partindo a escea, de consiustenza e pesadez ao grupo , saións á dereita e á esquerda con vergallos en actitude agresiva.
As figuras presentan unha certa deproporcionalidade , sobre todo a nivel de extremidade superiores, podese apreciar unha composición primitiva, tanto en movementos como en talla. Esta claramente elemental. Os rostros son enérxicos , sobre todo nos saións, mais a musculatura preséntase demasiado feble, reflectindo desta maneira un descoñecemento da anatomía por parte do artista .
Este baixorrelevo parece ter pertencido a un antigo viacrucis , aproveitado para encher este punto.
ELEMENTO INTERIOR DEREITO
Baixorrelevo rectangular sen demasiada importancia , colocado como recheo.Presenta motivos florais e de composición vexeta.
CALLE ESQUERDA
ELEMENTO FRONTAL
Relevo formado por unha serie de volutas sen demasiada pretensión.Talla sinxela. Elemento de recheo.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E ESQUERDA
ELEMENTO INTERIOR ESQUERDO
Non presenta ningún tipo de relevo nin pintura.
ELEMENTO FRONTAL
Pintura reflectindo unha mada de espigas. , cores moi escuras, predominan grises e negras. Sinxela.
CALLE CENTRAL
ELEMENTO FRONTAL
( FOTOGRAFÍA : O Sagrario. Imaxe do Agnus Dei )
Peza de prata repuxada e de grande ornamentación.
No centro, porta do sagrario , decorada con dúas volutas nas que se apoian sete columnas , que nos recordan o Candelabro dos Sete Brazos, rememorando o Antigo Testamento , Riba daquelas descansa un " Agnus Dei" portando estandarte. Abraza este conxunto xa no seu fondo , grande abano de raios. Nas beiras grandes froitos que se nos antollan granadas das que saen pendurados motivos florais. Son estes símbolo indiscuible de eternidade.
Na parte superior , ao centro, cabeza de anxo con aureola e aás, nos estremos outros dous de corpo enteiro, como suxeitando unha especie de arco. Rebordan todo este elemento frontal , dúas pequenas columnas decoradas con volutas, cunchas mariñas e cabezas de anxos.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E DEREITA
ELEMENTO FRONTAL
Como no caso simétrico a este , pintura reflectindo un acio de uvas , que xunto que con aquel fan clara referenza á Eucaristía. Cores moi escuras con predominio de negros e grises-.
ELEMENTO INTERIOR DEREITO
Non presenta ningún tipo de relevo e pintura.
FIEIRA DE COLUMNATA DEREITA
ELEMENTO FRONTAL
Baixorrelevo rectangular sen demasiada importancia. , colocado como recheo. Presenta motivos floráis e de composición vexetal..
ELEMENTO FRONTAL
Baixorrelevo de labor claramente igual ao seu simétrico . Nel apreciamos tamén talla sinxela e elemental representando a Cristo coa cruz ás costas , axudado polo "Cirineo".
Ao fondo soldados con armas.
Esta peza, como a xa citada , pertencía a un antigo Viacrucis , de cuxas catorce pezas, só estas dúa se aplicaron ao novo recheo deste recheo inferior ou enadido.
Como se pode apreciar polo até dagora descrito , esta parte da PREDELLA non é realmente un conxunto esencial, xa que foi formado con pezas de procedencia diversa e para cumprir unha función de compleentación,
( FOTOGRAFÏA : Xesús coa cruz ás costas )
PREDELLA
REXISTRO SUPERIOR OU PRIMITIVO
FIEIRA DE COLUMNATA ESQUERDA
ELEMENTO FRONTAL
Baixorrelevo rectangular , con figura en movemento e sen grande perfeción de liñas na súa talla. Musculatura feble , sen atractivo anatómico, Certa desproporción corporal, que recorda talla primaria . Parece indicar o home envolto no seu pecado , dada a similitude entre a fita negra que o arrodea e a serpenta bíblica. A dita sensación é enviada polo movemento envolvente, xa que o pecado circunda e ata ; enténdase tamén como os vicios aos que o home pode estar apegado.
Este relevo presenta un corido agradable no que se refire á figura humá , con tons carne nas súas partes descobertas e rosas nas cobertas . Isto fai sentir unha situacíon de contraste co negro da fita e a superficie riba da que se apoia a figura.
( FOTOGRAFÍA : Elemento interior dereito )
( FOTOGRAFÍA : Pontíficc )
Pode considerarse como altorrelevo, no que podemos ver a representación da autoridade pontificia-- Posicion frontal en actitude de abenzoar , vestido con alba adornada de multiformes motivos vexetáis. Cubre o seu corpo unha capa de cor averemellado e cenefas douradas. A cabeza cuberta coa tiara de tres coroas, indícanos o seu poder de remisión - atar e desatar ( poder espiritual ) , Xefe supremo da Igrexa, Poder temporal como rei de Roma.
Rostro sereo , lixeiro movemento, pregues de tecidos febles sen grande profundidade, certa desproporción nas mans.
CALLE ESQUERDA
ELEMENTO FRONTAL
Cartela ou tarxeta na que apreciamos baixorrelevo con óvalo central do que desaparecéu a inscrición orixinal. adornado por unha serie de bucles e rizos que parecen estaren convintemente estilizdos.
Non se aprecia ningún tipo de simetría nas súas formas.
Dalgunha maneira recórdanos as panoplias tan abundantes no estilo barroco-
A talla está ben realizada, con bon ritmo e boa harmonía.
Toda a peza está dourada e resulta agradable á vista.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E ESQUERDA .- ELEMENTO INTERIOR ESQUERDO.
Altorrelevo rectangular no que aparece figura humá tomando froitas dun conxunto susprndido riba da súa cabeza,
( FOTOGRAFÏA : Adán nú baixo froitas )
Neste relevo cremos ver unha reprsentación da inocencia, e máis claramente a un Adán antes da caída, pois observamos que está totalmente nú, e como sabemos despóis daquela corréu con Eva a se agochar e cubrir a súa nueza,
Talla sinxela, de grande bulto e lixeira desproporción.
ELEMENTO FRONTAL
Representa este elemento a dous anxos con talla de bulto redondo . situados en posición superior e inferior.
Son os anxos motivos moi utilizados moi utilizados e até certo punto preferenciáis en todo traballo de retábulo durante o barroco, pois son até certo punto os embaixadores da divinidade, portadores de movemento . graza e espiritualidade cara o home; é por este motivo que alí onde hai un oco non moi amplo , o artista utiliza o anxo.
Aquí queremos destacar que estes dous anxos son independentes en canto que foron enadidos a unha base ,sen pertenceren a ela. Tamén consideramos que non son do mesmo autor ( FOTOGRAFÍA : anxox ) abonda con miralos, pois se no superior se destaca a súa graza de formas, típica da dozura anxelical, non así no inferior , que presenta unha maior rudeza de rasgos. Ademáis os adornos do anxelote superior son máis traballados e máis gráciles, a súa decoración floral é máis patente en canto á súa execución, e no caso do inferior é máis pobre e menos floral. Pensamos entón que neste panel utilizáronse estes motivos para encher o espazo.
Abondando un pouco máis na decoración que os arroupa , dirase que o estilo é completamente barroco ao se presentar rítmico con certa elegancia.
A presenza de lixeiras volutas con algo esencial ao estilo , é aquí tamén manifesto
As caras están policromados e o resto dourado, con lixeiros desperfeitos en algúns puntos, sobre todo máis exteriores.
CALLE CENTRAL
ELEMENTO FRONTAL
( FOTOGRAFÍA : Crucifixo do ostensorio e ostensorio )
Este conxunto é o chamado lugar do oestensorio , isto é, fornela que serve para recibir a custodia que garda a Sagrada Forma e así poder ser exposta aos fieis. No seu lugar figura un Cristo crucificado, que en certa medida é de boa realización, mais as mans presentansenos defectuosas, debido á desproporción que reflicten Se nos fixamos ben nos brazso do Crucificado , notaremos que estes foron enadidos, xa que a súa feitura é totalmente diferente das estremidades inferiores , máis perfeitas na súa execución . Con isto chegamos á conclusión de que por algún motivo que descoñecemos , tiveron que se realizaren de novo , co que se observamos o baixorrelevo do elemento frontal da primeira fieira da columnata esquerda, primeiro rexistro da predella, notaremos a grande similitude existente entre a feitura das ditas mans e brazos, e as mesmas estremidades que ali se confeccionaron Todo isto móvenos a ( FOTOGRAFÍA : Crucifixo do oestensorio ) que foi a mesma gubia , a execución dun e outro traballo.
Exceptuando isto, a figura de bulto redondo está bastante ben confeccionado , con graza e sensibilidade. tocado con pano de pureza e coroa de espiñas , Cabeza lixeiramente inclinada cara a dereita, deixa caer os seus cabelos riba do mesmo hombreiro.
A fornela no seu conxunto presenta unha decoración floral , enmarcada con dúas columnas típicamente barrocas, cos seus capiteis corintios , tan utilizados por este movemento. As ditas columnas están adornadas na súa parte inferior con motivos da Paixón, a esquerda , cos tres cravos, martelo e escada; a dereita coa coroa de espiñas, a lanza e o hisopo ( vara con esponxa ).
Nas súas partes cenrrais, tanto unha como a outra, ornaméntanse cunha especie de zarcillos que as rodean , Soportan esta columnas outro capitel cunha decoración de volutas.
Coroando todo o conxunto ,preséntase un copete , chamado de media laranxa, dividido en cuarteróns con vaos que a circundan na súa parte inferior, para ir subindo na súa semiesfera con motivos vexetais.
( FOTOGRAFÏA : Remate do copete.
Soporta esta peza o grupo formado por un pelicano dando o sangue aos seus fillos. Conxunto este claramente alusivo a Cristo como dador de vida eterna a traveso do seu cruento sacrifizo.
Bordea o grupo unha serie de volutas e algún que outro motivo vexetal.- floral.
A talla é sinxela e sen grandes prtensións . O conxunto dos pelicanos , é totalmente independente e colocado riba do camerín nunha época posterior á execución deste.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E DEREITA ,. ELEMENTO FRONTAL.
Como xa se dixo noutro apartado referido á , parte simétrica deste o que limita ao lugar do ostensorio pola esquerda, podemos comprobar unha vez máis , que efectivamente se ve con claridade que o artista que realiza o anxo superior non pode ser o mesmo que executa o inferior , pois se aquel é rico en adorno e graza , isto recórdanos polos seus rasgos e dureza, máis un rostro ( FOTOGRAFÍA : Anxos ) romano que un anxo, podendo concluir que neste parecen reflectirse tendenzas neoclásicas.
ELEMENTO INTERIOR DEREITO
O motivo que presenta este baixorrelevo , é variado e multiforme.
En primeiro lugar e de abaixo arriba, aparece unha grande copa chea de froitos , abrazada na súa parte inferior por unha especie de fita.
No punto medio do relevo hai unha cartela ou pergameo do que colga un pano até as froitas antes citadas.
Na súa parte superior , abundancia de tamén de froitos e un conxunto de ornamentación a base de roleos e volutas , que nos fan ver claranente que a zona non ten grande interese , sendo presentado como complemento da peza á que pertence,
A talla é sinxela, predomina a redondez en todos os seus elementos constitutivos e unha vez máis compróbase para cubrir algo.
( FOTOGRAFÏA : Calle Dereita. Elemento frontal ) ( FOTOGRAFÍA : Cartela )
Como no caso da cartela esquerda , apreciamos un óvalo central do que tamén desapareceu a inscrición orixinal . O dito óvalo adornado con abondosos motivos de bucles e rizos , que nos recordan motivos máis ben vexetais, está penetrado por dúas terminacións dos citados adornos , por suposto para romper a monotonía. Talla sinxela, mais ben executada
FIEIRA DE COLUMNATA DEREITA
ELEMENTO INTERIOR ESQUERDO
( FOTOGRAFÍA : Relevo de San Marco )
Relevo de bastante bulto que sen dúbida representa ao padroeiro de Venecia, San Marco , evanxellista a San Paulo na súa viaxe a Chipre e Asia Menor, martirizado en Exipto e trasladado o seu corpo a Venecia por uns mercaderes.
Fainos afianzar na idea a presenza dunha cabeza de león , que situada na parte baixa, fai referenza inequívoca ao citado anunciador da Boa Mova. Leva ademais un libro nas súas mans , sinal dabondo indicativa de evanxellista.
Está coberta a súa cabeza con chapeu e cordóns episcopais que o artista utilizóu para ennoblecelo. Talla sinxela de agradables curvas , Policromía con dourados.
ELEMENTO FRONTAL
( FOTOGRAFÍA : Anxelote )
Relevo rectangular lixeiramente deteriorado , presenta na súa parte baixa unha cabeza de anxo con áas cara o fronte, riba del, un conxunto de froitas de abondoso bulto ; coroando todo , especie de baldaquín do que pebde un motivo téxtil.
Anxelote policromado , froitas douradas , tea en negro.
Talla sinxela e primitiva sen maiores pretensións.
FIEIRA DE COLUMNATA ESQUERDA
COLUMNA DO PRIMEIRO CORPO
Este elemento pertence á orde xónica , pois nela podemos apreciar claramente todas as partes que a caracterizan : ábaco , volutas. colariño. astrágalo. estrías no seu fuste e xa na basa : astrágalo. escocia e tóros.
No seu terzo inferior , aparece unha figura episcopa, a xulgar pola súa mitra , mais cremos que non é un bispo, senón o papa San Martiño , representado aquí como bispo de Roma. Este pontífice convocóu un concilio en Letrán, onde se condea o monotelismo, herexía que admitía en Cristo as dúas naturezas divina e humá, mais só unha vontade divina, O emperador Constante II ao que o santo tamén atacóu , condéao por blasfemo e traidor , arroxándoo a prisión e máis tarde desterrado a Crimea,
Neste relevo faltan as mans m nunha portaría cecáis o báculo . As súas vestiduras son clásicas; con alba decorada con motivos floráis, cinguida na súa cintura producindo unha lixeira ondulación. Capa abrochada riba do peito.
Talla bastante ben realizada, case de bulto redondo, Apoyase nunha especie de saíntes por riba do astrágalo . Completan esta parte inferior motivos frutáis e téxtiles.
Na parte alta do fuste, as acanaladuras ( estrías ) son circundadas con motivos floráis consecutivos colocados en espiral.
Remata a peza un capitel xónico.
Por riba da columna que estudamos aparecen dous frisos, un frontal e outro interior dereito, Tanto un como o outro teñen dúas cabezas de anxos dirixindo a súa mirada oblicuamente cara o camarín - ostensorio por ser este lugar preferente en todo o conxunto.
CALLE ESQUERDA PRIMEIRO CORPO
FORNELA DE SAN PEDRO NOLASCO
( FOTOGRAFIA : Imaxe de San Pedro Nolasco )
No ANEXO III damos máis información sobre San Pedro Nolasco.
Diremos agora e de xeito resumido , que foi cofundaor dos mercedarios con San Reimundo de Peñafort. Sitúase o seu nacemento no Languedoc, antiga provincia no sur de Francia, entre o Garona e o Ródano, Participóu na cruzada albixense e foi titor de Xaime I. Entregouse á redención de captivos dende 1203 e fundóu a orde en 1218. A súa festividade é o 31 de xaneiro.
Na historia da arte occidental cristiá , a figura de San Pedro Nolasco foi tratada case con exclusividade pola escola española e especialmente no século XVII , motivado isto pola súa cosagración serodia. Hai que destacar así , entre outras obras de foco sevillano as de Murillo ( San Pedro Nolasco ). A Virxe da Mercé, Museu do Prado. Zurbarán ( doce teas contratadas polo convento dos Padres mercedarios de Sevilla, das que o Museu do Prado posúe dous, a catedral de Sevilla catro e unha o Museu do Louvre.
Aquí a imaxe ( probablemente realizada en Barcelona ) , suxeita doble cruz na dereita e cecáis Libro de Fundación. Hábito branco ( mercedario ) , decorado con cenefas e ribetes, Riba do peito escudo con blasóns da Mercé e Aragón.
Peza moi ben realizada e con detalle , bonita policromía que da a esta un certo encanto.
A fornela presenta nas súas xambas, á fronte estrías e no seu interior motivos floráis e vexetáis, rematan volutas que suxeitab o arqutrabe. Xa no arco , na súa parte interior dous anxos flanqueando a imaxe , e no seu exterior motivos vexetáis,
Coroando a fornela , un baixorrelevo con anxos á dereita e esquerda suxeitando unha especie de pergameo , do que desaparecéu a inscrición orixinal , vam tocados con lixeiras teas, como cubrindo o seu poder , a difrenza do friso da fornela de San Ramón Nonato, onde están nús.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRA E ESQUERDA
COLUMNA DO PRIMEIRO CORPO
Como no caso da columna antes estudas, presenta esta as mesmas caracteristicas., e así na súa parte do terzo inferior , decórase con figura en relevo representando o arcanxo San Miguel , como xefe da Milicia Celestial ( Conm, 29 de setembro ).
Está tocado con peitoral de guerra en actitude de suxeitar estandarte ou espaa, non se conserva ningún destes elementos. É entón sen dúbida o triunfo da Luz riba das Tebras, o seu rostro reflicte unha actitude de triunfo.
Bordean a base columnal dous anxelotes a dereita e esquerda da citada figuram ademáis de teas ondulantes.
Na súa parte máis superiorn do fuste e a diferenza da citada anterormente, os motivos son menos floráis e máis ao estilo das palmetas, as estrías ou acanaladuras mantéñense e o capitel tamém xónico remata a estrutura.
Predominan oa dourados, con excepción de teas escuras e cores carne ali onde a hai, A técnica de estofado segue presente con lixeiros deterioros nas súas partes máis saíntes.
Esta columna non soporta frixo.
( FOTOGRAFIA )
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E DEREITA
COLUMNA DO PRIMEIRO CORPO
( FOTOGRAFIA : Columna ) ( FOTOGRAFÍA : Sam Xoán Bautista )
Esta columna é prácticamente simètrica á citada no apartado anteror, coa única particularidade que no seu terzo inferior do fuste e en contacto coa basa, áchase outra figura de case bulto redondo
Representa esta a San Xoán Bautista coberto con prles e cinto suxeitándoas, deixab ver estas as súas pernas dende os xeonlloa aos pés. Longa barba e cabelo abondoso danlle a cacaterística específica de home ermitán. Na man esquerda sustenta un año, que como sabemos representa a Cristo enviado mansamente ao sacrificio . Tamén é interpretado como precursor da era de Piscis ( Cristianusmo ) , sendo San Xoán Bautista a porta de paso da vella era Aries ( año ) , á nova, citada anteriormente, Piscis.
Os seus pés descansan nunha das volutas que circundan o fuste na súa parte inferior bordeando a basa.
Aparecen a dereita e esquerda da figura , caras anxelicáis, simplemente como motivo ornamental. Completan o conxunto roupaxes que son fixados en varios puntos.
A talla preséntase sinxela , pero con graza, e o que pertende representar consígueo sen maior esforzo . Rostro expresivo . Conxunto vistoso. Teas como sempre de cor escura, resto de policromía correcto.
CALLE DEREITA PRIMEIRO CORPO
FORNELA DE SAN RAMÓN NONATO E FRISO ( ANEXO IV )
( FOTOGRAFIAS : Friso e imaxe de San Ramón Nonato )
Poderiamos describir esta fornela exactamente igual ca de San Pedro Nolasco, por ser esta de igual feitura no seu labor e na súa simetría que aquela, ademáis de presentar os mesmos motivos ornamentais.
Entre as xambas que soportan o arco e este, aparece o chamado arquitrabe , que como sabemos, aquí por se enmarcar dentro da orde xónica , presenta tres partes igual co corintio, diferenciándose deste pola non presenza de follas de acanto . Ademáis no xónico aparecen outros elementos conformando o capitel como son o colariño e o astrágalo.
Por outro lado o dórico como sabemos , só presenta no arquitrabe unha soa parte.
Completa o decorado interior da fornela, dúas cabezas de anxos cos súas áas extendidas . Os motivos laterais do arco son de tipo vexetal.
En canto á imaxe de San Ramón Nolasco (ANEXO IV ) , é de moi boa feitura, o seu labor presenta perfeición en liñas e complementos , A man dereita suxeita unha custodia , a esquerda unha palma, como portador eucarístico e admirador de mártires .
Colga do seu colo doble cruz lobulada. Os seus hombreiros cobertos por esclavina , baixo do que aparece un branco roquete e hábito mercedario. Figura con boa policromía , realizada con seguridade en Cataluña.
O friso da fornela que estamos estudando , presenta dous anxos nús nos que mesmo se aprecia o sexo. a diferenza dos que se sitúan riba da fornela de San Pedro Nolasco que van tocados cunhas teas recollendo o seu pudor. Suxeitan coas súas mans unha cartela ou pergameo do que tamén como no caso citado, desapareceu a inscrición primitiva.
FIEIRA DE COLUMNATA DEREITA
COLUMNA DO PRIMEIRO CORPO
Como na súa simétrica , este elemento pertence á orde xónica, xa que aparecen tamén aquí todas as partes que a caracterizan : ábaco, volutas. colariño, astrágalo, estrías no seu fuste e xa na basa : astrágalo, escocia e tóros.
No seu terzo inferior , presenta unha figura de monxe da que desapareceu a súa man esquerda.
Coa súa dereita suxeita unha cadea, símbolo indiscutible de monxe redentorista, aínda que non mercedario, xa que o seu hábito é escuro , cinguido por un cíngulo que cae até o solo.
A talla está bastante ben realizada, mantén as proporcións, esguía , elegante, pregues de hábito axustados, ornamentación no seu hábito de tipo afiligranado . Rostro con barba , expresivo e sereo.Perna esquerda lixeiramente adiantada.
( FOTOGRAFÍAS : Columna e imaxe de monxe )
A imaxe é un grande altorrelevo, prácticamente bulto redondo. Aos dous lados de esta aparecen medallóns con remates de voluta. Circunda a columna e á altura dos hombreiros sitúase un motivo téxtil con amplos pregues.
En canto aos frisos que suxeita a columna que estudamos, podemos dicir que consta de dous elementos : interior e exterior, formando ambos ámgulo recto e sobre cuxos planos insertáronse senllos anxos, que a diferenza dos seus simétricos , a súa ollada é máis frontal.
As estrías, colocadas ao longo do fuste da columna, son abrazadas de forma espiral por motivos florais que dan a este elemento beleza e ritmo.
Non debemos rematar este apartado sen antes facer mención da estupenda aplicación de cor e filigrana que presenta o hábito da figura enriba mencionada; polo seu detalle, cor e perfeción no trazado , aínda que diminuto, prácticamente perfeito.
ORDES PRESENTES NAS COLUMNAS DO RETÁBULO
( Esquemas columnas Xónico e Corintio )
FIEIRA DE COLUMNATA ESQUERDA
COLUMNA ESQUERDA DE SEGUNDO CORPO E FRISOS
( FOTOGRAFÍAS : columna e alegoría da Prudenza )
Esta columna podería considerarse unha especie híbrida , en tanto que parece creada por dous estilos diferentes : xónico e corintio.
A verdade é que debe catalogarse como de transición entre un e outro . A razón débese a que mentres o capitel ofrece caracteres corintios , o fuste coas súas acanaladuras ou estrías m preséntaos xónicos. Desta maneira non poderemos encaixala de maneira clara nalgún deses ordes.
En canto a súa estrutura , manifesta o clásico terzo inferior con baixorrelevo, tan característico de case todas as que compoñen o retábulo que estudamos.
Nas súa dúas terceiras partes superiores, o fuste está acanalado ou estriado como antes sinalamos , ao longo do que baixan grinaldas e ramalliños , con algunhas " eses" ou dobles " ces " moi estilizadas.
A figura femenina que se sitúa no terzo inferior antes sinalado, é un baixorrelevo de moito bulto cun lixeiro movemento de xiro cara a esquerda.
Man esquerda con índice extendido , sitúase sobre a boca. Roupaxe abondosa con certo estilo.
Sen dúbida , esta pequena talla algo deteriorada, representa unha das catro virtudes cardinais ( Prudenza, Xustiza ,Fortaleza e Templanza ) concretamente a " Prudenza " , atendendo o xesto que antes sinalabamos.
Afianzámonos nesta idea , dado que como veremos na columna simétrica a esta, situada no estremo dereito , aparece outra virtude , a " Fortaleza ".
FRISOS DESTA COLUMNA
( FOTOGRAFIA : os frisos )
Suxeitan esta columna dous frisos : frontal e interior dereito, riba destes, remate de cornixas.
Presentan os ditos frisos, dous bustos de moito relevo, o frontal , figura masculina con barba , o interior dereito figura feminina.
Estes altorrelevos poderían ser catalogados como elementos decorativos , cecáis querendo representar a San Pedro como Primeira Cabeza da Igrexa, A súa situación refórzanos nesta idea, pois recordemos que nesta columnata se fai referenza á Xerarquía Eclesiástico ( papado e bispado ).
Por outro lado, e referíndonos xa ao busto feminino, podeiamos consolidalo como recordo figurado de María Madalena, fiel seguidora de Xesús, e advocación do Convento.
A talla en xeral vese ben realizado , aínda que non moito detalle. Roupaxe ptopio da época á que fan referenza. Pezas estofadas e policromadas.
CALLE CENTRAL SEGUNDO CORPO
FORNELA DE SAN PEDRO PASCUAL ( ANEXO IV )
( FOTOGRAFÍA : imaxe de San Pedro Pascual )
Esta fornela e a súa simétrica , de Santa María de Cervelló ) , presenta unhas xambas con acanaladuras ou estría a diferenza das do primeiro corpo.
Entre os arcos rebaixados e as citadas xambas sitúanse arquitrabe e friso que nos recordan o estilo corintio , moi propio deste corpo , son claras as súas volutas.
Como nas demais fornelas, tamén esta se adorna con anxos na parte superior , e motivos vexetais nos dous lados do arco.
A imaxe de San Pedro Pascual preséntase con todos os seus atributos , como Bispo que foi de Xaén , mitra e báculo , ademais de portar na súa man esquerda un libro, forma indicativa de ser autir de obras apoloxéticas da Fe. Colga do seu colo escudo con brasóns da Mercé e de Aragón. Cobre os seus hombreiros capa vermella con cenefa simulando traballo de pasamanería. Roquete branco riba de hábito da Orde Mercedaria,
FRISO DESTA FORNELA REY DAVIDE ( ANEXO IV )
( FOTOGRAFÍA : Rei Davide )
Este relevo que agora analizamos representa ao rei Davide portando a súa clásica harpa , instrumento co que relaxaba ao colérico Saúl nas súas crises , e aquí situado este Rei, como símbolo indiscutible de organización , pois até a súa chegada ao poder o exército israelita non tiña prácticamente armas e a disciplina brillaba pola súa ausencia ( ANEXO IV )
Ademáis foi o trasmisor ao pobo do sentido de patria , pois baixo o seu mandato logra impoñer a súa impoñer a súa autoridade riba da casa de Saúl.
Porén cando se sitúa en lugares de culto m a referenza hai que buscala como ascendente de Xesús, pois como sabemos , Xosé, o seu pai, pertencía á casa de Davide.
Flanquean este relevo dous cornos da abundancia, motivos típicamente característicos da época barroca , xa que a abondanza de adornos , é algo connatural ao estilo.
A talla en xeral está ben realizada , mantendo as constantes de sinxeleza e unha certa elegancia . Estofada e policromada.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA CALLES CENTRAL E ESQUERDA
COLUMNA DO SEGUNDO CORPO
Ë aquí este elemento , unha clara e fiel representación do estilo corintio , pois nel comprobamos de forma ben clara como se cumpren e constitúen todos os compoñentes que caracterizan unha columna de estilo corintio.
E así os seus factores : ábaco , volutas , follas de acanto, fuste liso , e xa na basa : astrágalo , escocia e tóro manténense constantes.
Tamén presenta esta unha parte diferenciada no seu terzo inferior , podéndose apreciar unha especie de latiguiños ou " eses " que a bordean , rematándose en palmetas que nos recordan as cunchas maiñas.
Na parte máis extensa do fuste e xa até chegar ao capitel , encontrámonos cunha estrutura semellante a unha rediña que a arroupa e envolve darredor. , situando o artísta onde por natureza corresponde un nó , fíxolle coincidir unha flor.
O friso que suxeita esta columna m adórnase en todas as súas partes con motivos vexetais e volutas, elemento que coa súa estilización de esbelteza a zona na que está inmerso, e dalgunha maneira sendo partícipe na conformación dos frisos que este corpo ofrece.
( FOTOGRAFIA columna )
CALLE CENTRAL SEGUNDO CORPO
FORNELA DA NOSA SEÑORA DA MERCÉ E FRISO
( FOTOGRAFÍA : Imaxe da Virxe da Mercé co Neno no colo )
Situada esta entre os corpos primeiro e segundo é practicamente igual á descrita no caso de San Pedro Pascual .
Só algunhas diferenzas como o corido dos anxos situados na parte interior do arco, que aquí é de medio punto , e a decoración lateral deste . na que se aplicaron dous relevos cos socorridos anxelotes portando o esquerdo motivos florais e o dereito unha fita. A policromía destes é moi agradable, sobre todo polo sonrosado das súas caras.
En canto á imaxe da Nosa Señora da Mercé , é esta unha obra realmente bela . A súa dozura e a do seu fillo no colo, están aquí realmente reflectidas . Roupaxe pertectamente realizados e policromados con tons moi suaves. O Neno en actitude de abenzoar , leva na súa man esquerda un escapulario formado polo escudo da Mercé e as siglas da salutación mariana "Ave María".
A Nosa Señora da Mercé sostén na súa destra , un cetro e unha cadeiña, o primeiro símbolo da súa dignidade e a segunda como " Nai Redentora de Captivos ".
Fixándonos agora no friso que coroa a fornela que estudamos, comprobamos que na súa parte central colocouse e de forma enadida unha grande panoplia na que se situou o escudo da Mercé, como sabemos formado pola cruz mercedaria e as barras de Aragón (ANEXO II ).
A panoplia está constituida por elementos radiais que parten do citado escudo, completándose por "eses" rematadas en palmetas, na súa parte inferior, e motivos vexetais na súa parte superior.
Aos dous lados deste motivo central indicado , sitúanse senllos anxelotes que dirixen a súa ollada cara o escudo sinalado . Un conxunto de elementos de forma harmónica complétano.
FIEIRA DE COLUMNATA DIVISORIA DE CALLES CENTRAL E DEREITA
COLUMNA DO SEGUNDO CORPO
( FOTOGRAFÍA : columna )
Non poderemos enadir nada novo ao dito no caso da que flanquea a fornela da Nosa Señora da Mercé polo lado esquerdo.
Se ali diciamos que era un claro exemplo de columna corintia , repetímonos ao afirmarmos o mesmo , xa que os seus elementos constitutivos son exactamente iguais , cos seus adornos e motivos colocados nos puntos que alí describiamos.
Tanto é así que se non tivesemos unha referenza da súa situación e se presentasen por separado , sería imposible diferencialas.
Se da columna dicimos iso , do friso que por riba dela se sustenta teremos que afirmar o mesmo que o citado, cando falabamos dese elemento como este aporta tamén conformación ao conxunto horizontal.
CALLE DEREITA SEGUNDO CORPO
FORNELA DE SANTA MARÍA DE CERVELLÓ E FRISO
( FOTOGRAFÍA : imaxe de Santa María de Cervelló )
É o dito no caso da fornela de San Pedro Pascual válido totalmente para o caso que agora nos ocupa, xa que nesta os elementos constitutivos e ornamentais son de igual factura que a citada , de tal maneira que non se distinguirían en nada. Xambas , arco rebaixado , anxos interiores, etc. son copia exacta de aquela con pequenas diferenzas só no tamaño dos anxiños que na parte interior do arco se sitúan, xa que nesta que agora estudamos , son algo máis pequenos e as súas áas diferen livianamente en canto á súa forma-
Tamén neste caso a policromía outorga beleza nas súas caras de inocenza..
Polo que respecta á imaxe da Santa , de feitura catalá como todas as demáis, coa excepción da de Santo Agostiño , pertencente ao antigo retábulo ; diremos que prsenta hábito mercdeario con cofia, moi ben realizado no seu conxunto.
Entre as súas mans sostén unha nao, símbolo de protección aos navíos redentores . Conta a tradición que a viron sobrevoar as ondas mediterráneas en auxilios de aquelas, e baixar ao Hospital da ribeira catalá en cuxo lugar erean recebidos os captivos liberados.
Foi unha das primeiras colaboradoras da Redención , da man do Santo Frei Bernardo de Corbera ( ANEXO IV ) , íntimo este de San Pedro Nolasco. Dende sempre foi considerrado a protectora dos captivos e dos remeiros.
FRISO DESTA FORNELA MOISÉS ( ANEXO IV )
( FOTOGRAFIA : relevo de Moisés )
Relevo elegante , vistoso e engaiolante, no que podemos comprobar que se trata de Moisés, liberdador e dador da Lei, abonda con ver as Táboas na súa man dereitam e o fabuloso caxado na súa esquerda.
Rostro firme , ollada ao horizonte , longa barba , roupaxe frouxa e abondosa que alonga para formar carapucha . Son todos estes caracteres de xesto que lle dan á figura prestanza e maxestuosidade.
Recoñeceremos que o artista soubo neste caso plasma perfeitamente a súa intención.
Tamén neste lugar , non aparece Moisés por simple casualidade, pois se falabamos do Rei Davide como impulsor do sentimento patrio dos israelitas, non menos poderemos dicir de Moisés , figura prócer do Antigo Testamento , xa que adenais de liberdador do pobo oprimido , é tamén quen marca definitivamente aos hebbreus a sensubilidade de se sentiren pobo - nación escollido por Iavé , peregrinando cara a Terra Prometida.
A fita estirada ao longo do friso , antóllasenos simplemente como de recheo.
Talla ben realizada , dourada e policromada, conseguíndose expresión e sentido estético.
FIEIRA DE COLUMNATA DEREITA
COLUMNA DO SEGUNDO CORPO E FRISOS
( FOTOGRAFIAS : columna e alegoría da Fortaleza )
Non consideramos repetir aquí o que xa se dixo ao falar da simétrica situada na fieira de columnata esquerda , xa que unha e outra na súa estrutura son iguais.
Porén diremos que se alí no seu terzo inferior aparecía a virtude da Prudenza, é aquí a Fortaleza a quen o artista desexóu representar,
Figura feminina de abondosa roupaxe e lixeiro movemento de rotación. Suxeita nas súas mans unha columna crebada pola súa metade , referenza clara á terceira das catro virtudes cardinais , que consiste en romper o temor, fuxir da temeridade e vencer o pecado.
A talla , lixeiramente deteriorada, co seu movemento ofrece certa graza e estilo harmonioso . Policromada e estofada.
FRISOS DESTA COLUMNA
( FOTOGRAFÍA : friso )
Suxeita esta columna dous frisos : frontal e interior esquerdo. O primeiro claramente representando un motivo grutesco, que como sabemos é un adorno caprichoso de bichería, animalias ou quimeiras. Coñécense con este nome por seren imitación dos que se acharon nas " grutas" do pazo de Tito Flavio Sabino Vespasiano ( 40-81 d. Cristo ) , emperador román fillo de Vespasiano , sendo o que mandou unha lexión baixo das ordes do seu pai na campaña na contra dos xudeus.
Neste caso que nos ocupa , o grutesco é unha Quimeira, monstro imaxinario que, segundo a fábula . agolsaba chamas e tiña rasgos de león na súa cabeza, ventre de cabra e rabo de dragón. A Quimeira era filla de Tifón e Edquna. Foi criada por Amisodoro e morta por Belerofonte coa axuda de Pegaso , o cabado con áas.
Foi este un motivo ao principio utilizado como tema renacentista ( lembremos que o retábulo é un barroco serodio ), mais axiña segue en desuso.
Como nota curioso diremos que en 1963 , descúbrese en Hinton St. Mary , Dorset, Inglaterra ) un mosaico do século IV da nosa era, no que aparece o tema de Helerofonte matando a Quimera . Nas postrimerías da antigüidade adquiriu un significado cristián como loita victoriosa do Ben na contra do Mal-
O busto nu e mutilado do friso interior esquerdo , interpretámolo como home indefenso fronte ao pecado e a maldade, se no seu orgullo non pon a ollada no Todopoderoso . Observemos mtamén que está situado riba da columna da Fortaleza, e que sen esta, o ser humán perde a súa integridadencomo tal converténdose en tolleito e eivado polo vicio e o pecado.
Estes altorrelevos están policromados, e en xeral consérvase bastante ben.
TERCEIRO CORPO OU ÁTICO DO RETÁBULO
DESCRICIÓN XERAL
( FOTOGRAFÍA : ático, imaxe de Santo Agostiño e escudos )
Unha vez chegados a este punto , é de facer notar a coincidencia estrutural existente entre o terceiro corpo ou ático do retábulo que estudamos , e o mesmo conxunto pertencente ao retábulo do altar maior , realizado por González Riobó , e situado no conventi monfortino de San Xacinto ( Adxúntase fotocopia ).
Comezaremos dicindo que se existiu algún tipo de relación e inluenza entre ambos. non cabe dúbida que o sarriao foi adaptación do de Riobó , máis complexo e abondoso na súa realización e maxestuosidade respectivamente.
( FOTOGRAFÍA : retábulo do altar maior do Convento de San Xacinto )
* * *
Non sabemos se o dito Riobó tivo algo que ver direita ou indireitamente co de Santa María Madalena , mais indudablemente a gubia anónima que executou este , debeu inspirarse o citado de San Xacinto.
Podemos comprobar como este terceiro corpo máis sinxelo. presenta como o de Riobó tres fornelas: central. , flanqueada por dúas columnas de liña neoclásica, laterais con cartelas de rebordos ondulados, portando os atributos da Mercé e de Aragón cada unha delas.
A cornixa, semicircular , que bordea este ático , é tamén de estatura crebada e claramente semellante ao monfortino , dándose ademáis outro punto coincidente , e é , a colocación nos dous lados de dous corazóns na citada cornixa a ambolosdous lados da fornela central e riba das laterais , que no de Riobó confórmanse en óvalos , sendo estes, centros de panoplias tamén situados riba dos nichos naturais..
Outro factor que nos afianza na idea que tratamos de demostrar , é o remate que coroa os dous áticos, sendo este nun e noutro caso un escudo cos emblemas alusivos ás súas respectivas Ordes. Estando cada un deles timbrado co chapeu e cordóns episcopais.
FORNELA DE SANTO AGOSTIÑO E COLUMNAS LATERAIS
FOTOGRAFIA : fornela coa imaxe de Santo Agostiño e escudo da Orde =
Situada no ático do retábulo , o ático é cecáis máis a parte máis sinxela , por ter sido realizado con posteriridade ao conxunto que nos ocupa , pois sabemos que este corpo foi enadido no ano 1763.
Partindo deste feito , é precisamente o século no que aparece o estilo neoclásico, concretamente cara 1762-64, cando o alemán Winckelmann publica a " Historia da Arte na Antigüidade", precedido xa por outros como Leroy co seu " Ruines des plus beaux monuments de Gréce ", o marqués de Marigny e o seu equipo , protexidos de Madame de Pompadour, cos planos dos monumentos vistos durante as súas viaxes pola península italiana , o grabador e arquitecto italiano Piranesi cos seus belos grabados " Le Anichita Romane " e outros.
Desta maneira, volvendo a nosa ollada ao tema que nos ocupa , podemos apreciar unha maior rixidez no seu deseño , polo predominio da liña recta, ofrecendo un aspecto algo máis severo , aínda que o autor seguindo este estilo , non despreza a curva graciosa nin a decoración ondada. Unha proba máis de que isto é así, témola se trazamos o eixo de simetria polo arco de medio punto , comprobando que esta é perfecta, aspecto este claramente neoclásico.
A decoración das columnas laterais e xambas da fornela, está localizada nas superficies da estrutura especialmente para iso destinada, con algunha grinalda , motivos florais, eses, palmetas, etc.
A imaxe de Santo Agostiño, obra do entallador Gregorio Fernández , pai do insigne escultor do mesmo nome afincado en Valladolid , feita en 1568, policromada e lixeiramente deteriorada , é a única que se conserva neste retábulo das que a el pertencían primitivamente , ofrécenos unha boa realización , con rasgos moi expresivos no seu rostro barbado , Roupaxe abondosa e con estilo , que confiren prestanza e maxestade . Mitra sobre a súa cabeza e no seu tempo báculo na dereitam hoxe desaparecido, outórganlle ao Santo os atributos de Bispo que foi de Hipona. A man esquerda sostén unha capela, símbolo das futuras fundacións , en cuxa porta principal distínguese o corazón traspasado por setas, que constitúe por si mesmo o blasón adoptado pola Orde agostiña ( ANEXO II ). Santo Agostiño ( ANRXO IV )
FORNELAS LATERAIS E ESTREMAS DO ÁTICO
Estes nichos que nunha época albergaron á Virxe María e a San Xoán, segundo sinalamos ao escribirmos encol das épocas do retábulo , reciben na actualidade senllos escudos cos brasóns da Mercé e de Aragón , timrados como xa citamos noutra ocasión, co chapeu e cordóns bispais. Coroan ambas fornelas dúas eses afrontadas. Nos seus rebordos e tocando as cartelas de estremas ondadas, sitúanse respectivamente dúas pezas abastoadas,
Nos límites exteriores do ático aparecen dous motivos xa deteriorados que no seu día pertenceron ao remate do antigo retábulo. Son estes dúas estruturas planas , en cuxas bases foron talladas suaves volutas e nas súas partes superiores remates ondados,
REMATE SUPEROR DO ÁTICO
( FOTOGRAFIA : escudo da Orde Agostiña )
Coroando a estrutura xeral do retábulo áchase o escudo da Orde agostiña.
Non debemos confundir este con ningún dos dous que foron encargados a Francisco de Moure , ANEXO I , xa que aqueles , a difrenza deste e segundo a información obtida , recibían nas cartelas ou tarxetas timbradas co chapeu e cordóns episcopais, os corazóns con tres setas, que durante un tempo estiveron no lugar que hoxe ocupan os brasóns da Mercé e de Aragón ; que anteriormente á construción do ático formaban parte do retábulo , como se pode comprobar nos gráficos que adxuntamos.
É pois este escudo de feitura posterior , e con seguridade realizado no período 1763-1797,
Consta de cuarteis cos emblemas alusivos á Orde, enmarcados por labores de media cana que na súa parte inferior, rematan en palmetas de cuxo centro parten radialmente as follas que se ondean e rizan nas súas estremas dunha maneira absolutamente simétrica e cun ar de nobreza.
Na súa parte apuntada inferior, cabeza de anxo con áas extendidas . Ver ANEXO III
*************************************************************************************
ENTALLADORES SARRIAOS
ANEXO I
OS ENTALLADORES SARRIAOS
Nos séculox XVI e XVII , Sárria presenta un elevado número de persoas que se adican á imaxinaría. Don Francisco Vázquez Saco destaca no traballo que recollemos en anexo documental I , a importancia da escola sarriá de entalladores.
Oriundo de Sárria foi o insigne GREGORIO FERNÁNDEZ , cuxa naturez sarriá non ofrece na actualidade dúbida algunha, e viría a confirmar o nivel de calidade que os entalladores sarriaos e a súa escola alcanzarían.
( DEBUXO : Gregorio Fernández , natural de Sárria , da autoría de Rubén Santiago ).
Non foi gratuita esa coincidencia espacio-temporal de entalladores nunha vila de 350 habitantes . Sárria era a primeira vila importante de Galicia no Camiño de Santiago , o que permitía un cómodo desprazamento por Galicia e a proximidade de cidades episcopais como Lugo e Ourense , sendo a vila máis de perto a Castela. Aspectos estes que permitían que aqueles entalladores poideran manter en Sárria familia e obradoiros estables e difunfir por toda Galicia a súa obra.
Aparte dunha imaxe de San Xoán e outra de San Miguel procedentes do retábulo da igrexa de San Salvador de Sárria e uns medallóns coas figuras de San Pedro e San Paulo de igual procedencia , e da autoría de Gozalvo Álvarez, non cremos haxa no Mosteiro obra atribuible aos imaxineiros anteditos.
Con todo , a proximidade a Samos, Lugo e Monforte, unha vez decaída a escola de entalladores sarriaos, lévanos a pensar que a imaxinaría e retábulos actualmente conservados no Mosteiro de Santa María Madalena, sairían máis ben de mans que laboraron neses puntos e polo seu renome foron chamados a traballar en Sárria.
( PLANO contendo a localización das obras de Gregorio Fernández )
DOMINGOS DE LA FUENTE VILLAARTA
Pintor e entallador. Chega o seu nome até nós a traveso do seu inventario xudicial datado o 25 de febreiro de 1599.
Polo interesante documento , enterámonos da tráxica morte do artista, que tiña o seu obradoiro nunha casa da Pedreira, onde vivía coa súa muller e fillos, mortos tráxicamente coma el.
Don Pedro Díaz de Guitián , Xuiz de Orfos da vila, di no precitado documento que chegara á súa noticia que Domingos de la Fuente Villaarta, pintor, e a súa muller María González e os seus fillos morreran todos eles de enfirmidade de peste e mal contaxioso , e sen deles quedar fillo nin herdeiro nin persoa sabida que deba herdar os seus bens , ao menos que el saiba, e quedara a casa na que vivían a portas pechadas , e aínda que había días que morreran até dagora , non se fixera inventario dos seus bens polo temor que a dita casa na que vivían e os bens dela quedaran inficionados da dita enfirmidade. por cuxa causa entendíase que se terían perdido..... porque non se perdesen do todo e porque el , como tal Xuiz de Orfos, convíñalle facer reconto e inventario dos ditos bens e depositalos nunha persoa que os teña e dea conta deles con pagamento á persoa ou persoas que deba ter, e porque ademáis deles foralle mandado polas Xustizas desta vila. , nomee aos ditos bens de un curador e defendedor que os defenda e saia á causa e defensa dos ditos bens contra dalgunhas persoas que veñen pedido a súa xustizs contra os ditos bens,,,,,,, unha vez que María Vázquez , viuva que fincóu de Antonio López, silleiro , ten as chaves da dita casa para ver os bens que nela hai, para facer o dito reconto e inventario deles e o máis necesario, a que logo no seu cumprimento abriu as portas da dita casa onde viviron os sobreditos, e en entrando nela foron achados e inventariaron os bens seguintes...
Prosegue a continuación a relación anunciada , e dela extractamos os asentamentos relacionados coa especialidade que cultivaba o artista ;
Once pezas de madeira dun retábulo labradas en talla.
Cinco pezas de madeira de retábulo labradas de talla tanto grandes como pequenas.
Unha imaxe da Nosa Señora , grande, pintada e dourada co seu Neno.
Outra imaxe da Nosa Señora, pintada, pequena,
Outra imaxe doutro santo pintado e dourado, cun libro debaixo do brazo esquerdo
Seis imaxes de anxos e serafíns ; son, ao parecer de retábulo , máis dúas estampas en táboas.
Umha estampa de xeso cunha cruz e outras figuras.
Enriba dunha mesa, moitas miudeces de pinturas e pinceis. Catro tocas de seda que din foron da imaxe da Nosa Señora da igrexa de Santa Mariña.
Un crucifixo cun Cristo, e no pé un Calvario pequeno, que logo pareceu Pedro López, crego de San Pedro de Froián . que xuróu en forma sobre o seu sacerdocio , ser o dito Cristo seu e foille entregado.
Dous formóns gubios de entallador.
No inventario non aparece diñeiro algún e para que o Xuiz de Orfos poidera cobrar os seus dereitos foi suhastada unha roupiña cos seus pasamáns ; a subhasta fíxoa o pregoeiro da dita vila, e o maior postor foi Pedro Lournço, veciño de Lugo, que a levóu por 28 reais, importe dos dereitos.
Eis cantas novas coñecemos , por hoxe, do pintor e entallador Domingos de la Fuente Villaarta, cuxo nome cremos se incorpora por primeira vez á relación dos artistas que floreceron en Galicia no século XVI . Dende logo descoñéceo Pérez Constanti , o historiador máis completo da nosa arte no dito século e no seguinte, que, ademáis da súa copiosíma investigación persoal , aproveitou canto se escribira antes que el encol da materia.
Temos que recordar en fin que con Villaarta compartían en Sárria na arte da decoración , da pintura e da escultura os seus contemporáeos Gregorio e Bieito Fernández e Gozalvo e Xiraldo Álvarez, cecáis estes dous homes non corresponden a unha mesma persoa.
Estes datos permiten pensar nun considerable florecemento artístico na Sárria do último cuarto do século XVI , tanto máis de apreciar canto que a poboación da vila era entón moi pequena.
( DEBUXO: área de influenza da Escola Sarriá : Sárria, Samos, Monforte, Ourense. Betanzos, A Coruña, Santiago, Noia e Pontevedra )
GONZALVO ÁLVAREZ
Por primeira vez incorporase este nome á lista dos artistas que floreceron en Galicia no último terzo do século XVI.
Ë contemporáneo de Gregorio Fernández e, como el, entallador e veciño de Sárria.
Non achamos o seu rastro fora da vila, e aínda nela só coñecemos unha obra do artista , que consta na cláusula que transcribimos literalmente e pertence ao testamento de Don Antonio Díaz de Guitián , escribán da maxestade real. Este testamento está extendido en oito folios e medio e foi outorgado perante o escribán de Sárria Gómez Arias o 6 de novembro de 1582.
Consérvase o arquivo notarial da vila.
" Item digo que eu mandei facer un retábulo a Gonzalvo Álvarez , entallador , veciño desta vila , para o altar maior da dita igrexa de San Salvador , que o ten empezado e mandeille por el douscentos reais e dúas fanegas de pan e un porco cebado ; non lle teño dados máis de catorceb reais ; mando que se acabe o dito retábulo que a de levar unha custodia para o sacramento e lugar decente para Señor San Salvador e para o arteficio que ha ir arriba, que ha facer dúas imaxes, unha de señor San Xoán Bautista e outra do señor San Miguel , e nos lados de abaixo dúas medallas de señor San Pedro e San Paulo ; mando que se remate o dito retábulo e que o vaian pagando , conforme vaia traballando , e se valese máis o miren ben co dito Gozalvo Álvarez os meus cumpridores, e poñan as miñas armas no dito retábulo ".
Descendía Don Antonio Díaz de Guitián da liñaxuda familia dos Cervelas e estaba emparentado con outras de non menos ilustre prosapia. Entre os seus antepasados figura Gonzalo Eanes, meiriño que foi de Sárria e don Rodrigo de Páramo , señor de Crecente . que foi avó de Díaz de Guitián,
Coa nobreza do seu sangue debeu correr parella a sua educación artística , do que parec ser expoñente outra cláusula do seu testamento na que se di :
"Item mando pintar e poñer os doce apóstolos na dita igrexa de San Salvador, que estean mellor do que están... e mando que fronteiro dos doce apóstolos onde está mal pintada a imaxe da Nosa Señora co anxo e Santa Lucía .... mando tamén se pinte e se poña coas mesmas imaxes alí e poña a miña muller Milia Vázquez de Quiroga as súas armas arriba ; a cal obra se faga toda a costa dos meus bens e encargo á dita Milia Vázquez que dos seus bens e facenda pinte o dito retábulo e gaste alí por vía de obra pía o que lle parecere. e a Diego Fernández de Cedeón encárgolle o mesmo....."
Nada resta destas obras na igrexa actual de San Salvador nin se menciona no testamento a quen se habían de confiar estas ; máis a honradez artística que se reflicte nas palabras de Díaz de Guitián ao censurar como malas as pinturas da igrexa de San Salvador , pode ser interpretado como un voto de calidade en favor do entallador Gozalvo Álvarez.
( FOTOGRAFIA : Imaxe de San Xoán Bautista, Autor : Gozalvo Álvarez =
Conservada polos PP Mercedarios no Convento de Sárria )
MAURO FERNÁNDEZ
Non consta a súa veciñanza no libro de contas do Hospital de San Lázaro de Sárria única fonte que nos dá a coñecer o nome do artista.... folio 280 voto, onde consta esta nota- " Por decreto do Reximento de 12 de abril de 1662, axustiuse pintar o retábulo de señor San Láçaro co licenciado don Mauro Fernández , pintor en 219 ducados.
Chámase sempre licenciado e foille encomendada a pintura do retábulo e imaxes do Hospital de gafos , obra que axustou en 219 ducados, como citamos anteriormente e que equivalen a dous mil catrocentos reais.
Cantidade tan importante para aqueles tempos ( pagáronlla en varios prazos e o último leva data de 12 de agosto de 1664 ) dá a idea das dimensións da obra.
BIEITO FERNÁNDEZ
Coñecemos del unha soa obra, por certo de pouco empeño, a traveso das contas rendidas polo mordomo do Hospital de San Lázaro de Sárria o ano de 1582, que lle foron tomadas o 13 de decembro de 1585 polos ilustres señores o bacheler Vasco de Cuéllar , tenente de meiriño, e Xoán López de Barrio alcalde pola Sua Señoría ( o Marqués de Sárria )
No descargo do mordomo , Baltasar de Torres, consinuase a seguinte partida ......." máis vinte e seis reais por pintar a cruz de San Lázao. Libro de contas do Hospital de San Lázaro, Folio 61. volto. "
Como entallador encóntrase documentado nos autos de reducción do Mosteiro da Madalena, polo que é de supoñer traballase na súa igrexa.
XIRALDO ÁLVAREZ
O terceiro entallador que achamos en Sárria no último terzo do século XVI e nas que se tomaron a Domingos Fernández, merceiro , mordomo que foi da orde de señor San Lázaro desta vila os anos de mil cincocentos e oitenta e cinco , e oitenta e seis e oitenta e sete.
Trascribimos a continuación os asuntos que se refiren a Xiraldo Álvarez :
....." máis catro reais que pagou a Xiraldo Álvarez, entallador, pola cruz que fixo".
.... " máis corenta e seis reais que pagou a Xiraldo Álvarez duns talóns que se fixeron para San Lázaro".
XOÁN DE LA FLOR BAAMONDE
Entallador.- Debeu espertar a súa vocación á arte no obradoiro do seu pai, Xoán de París , escultor francés que traballou en Santiago, adscrito , como extranxeiro , á parroquia da Corticela. .
Xácome, outro fillo de París e escultor, como el, deixou bon número de traballos na arquidiocese de Santiago de Compostela .
Xoán de la Flor , pola súa parte, desenvolveu en Lugo a súa actividade artística .
Nesta cidade residía en 1622 , no que , apadriñado polo grande Francisco Moure, contraeu matrimonio con Sabela Gómez.
En 1633, compraba a María Fernández unha casa sita na rúa da " Tinería" da mesma cidade.
En Sárria asina unha carta de pagamento , o último documento que del coñecemos , o 27 de marzo de 1647. A carta de pagamento obedece a un mandamento no que o Provisor e Vigairo Xeral do Bispado de Lugo chama a Xoán de la Flor " ensamblador , veciño desta cidade ".
Reseña as obras que deste artista nos quedaron , o infatigable historiador da nosa arte nos séculos XVI e XVII Don Pablo Pérez Constanti.
Entre elas figurao retábulo que Xoán de la Flor construiu co tamén escultor Alonso de Canabal , para a igrexa de San Martiño de Oleiros, na comarca e alciprestádego de Sárria, obra que tiña que facerse do xeito e trazo do que está na capela de San Uxío da Santa Igrexa de Lugo, aínda que máis grande, con catro caixas para outras tantas figuras ; e unha ha ser un Cristo crucificado para a caixa de cima, e a do medio , de San Martiño, e as outras dúas, do modo que tivese trazado Xoán de la Flor , quen recibiría polo seu traballo corenta e oito ducados.
A esta obra, a única construida en Sárria das que reseña Pérez Constanti , hai que enadir outro retábulo tallado por Xoán de la Flor para a parroquia de Santa María de Vilambrán , parroquia suprimida no arranxo parroquial de 1891 e pertencente ao antigo alciprestádego de Sárria.
Foille encargado polo Arcediago de Sárria , don Fernando Ares e Saavedra , e había ser pago o seu custe da fábrica da Igrexa e alcances que dela se debían.
O 18 de marzo de 1647 , o Licenciado Don Leones de Abrey e Acevedo, provisor e vigairo xeral do Bispado , expide , a instancias do escultor , un mandamento, polo que....." en virtude de santa obediencia e so pena de excomuñón maior" , ordea a don Xoán Díaz de Guitián , párroco de San Salvador da vila de Sárria , que tiña no seu poder o diñeiro da fábrica de Vilambrán ; e a cantas persoas afectadas....."
.....................................................
OUTROS DOCUMENTOS RELACIONADOS CO CONVENTO E ARTISTAS QUE NEL TRABALLARON
CONTRATO ENTRE O CONVENTO DE AGOSTIÑOS DE SÁRRIA E O ESCULTOR FRANCISCO DE MOURE, SOBRE A CONSTRUCIÓN DUN RETÁBULO E UNHA IMAXE PARA A IGREXA CONVENTUAL. ANO 1639.
DATOS OBTIDOS NO BOLETÍN DA COMISIÓN DE MONUMENTO DE LUGO
" Dentro do convento de señor Santo Agostiño da vila de Sárria , a cinco días do mes de marzo de mil seiscentos e trinta e nove anos, perante min, escribán, e testemuñas abaixo escritos pareceu presente Francisco de Moure , veciño da vila de Monforte de Lemos da unha parte, e da outra o padre prioiro do dito convento, f rei Xoán de Molleros in solidum que nome do dito convento e digo máis o padre f rei Francisco López , procurador do dito convento, todos xuntos por son de campá tanguida , como o teñen de costume , por si e no nome dos sucesores por quen prestaron caución de rato grato en forma que terán por boa o que aquí fixemos , outorgamos e negociamos co dito Francisco de Moure, en que ha facer un retábulo de San Xosé coa súa figura e o Neno e ha ser o retábulo do altor suficiente á figura de San Xosé , e que a figura ha ter dúas piastras co seu arquitrabe , friso e cornixa e frontispicio ; o que ha facer de madeira de nogueira boa todo elo, e o Neno ha ser de tres palmos coa súa cestiña e o máis necesario; todo o que ha dar feito dende aquí a día de San Xoán de xuño deste ano presente a satisfación do dito padre prioiro e convento e dándollo ao dito prazo de enriba o dito Francisco de Moure ha poñer máis no dito retábulo dous escudos no altar maior coas armas do padre Santo Agostiño coas súas tarxetas e o seu capelo e o corazón con tres setas e os escudos ha de dalos para Pa cscua de Resurrección , que son para o altar maior e non para o retábulo dito : todo o que ha dar o dito aos prazos ditos e a satisfación do dito padre prioiro e demáis conventuais aquí referidos; por razón dos ditos dous escudos aquí referidos hanlle de dar e pagar o dito padre prioiro e convento noventa reais o día que os traia; e polo retábulo e figura do señor San Xosé e pezas no Neno como vai dito , hanlle dar e pagar catrocentos cincuenta reais, para o que lle deron de contado cen reais en moeda de veludo na presenza de min, escribán e testemuñas , e o demais restante hanllo de dar e pagar o día que traia o dito retábulo , todos eles na súa man e poder do Francisco de Moure o de quen o houber, para de que non o facendo , pagaranlle custas e danos , xuros e menoscabos que por non cumprilo se lle sigan e recreszan ; e logo Francisco de Moure obrigouse coa súa persoa e bens mobles e raíces habidos e por haber , de que dará feito o dito retábulo e figuras del como vai dito e escudos e corazón ao tempo e prazos ditos, pena de que non o cumprindo , consinte que o dito padre prioiro poida ao seu custe na parte que lle parecere facer o dito retábulo e figuras e escudos pola conta del ; polo que for concertado polo dito padre e convento consinte ser executado na súa persoa e bens, e de pagarlle á persoa que asistire a elo por cada un día trescentos maravedís de salario , para os que consinte ser executado como polo principañ e cen reais que de presente recibiu . E todas partes para cumprimento delo obrigáronse , o dito Francisco de Moure como dito vai e o dito padre prioiro e máis conventuais obrigaron os bens e rendas do dito convento e consinten seren executados polo susodito non o pagando aos prazos dito ; e por todas partes para que lle lo fagan cumprir e estar polo aquí contido deron todo o seu poder cumprido como de sentencia definitiva pasada en cousa xulgada, renuniaron as leis no seu favor e lei xeral , e asinaron dos seus nomes e estando presentes por testemuñas Domingos de Noba, criado do dito convento de Santo Agostiño , e Martiño de Melle, carpinteiro, veciño da parroquia de señor San Salvador de Vilar de Sárria, e Gregorio González , criado do dito convento e morador na freguesía de San Pedro de Maside, e eu escribán dou fe coñezo aos outorgantes,
Despois de correxir algúns erros seguen as seguintes sinaturas : Frei Xoán de Molledo, ptioiro ; Frei Francisco de Aguilar ; Frei Antonio de Medrano; Frei Francisco López; Francisco de Moure,
Nota : A escritura precedente figura no protocolo figura no protocolo de Xácome Pedraza, correspondente ao ano 1639. Folios 23 e 24.
O Francisco de Moure que outorga o contrato é fillo do seu homónimo. o excelso escultor, entre outras obras , do coro da Catedral de Lugo, e do retábul maior do Colexio da Compañía de Monforte,
A produción daquel, coñecida até dagora, é moi escasa,
................................................
CONTRATO ENTRE O CONVENTO DE AGOSTIÑOS DE SÁRRIA E O PINTOR BALTASAR REY DE TERÁN, SOBRE PINTURA DE RETABULO E IMAXES, ANO 1643.
Dentro do convento de Santo Agosiño da vila de Sárria, a oito días do mes de abril de mil e seiscentos e corenta e tres anos, perante min escribán e testemuñas abaixo escrita, pareceron presentes
Da unha parte o padre frei Diego de Deza, prioiro maior do dito convento, o pai frei Bernardo Sánchez, su prioiro, frei Francisco López , procurador maior do dito convento , o padre fre Ambrosio de Santo Agostiño, leitor, o padre frei Gaspar Díaz de la Torre. frei Francisco Moreno, frei Antonio de los Ríos, frei Inacio de Castro, frei Xoán de Salazar, frei Francisco Cabrera , frei Pedro Segura, frei Xerome de Benegasse , todos eles frades profesos , e conventuais do dito convento , e estando xuntos , segundo o teñen de uso e costume por son de campá tanguida para as cousas tocantes ao dito convento e vendo , entendendo que o abaixo contido é en utilidade súa e do dito convento e os seus sucesores por quen prestaron a caución de grato rato que terán por bo , firme e estable , valedeiro e pagadeiro o abaixo contido.
E da outra Baltasar Rei, pintor veciño do lugar de San Cobade, abadía de Samos e da freguesía de Santalla de Pascais , e dixeron.
Que por canto o dito convento lle dá a pintar o retábulo da Nosa Señora enteiro como está de madeira con todas as súas figuras grandes e pequenas que ten e están encaixadas nas caixas do dito retábulo, e o mesmo ha entrar na pintura da figura de señor San Roque, co á dita figura tocante, o que ha dar pintado , dourado e estofado, colorido e perfecionado , conforme a arte o pide e require ; porén as coroacións que fan de remate á última cornixa do dito retábulo e os tres tímpanos que fan tres chaos que estes han ser pintados de pincel de tres figuras a vontade do padre prioitro arriba dito e do dito convento e a cornixa que cae por riba dos tres chaos ha ser dourada como o demáis do retábulo e as dúas do señor San Roque e señora Santa Catarina han ser douradas de ouro bruñido , coas súas teas, brocados e brutescos de punta de pincel conforme o piden as imaxes e a arte o require ; e as demais figuras de San Pedro e San Paulo , da mesma sorte , e as caixas o que se descobre das imaxes han ser dourados e brocados na forma e maneira que vai dito , antes de máis lustre que de menos.
O dito Baltasr Rei de Terán obrigouse coa súa persoa e bens mobles e raíces habidos e por haber de dar feita e perfecionada dende hoxe día da data desta escritura a día de Aninovo que virá de mil e seiscentos e corenta e catro anos, sen que haxa falla ningunha nelo pena que non o facendo e cumprindo . pagará ao dito convento , padre prioiro del e conventuais e sucesores todas as custas e danos, xuros e menoscabos que por non o cumprir se lle seguiren e recreceren e que da súa costa poidan percurar outro pintor que o feneza e remate o que estiver por facer e pagarlle por conta do dito Baltasar Rei e os seus bens e facenda.
E tamén queda obrigado o diti Baltasar Rei de que dentro de oito días da data desta escritura dará traslado de escritura de afiuzadores aboados e chaos de qur o cumprirá e fará a dita obra , pena tamén de custas e danos, xuros e menoscabos e de que en non as traendo e entregando a satisfación do dito convento, consiste en ser apremiado e executado por elo até dar os ditos afiuzamentos,
E cumprindo as ditas condicións de suso declaradas e pintando como vai o dito retábulo e figuras del referidas, sen que falle cousa algunha delo e dando afiuzamentos aos prazos ditos , o dito padre prioiro e conventuais aqui declarados e especificados todos xuntos, como dito é , obrigáronse con todos os bens mobles e raíces , espirituais e temporais do dito convento que ten, leva e posúe ao de presente e levare e posuire, de que por razón do seu traballo, ouro e máis pinturas e cores que teña que gastar na dita obra de darlles libres e líquidos en moeda usual e corrente douscentos e trinta ducados pagos nesta maneira ; a metade deles que son cento e quince ducados para a fin de outubro deste ano e destes daranlle dentro de quince ou vinte días os seiscentos reais e o demáis restante aos cento e quince que son para última paga dos ditos cento e quince ducados hanllos de dar á dita fin de outubro deste ano, e os outros cento e quince para último día do mes de decembro do ano de mil e seiscentos e corenta e catro , con máis todos os días que o dito Baltasar Rei se ocupe e entenda en traballar na dita obra halle de dar de comer e beber, cama e roupa limpa e lume para o necesario ; o que llepagarán e darán como vai dito e aos prazos ditos, so pena que, en non o facendo e pagando, pagaranlle todas as custas, danos, xuros e menoscabos que, por non o cumprir e pagar se lle seguiren e recrsceren.
E así o outorgaron en forma, e para que llo fagan cumprir a todas partes e estaren polo aquí contido e pagalo, deron cada un deles todo o seu poder cumprido a todos os xuices e xustizas, cada un deled aos do seu foro, xurisdición, lles fagan estar e pagar o aquí contido e estaren por elo como se cada cousa ou parte delo fose sentenza definitiva , dérono como vai dito aos xuizos e xustizas que de cada un deles poida e deba coñecer lles fagan cumprir e pagar como si fose sentenza definitiva de xuiz competente contra cada un deles pasada en cousa xulgada, renunciaron as leis do seu favor e a xeral que di que xeral renunciación de leis feita non valia .
E o dito padre prioiro e convento renunciaron as demais leis, foros, dereitos que debian renunciar, e asinárono dos seus nomes todas partes e outorgárono en forma sendo testemuñas presentes Gregorio González e Lázaro López, fillo de Martiño Martínez da Veiga e Bartoloméu Vilarello, veciño do dito convento e criados del, e eu escribán dou fe coñezo aos outorgantes.
Sinaturas: Fr, Diego de Deza, prioiro.- Fr, Bernardo Sánchez, Fr. Francisco López.- Fr. Ambrosio de Santo Agostiño., leitor .- Fr, Gaspar López de la Torre,. Fr. Francisco Moreno.- Fr. Antonio de los Ríos.- Fr. Xoán de Salazar.- Fr, Francisco Cabrera.- Fr. Inacio de Castro.- Fr. Pedro de Segura,. Fr, Xerome Benegassi,. Baltasar Rei de Terán.
( En todos os documentos, Rei de Terán, di ser veciñi do lugar de San Cobade, parroquia de Pascais, pertencente naquel tempo á Abadía de Samos )
- Reprodución das sinaturas de Baltasar Rei de Terá e Francisco de Moure -
*************************************
ESCUDOS DO RETÁBULO
O retábulo que nos ocupa , presenta un total de catro escudos distirbuidos da segunte maneira: Un superior e frontal colocado riba da fornela de Santo Agostiño no terceiro corpo ou ático. Dous a un e outro lado da citada fornela e diante doutras máis pequenas . Un en cada calle central e riba da fornela da Nosa Señora da Mercé.
Comezando polo primeiro e remitíndonos ao libro "ESCUDOS DE SÄRRIA", de cuxa obra é autor D. Francisco Vázquez Saco, sabemos que é unha reliquia da Orde de Santo Agostiño, ademáis doutro como o situado no ángulo suroeste do actual edificio conventual,
Timbrado co chapeu e cordóns episcopaism é apuntado e cuartelado en cruz, ostentando por orde de preferenza os seguintes emblemasm alusivos ao eximio Doutor da Igrexa, autor da "Cidade de Deus" ; unha pluma de ave, un libro aberto, o corazón traspasado por dúas setas, que xa por el só constutue o brasón adoptado pola Orde agostiña, e unha igrexa.
( DEBUXO : esquema do escudo )
Os dous escudos que flanquean a fornela de Santo Agostiño, timbrados con chapeu e cordóns episcopais , son un desdobramento do que de seguido falaremos, por iso consideramos superflua a súa descrición.
Este ao que nos referimos é condensación dos citados , e seguindo as pautas que nos marca D. Francisco Vázquez SAco podemos saber que dende a instalación da nova Comunidade, as armas da Real e Militar Orde da Mercé, campean en diversos lugares do convento.
Este escudo que nos ocupa, foi un máis dos vencellados máis ou menos estreitamente á historia de Sárria.
Reproducimos no debuxo inferior coa mellor fidelidade que se puido os brasons da Orde.
É cortado e leva en xefe a cruz branca sobre campo de ouro, da Catedral de Barcelona, e en punta, as barras de gules de Aragón, sobre campo do mesmo metal.
O primeiro brasón recorda a fundación da Orde diante do altar maior da Catedral Barcelonesa en 2018; e o segundo, a participación activa de Jauma I de Aragón na institución dos primeiros cabaleiros da Orde, aos que lles deu, como emblema, co signo da cruz mencioada , as arma reais de Aragón.
( DEBUXO : esquema do escudo da Orde da Mercé )
**************************************************************************************
FUNDACIÓN E PRIMEIROS PASOS DA ORDE DA MERCÉ
( Inscripción de Barcelona coa fundación da Mercé en 1218 )
ANEXO. III
***************************************************************************************
FUNDACIÓN E PRIMEIROS PASOS DA ORDE DA MERCÉ
Datos obtidos do MANUEAL DE HISTORIA DA ORDE DA NOSA SEÑORA DA MERCÉ, polo R.P. FREI GUILLERME VÁZQUEZ NÚÑEZ, da mesma Orde e doutor en "FILOSOFIA E LETRAS"
*******************
"Non era moi prometedro o estado da Igrexa a comezos do século XIII. Continuaba nela o grande pulo dado por San Gregorio VII, máis tropezando con graves difitades. Os pobos bárbaros, convertidos ao cristianismo, non conseguíab frear os seus instintos salvaxes, que daban orixe a continas loitas.
Sendo isto moi grave , aínda era maior o perigo exterior, pois os musulmáns estreitaban a sebe de ferro o pequeno recanto de Europa ao que estaba reducido o catolicismo. Todo o norte de África e a metade de España estaban no poder dos mahometáns , e as últimas pegadas dos cruzados ían desaparecer no Oriente. Os tártaros pagáns axudaban a pechar o paso do Cristianismo no norte de Europa-
Como sempre, Deus Noso Señor, que vive na súa Igrexa, proveeu a esta de grandespregadores , con incomparables modelos de mansedume.
Unha das maiores necesidades da época , era a redención dos cristiáns que diariamente caían en poder dos sectarios de Mahoma , xa nas guerras , xa no mar. Milleiros e milleiros de cristiáns eran arrastrados aos países musulmáns para seren vendidos como gado , empregándoos de día como bestas e sepultándoos pola noite en fedorentas cadeas xeralmente soterrañas, para evitar a súa fuxida..
Os comerciantes, nautas do século XIII, non eran homes medoñentos, senón capitáns arriscados que emprendían grandes viaxes para adquiriren e colocaren mercancías, loitando con todo xénero de perigos.
Cecáis nunha desas viaxes coñecéu San Pedro Nolasco máis a fondo as miserias do cativerio , que ninguén iñoraba en terras de cristiáns , e decidiu consagrar a isto parte dos seus cuantiosos bens.
Percuróu logo outras persoas caritativas que lle axudaran na súa empresa, máis aínda que obtiveron algún resultado , comezóu a apoderarse deles o desalento. Deus Noso Señor quixo fortalecelo sobrenaturalmente con varias revelacións, unha delas foi a que nos conta o Mestre Zumel dicindo que despóis de pasar unha noite en oración, recolleuse pola mañá a descansar, cando se viu nun grande patio onde había unha oliveira fermosa. Dous maxestuosos personaxes encargáronlle que coidase delas e ao pouco tempo chegaron outros homes que, con machetas e picos querían acabar coa árbore e arrincala, pero canto máis se empeñaban niso máis florecía e botaba fortes agromos.
O que esta visión significaba, entendeuno o Snnto máis claramente cando na noite do 1º ao 2 de agosto se lle apareceu a Virxe rodeada de anxos e radiante de gloria , e non só o animóu nos seus intentos , senón que mandóu instituir unha Orde relixiosa, cuxo especial instituto fose a redención dos captivos cristiáns.
( Reprodución do cadro de Murillo. Aparición da Virxe a San Pedro Nolasco. Catedral de Sevilla )
Cheo o Santo de novo alento e apoiado polo Rei Don Jauma e os seus conselleiros , entre eles San Reimundo de Peñafort, o seu confesor, decidiuse a cumprir o mandato divino, fundando a Orde da Mercé dos captivos o día de San Lourenzo, 10 de agosto de 1218m diante do altar de Santa Olalla da igrexa catedral . Así o declara o bispo de Barcelona Frei Pedro de Centellas no documento de 1249, no que autoriza a San Pedro Nolasco para edificar nova igrexa , e diante daquel altar tomaban posesión do seu cargo os mestres xerais da Mercé , segundo declara en 1358 o Rei Don Pere IV.
( Reprodución de relevo de Pedro de la Cuadra no Museu de Valladolid : A Santísima Virxe dalle o hábito a San Pedro Nolasco , con asistenza do Bispo e do Rei )
Durante os primeiros séculos chamouse " ORDE DE SANTA OLALLA OU DE SANTA MARÍA DA MERCÉ OU DA MISERICORDIA DOS CAPTIVOS , sem dicir expresamente que esa misericordia ou mercé era a redención , cousa por demáis evidente . "ORDO MERCEDIS PAPTIVORUM, chámano xeralmente os documentos da mesma. " ORDO DE MERCEDE " , foi máis ben imposta pola curia romana.
..... Facemos aquí unha pequena reseña a un dos primeiros santos da Orde Mercedaria, por estar nunha das fornelas do retábulo que estudamos.
Referímenos a Frei Ramón Salón ou Surróns, que segundo os cronistas antigos, é o futuro San Ramón Nonato.
Florecéu este santo nos xeneralatos de Frei Albert e de Frei Berenguel Cantull. Naceu en Portell, que pertencía entón á abadía de Solsona , posteriormente Bispado, Algúns Autores como Xoán G. Atienza, sitúano contemporáneo de San Pedro Nolasco , pero Frei Guillerme Vázquez Núñez, considera isto un erro. Deixamos estas consideracións para un mellor e máis profundo estudo desta circunstanza.
San Ramón usóu sempre o apelido paterno, Posteriormente ao Capítulo provincial de Lleida o 1335 , onde é nomeado redentor , sofre o martirio do candado na boca e outros tormentos, co que os mouros castigaron os seus desacatos a Mahoma , seguramente en Arxel, a onde soían dirixirse os redentores de Aragón.
Urbano VIII espallóu a toda a Igrexa en 1628 o culto que se lle tributaba en Catalunya e en toda a Orde da Mercé.
( Reprodución do cadro de Vicenzo Carducho, hoxe na parroquia de San Xerome de Madrid : Martirio de San Ramón Nonato ).
Debemos facer un inciso para citar aquí outra Orde Redentora : A chamada " Orde da Trindade".
A Orde, aprobada e confirmada por Inocencio III en 1198, tivo por fundadores ao provenzal San Xoán de Mata ( 1160-1213 ) e a San Félix de Valois, que estableceron o primeiro convento.mosteiro Cerfroid, diocese de Meaux ( Francia ).
Axiña se espallaron por Italia, Tunicia, España, Portugal, Inglaterra, etrc, alcanzando a súa máxima difusión no século XV, No século XVI naceron en algúns países congregacións de trinitarios reformados ( rama dos descalzos, aprobada por Gregorio XIII en 1578 ), co propósito de voltar á autenticidade primitiva.
A Revolución Francesa supuxo un rudo golpe para a Orde en moitos países. Por outra parte, a súa finalidade orixinaria de redención de captivos cristiáns en terras musulmanas , foise trasformando co tempo ; na actualidade a dita Orde oriéntase cara as misións e a cura de almas-
Entre os trinitarios sobresairon persoeiros da ciencia e a teoloxía.
Existen tamén catro ramas femininas desta Orde.
( Imaxe ; Unha redención. Relevo de Pedro de la Cuadra en 1599. Museu de Valladolid )
............................................................
Algúns teñen dificultade en admitiren que a Mercé fose militar nos seus comezos , parecéndolles iso honroso dabondo. Máis o era entregar a vida polos captivos , pero ambas honras concedíanse entón gratis a quen os quixera.
Frei Nadal Gaver, que escribía en 1545, coñecendo os documentos do Arquivo de Barcelona, sinala como primeiros compañeiros de San Pedro Nolasco a Frei Guillerme de Bas, que o sucedeu no xeneralato, Frei Pedro Pascasio ( ou Pascual ) , que en efecto aparece xa en documento de 1226 en Perpinyan , e Frei Bernardo de Corbera.
O soar que ocupa hoxe o convento de Barcelona, perto do mar, adquiriuno en 1232 Raimón de Plegamans , moi nobre cabaleiro que foi algún tempo gobernador xeral de Catalunya , traspasándollo de seguido a San Pedro Nolasco.
¿ Onde viviron até entón os primeiros mercedarios ?. O Padre Gaver di sinxelamente : "alibi intra civitatem" ( noutra parte dentro da cidade ) , mais o Rvmo. Zumel di que achóu en códices antigos que o Santo moróu algúns anos nos Pazos Reais, o o dominicano Padre Diago enade que o Rei deulles aos mercedarios o Hospital de Santa Olalla, a carón do pazo.
A admisión de terciarios e confrades na Orde comezóu dende o comezo para asegurar a cooperación dos seglares en recoller esmolas, sen as que era imposible a redención . Os que se asociaban á Orde querían ter parte na obra tan meritoria e suplían a escaseza de persoal, Os Sumos Pontífices concedéronlles grandes privilexios dende 1246-
Por unha bulda dese ano, enterámonos que as confrarías estaban xa organizadas en moitas partes e eran unha das bases nas que se apoiaba a Orde para o seu ministerio principal.
Unha vez no ano pasaba un relixioso a recoller a esmola , e á igrexa debía abr irse. Jauma II dicía tamén en 1306 que os mercedarios " públicamente pedían esmola aos cristiáns polas igrexas ". Só en contadas veces e en épocas posteriores din que andiveran de porta en porta. Iso tamén sería pouco doado tendo en conta o escaso número de freires.
É verdade que non todos os freires servirían tampouco para ese ministerio , que esixía especiais condicións , pois debían persuadiren aos fieis dunha das difíciles que hai no mundo , que é o desprendimento. " Á súa alegre chegada ábranse as igrexas todos os anos e celébrense os divinos oficios, para que se poida facer unha exhortación ao pobo, persuadíndoo da necesidade a esmola ".
Xa en 1226 Pedro Nolasco recibiu en doazón un soar a Perpinyan , mais con todo non sabemos se a primeira fundación se fixo alí ou en Palma de Mallorca conquistada en 1229 e onde certamente había mercedarios en 1232.
Dase aquí unha tradución da doazón de Perpinyan por ser unha das máis antigas que tivo a Orde, sinalada xa como tal polo Reverendo Gaver. " Sexa a todos a todos como eu Pere Comte de Salses , por min e polos meus tanto presentes como futuros , non obrigado por forza algunha , senón de boa fe e sen mal algún , con esta presente pública escritura valedeira para sempre , por amor a Deus.... gratis e pola miña liberdade, entre vivos dou e entrego ao Señor Deus, aos pobres que se chaman pobres da misericordia e a vós Frei Pere Nolasch , reitor dos mesmos pobres , e aos vosos sucesores e a todos os freires, tanto presentes como futuros da mesma Orde, en man e poder de Frei Pascasio , da mesma Orde, para facer toda a vosa vontade libremente e para sempre, cinco canas e tres palmos de outra de Montpeller, dun patio que eu teño e debo ter perto de San Xoan de Perpinyan , fora da porta de Mallols , para facer alí todo o que facer quixerdes".
Xa queda indicado como o moi nobre cabaleiro Raimon de Plegamans compróu en 1232 un terreo na praia de Barcelona, e ao día seguinte trasmitiullo a San Pedro Nolasco, construindo el mesmo un hospital coa súa capela , á que lle deu por titular a Santa Olalla . Este hospital ampliado e anovado despois, veu a ser a casa matriz da Orde, que durante dous séculos foi designada indiferentemente co tíduo de Santa Olalla ou de Santa María da Mercé .
Así reuníanse nunha soa Casa a hospitalidade e a redención de captivos, como o fixeran outras Ordes militares e o fixeron tamén os trinitarios. Os hospitais eran unha grande necesidade naqueles tempos , unha grande parte dos conventos da época tiñan anexo un albergue para os pobres camiñantes e enfermos.
Inútil é advertir que eses hospitais non eran os espléndidos pazos que para os doentes levantóu despois a caridade cristiá . Media ducia de camas constituían xeralmente o seu enxoval , e algunha vez os freires negábanse a recibiren máis hóspedes, porque sendo eles poucos, eran incapaces de impediren que os camiñantes collesen as roupas ao se ergueren para marchar. Nas listas dos Conventos da Mercé figuran moitos hospitais, tanto en Francia como en España.
O penoso dos mercedarios , como era a obriga de daren a vida polos captivos, era causa máis que suficiente para que os mercedarios fosen poucos, Ademais consta por innumerables documentos , que os mercedarios empeñaban e vendían os seus propios bens para a redención. Os conventos das demais Ordes eran tamén pequenos naqueles tempos.
O hábito da Mercé foi dende o principio branco, o mesmo co dos cistercenses e agostiños, a cuxa Orde fumos agregados. Varias razóns moveron a iso ao Santo Fundador e non sería a última a súa devoción á pureza da Santísima Virxe,
Parece que dende o principio levaron a cruz branca da catedral de Barcelona, segundo o indica o bispo D. Pedro nun diploma de 1249, Mais as barras de Aragón non se concederon até 1251. Aínda en xaneiro de 1250 o Rei outorga a Frei Guillerme de Bas a súa protección e varios privilexios , pero inferiores aos que acompañan ao escudo. Se a Orde gozara xa deste, o privilexio de 1250 estaría de máis.
A autoridade do mestre xeral riba de todos os individuos da Orde e a celebración anual de capítulos foron as dúas bases do goberno da Orde. Que o mestre era vitalicio dixoo ben claro a bulda de 1245, que é, por dicilo así, a magna carta da Orde Mercedaria ; " En morrendo tu, o mestre do dito lugar , ou calquera dos teus sucesores , ningún outro sexa posto alí, senón o que os freires todos elixan de común acordo". Os demais cargos eran anuais , aínda cabía a reelección.
Aínda que os privilexios dos Reis de Aragón abondaban para mantela contra calquera oposición e darlle existenza xa asegurado , a finais de 1234 , solicitouse a confirmación de Gregorio IX, que a concedeu.
A palabra "Orde " era de significado moi vago aínda e na de Santo Agostiño compreendíanse todos os grupos de relixiosos que profesaban a súa régoa.
As ordes cun xeneral que poidese manexar libremente a todos os freires, era unha institución nova, que comezaba entón a arraizar e foi unha das mellores conquistas da Igrexa nesa época, pois poñía nas mans do Papa verdadeiros exércitos disciplinados e aguerridos, capaces de realizaren as maiores proezas, á que non podían aspirar os antigos mosteiros independentes e isolados.
Aínda que noutras ordes rezaban o oficio divino os non ordeados, é indudable que os leigos da Orde Mercedaria , como os templarios , sustituíano por un crecente número de " Painosos " , segundo especifican as Constitucións de 1272, e nada induce a crer que ese precepto fose nono. ¿ Que brteviario usaban os primitivos sacewrdotes da Mercé ?. Algúns dos innumerables que entón circulaban , pois a anarquía era grande nese como en outros puntos. A uniformidade, inda dentro de cada orde relixiosa, tardóu moito en acadarse.
Das Constitucións americanas dedúcese que os sacerdotes mercedarios rezaban diariamente o oficio da Santísima Virxe, ademáis do ordinario, e cando este era de só tres lecións, enadíase o de defuntos.
Segundo algúns cronistas o Santo Fundador acompañóu a Don Jauma de Aragón na conquista de Valencia , o que é moi verosímil dados os favores que recibiu deste a Orde. Sirva de exemplo unha das doazóns efectuadas polo Rei.
Dí así : " Saiban todos como Nós Jauma pola graza de Deus Rei de Aragón, de Mallorca e de Valencia, Conde de Barcelona, e de Urgell e Señor de Montpeller, por Nós e por tódolos nosos, para remedio da nosa alma e da dos nosos pais , damos e concedemos a Deus e a vós Frei Arnaldo de Carcasona, ministro da Casa de Valencia , de Santa Olalla da Casa de Barcelona e aos freires todos da mesma Casa presentes e futuros a igrexa de Puig de Anaso ou de Cebolla, que se chama Santa María, con todo o Puig no que está situada, para que sirvades a dita igrexa e a fagades servir en honra do Señor , da Benaventurada María e de todos os santos",
( Encabezamento da primeira bulda de confirmación da Mercé en 1235. REg,Vat,17, fol, 172 )
.................................................
BREVE RESEÑA DA ORDE EN GALICIA
A Orde da Mercé espallouse rápidamente por Francia, o reino de Aragón e Castela. Mais até o ano 1482 . Galicia non posuía aínda conventos da citada Orde. A mediados do século XV , hai mercedarios que desempeñan cargos por Castela.
A primeira fundación galega débese considerar a de Conxo , en 1482, sendo o fundador Frei Diego de Saldaña; segue a este a de Monterrei en 1484. Conxo foi primeiro un mosteiro de monxas bieitas, máis tarde entregado aos mercedarios polo arcebispo Fonseca.
O de Monterrei foi fundado por graza do primeiro conde de Monterrei, Sancho de Ulloa , amigo persoal de Frei Diego de Muros. Bispo de Tui, e foi o seu primeiro comendador Frei Miguel Francés . Monterrei decaeu axiña , ao desaparecer o perigo portugués , pola súa condición de fortaleza condicionada á defensa. A xente desta maneira comeza a baixar para o val de Verín onde ao pouco aparece unha vila á que se trasladan tamén os mercedarios no ano 1597.
O convento chegóu s ter 14 relixiosos en 1771, máis tarde, en 1933 adquriron parte do antigo convento e en 1934 estableceron a casa noviciado.
Dende 1890, Poio é centro espiritual de vida mercedaria e en tempo de verán funciona como hospedaría.
Deste mosteiro saíron misioneiros , catedráticos, teólogos , escritores, investigadores , bispos en zonas de misión. Tamén xorde unha revista, a chamada "Sal-Lux" , que canalizaba inquedanzas intelectuais e espirituais.
En Ferrol hai presenza mercedaria dende tempos lonxanos, recórdanolo da Mercé do Chanteiro ( 1393 ) , o Pazo da Mercé de Neda e a capela da Mercé en Ferrol Vello, desaparecida hoxe, pero que lle deu nome á actual rúa.
Porén é en 1908 cando dunha forma real se establece unha comunidade de mercedarios na cidade.
Dende 1910 rexentan os "Freires o Colexio Tirso de Molina. Recordemos que Tirso de Molina era o seudónimo de Frei Gabriel Téllez ( 1579-1648 ) , mercedario español , nado en Madrid. En 1600 ingresóu na Orde da Mercé como novicio e profesóu un ano máis tarde, Despois de voltar de Santo Domingo , é nomeado xeneral da dita Orde,
O Colexio ademáis de atender unha pastoral da xuventude , realiza outras actividades darredor da formación liberadora e na liña mercedaria.
A SÁRRIA chegaron os monxes da Mercé o dous de agosto do ano 1896 , para reparar o estragado mosteiro dos agostiños, qu o Bispo lucense Murúa lles ofrecera, sendo vigairo o padre Buenaventura Boneta.
Pasado un ano, comezan a aparecer varios novicios que marcarán a pauta primeira na preparación dos futuros padres mercedarios.
Esta función de Casa Noviciado seguiraa desempeñando até o ano 1934.
Os mercedarios fixétonse cargo da parroquia de San Salvador , e ao mesmo tempo espallaron a súa actividade pastoral polos veciños vales de Sárria.
Na acualidade existe no convento reformado e ampliado un Centro de ensino primario e ESO. Ao longo dos anos lugar de sementeira de futuras vocacións.
**************************************************************************************
BREVE HISTORIA DE SANTOS RELACIONADOS CO MOSTEIRO
ANEXO - IV
....................................................................
SAN NICOLAU DE TOLENTINO
Non podemos falar de San Nicolau de Tolentino sen falarmos antes de San Nicolau de Bari.
Segundo conta a tradición , as reliquias do santo de Bari ao chegar a esta cidade, comezaron a facer miragres e a atraer peleriños de todas partes do mundo cristián , mesmo de Rusia, e para eses romeiros habilitouse un hospicio que os atendía na vila. Ali acodiron tamén , a mediados do século XII, un marido e a súa esposa estéril , a pedirlle ao Santo a súa interseción para que lles chegase o fillo que arelaban e coa promesa de que , fose varón ou femia, encamiñaríano cara a vida relixiosa. San Nicoláu debeu obrar o miragre pedido e a muller, de nome Amada, trouxo ao mundo un fillo, ao que tamén chamóu Nicolau e foi santo : San Nicolau de Tolentino , en memoria do convento de agostiños onde discrreu a maior parte da súa vida.
É a vida dun humilde e devoto frade agostiño, que se entregóu entusiásticamente ao xexún , ás morttificacións e á pregazón, que morreu en 1305 e que foi canonizado oficialmente por Uxío IV en 1446, cando xa a súa tumba era visitada por devotos de toda Europa e cando xa o seu brazo comezara a sangar periódicamente , candi algunha calamidade caía riba da Igrexa.
A súa festa é o 10 de setembro, Os lugares máis coñecidos nos que se festexa a San Nicolau de Tolentino son : Gran Canaria nun lugar chamado La Alde ; en Almonacid de la Sierra ( Zaragoza ( o 8 ao 13 de setembro ; en Pontedeume ( A Coruña ); en Alcaracejos ( Córdoba ).
( Estampa : San Nicolau de Tolentino )
.............................................................
NOSA SEÑORA DA MERCÉ
É esta unha advocación mariana coa que se venera á Nai de Deus. O seu culto iniciouse no Hospital de Santa Olalla de Barcelona en 1219.
Ë a padroeira da cidade condal e de varias ordes relixiosas que levan o seu nome.
En Quito ( Ecuador ) venérase unha imaxe doado por Carlos V aos mercedarios . É tamén padroeira do Exército ecuatoriamo.
( A festividade da Virxe da Mercé, 24 de setembro, é celebrada nas diferentes institucións penitenciarias españolas ).
( Imaxe da Mercé na portaría do convento de Barcelona, feita en 1343 , aínda que o grupo debeu ser renovado )
.......................................................
SANTA MARÍA MADALENA
A María Madalena achámola nos evanxellos axoenllada aos pés de Xesús para lavarllos, perfumalos e enxugalos cos seus propios cabelos ; vémola seguíndoo nas súas viaxes ; dándolle pousada na súa casa ; presenciando a súa morte : velando diante do sepulcro e descobrindo, a primeira entre todos, a desaparición do seu corpo. María Madalena é tamén a primeira en ver ao Mestre novamento despois da Resurreción . Certamente., ningún apóstolo nin discipulo tivo tantas opotunidades de se encontrar con El , de permanecer á súa beira, de convivir cada intre fundamental da súa misión.
( FOTOGRAFIA : Santa María Madalea - fillo - )
........................................................
SAN PEDRO PASCUAL
O seis de decembro de mil trescentos, morría en Granada o Bispo de Xaén , Pedro, ao que se lle atribuía o apelido de Pascual e que fora promovido para aquela cadeira en mil douscentos noventa e seis .
Cando voltaba de facer a visita pastoral no comezo de mil douscentos noventa e oito , foi sorprendido por unha emboscada de mouros , perto xa de Xaén e levado a Granada.
Bonifacio VIII exhortóu a todos os bispos que contribuisen ao seu rescate, pero este non chegóu.
Durante o cativerio escribiu o Bispo dúas obras moi importantes : " La impugación de la secta de Mahoma" , en castelán , e a disputa cos xudeus , en provenzal, para confortar aos moitos captivos dunha e outra línguas que nas cadeas de Granada estaban expostos a seren enganados ou seducidos.
Estas obras contribuiron probablemente a acelerar a súa morte , concitando contra el as xenreirras dos mouros, A Orde da Mercé , que xestionóu a súa canonización en 1675 , está na posesión de chamalo fillo seu.
Hose é venerado como humilde mercedario que soubo entregar a súa vida polos demáis,
Non debemos confundilo con San Pascual ( " Bailón" ) , pois este é un frade leigo franciscán defensor da Igrexa contra o calvinismo.
( Estampa : San Pedro Pascual, Bispo e Mártir )
........................................................
O APÓSTOLO SANTIAGO
Sabemos que Santiago era irmán de Xoán, o Evanxellista, e que os seus pais foron Zebedeo e Salomé cos que vivían en Betsaida Julia, pequena cidade de Galilea na beira do lago Xenesaret.
A súa actividade preferente era a pesca no lago antes citado en cuxa tarefa estaban asociados con Simón ( San Pedro ) e André , condición importante para obter mellores resultados. Todos eles sabedores da chegada do Mesías nun futuro , condicionábaos de tal maneira que lles producía un compromiso na defensa da xustiza e do menos podente . Así vemos como os dous irmáns xunto cos seus socios Simón e André , escoitar a palabra de Xoán o Bautista facéndose axiña discípulos de Xesús . Non tardaron estes en seren os prediletos do Mesías, pois como sabemos foron escolleitos por El para seren testemuñas da Transfiguración do Monte Tabor , O nome de " fillos do trono" , pode ser debido a que en certa ocasión pedíronlle a Cristo que enviase fogo do ceo contra as poboacións que se resistían ás proclamas evanxéllicas. Este entusiarmo pola doutrina cristiá faise patente cando lle solicitan a Xesús seren os primeiros no reino mesiánico , dando Xesús a resposta de que o Reino precisa máis de loitadores que de xefes.
Despóis da morte de Xesús , Santiago pasa a ser o maior animador dos crentes en Xerisalén, sendo vítima de Herodes Agripa por decapitación no ano 42 , convertíndose no protomártir dos Apóstolos.
( FOTOGRAFÍA : Imaxe do Apóstolo Santiago, obra de Gregorio Fernández - fillo - )
...........................................................
SANTO AGOSTIÑO
A vida de Santo Agostiño discorreu entre o territorio da actual Tunicia , nacendo en Tagaste, sendo presbítero en Cartago onde tamén ensinóu na universidade, antes da súa conversión , e morreu como bispo de Hipona , ao pouco tempo da invasión dos vándalos.
Pasa taméb tempo en Roma onde se fai definitivamente cristián e onde morrería a súa nai , Santa Mónica , que o seguiu constantemente , loitando pola súa conversión. Äfrica foi o seu limo froitificador , base da súa iluminación e clarividencia.
Con todo o seu senso cristián ás costas , con toda a súa carga mística a flor de pel, Agostiño foi un convencido dauniversalidade do sentimento relixioso e posiblemente a causa dos seus antecedentes neoplatónicos, da validez intrínsica de todas crenzas , sempre que sexan acollidas en profundidade e sinceramente. Así di nas súas " Retractacións " : " Cousa idéntica ao que agora chamamos relixión cristiá existiu entre os Antigos e nunca deixóu de existir dende os principios da raza humá até a vinda de Cristo encarnado, momentono que a relixión verdadeira, que xa existía , comezóu a ser denominada cristiá ".
( Estampa : S, Agustinus Eremit et Canon. Regularis Fundator ·.
................................................
SAN RAIMON NONATO
Formóu parte da recén creada Orde da Mercé para a redención de captivos como ben sabemos , sendo amigo do seu fundador San Pere Nolasco e viviu na Catalunya de Jauma el Conqueridor , pois nacera nun pobo lleidán , Portell. Formóu parte daquela fornada de freires que querían resucitaren os tempos martiriais. En África pregóu con tal intensidade que, para facelo calar , os mouros pecháronlle a boca cun candado durante oito meses, Cando morreu aos trinta e seis anos, ía camiño de Roma para recibir o capelo cardealicio . Ninguén lle poido dar a comuñón , mais veu na súa axuda un anxo do ceo e deulla. A súa fama fixo que disputasen o seu corpo o conde de Cardona e a Orde da Mercé , o que provocóu que, para dirimir o litixio , puxeran o seu corpo riba dunha mula cega e a deixasen ir por onde quixese, A mula chegóu ao pobo do Santo con incrible precisión e paróu diante da ermida de San Nicolau , que era precisamente a que o bon mercedario utilizara para parolar coa Virxe, cando de mozo fora pegureiro dos rabaños familiares. Aí quedóu até a guerra civil española, na que os seus osos foron esparexidos . Celebran a súa festa en Vilalba ( Lugo ) , Boiro ( A Coruña ), Lumbier ( Navarra ), Portell ( Lleida )....
Como sabemos o nome de Nonato ( non nado ), ven de que segundo a tradición, parece que foi sacado do ventre da súa nai cando esta xa era cadáver,
( Estampa : S. Ramón Nonato )
....................................................
SANTA MARÍA DE CERVELLÓ
Non podemos falar de Santa María de Cervelló sen facelo antes do Rvdo. Bernardo de Cerbera , quen foi dende o seu comezo de San Pere Nolasco . O seu corpo incorruto consérvase a carón do altar de anta María de Cervelló en Barcelona . Os cronistas aseguran que lle deu o hábito a esta santa, ademais de profesión , o venerable Cerbera.
Ao seu lado formáronse outras beatas notables polo seu fervos e espírito, ente elas, Santa Colagia.
O corpo da venerable María foi colocado no altar en tempos de Pere IV , e o P. Ribera achóu nos arquivos reais o que se pagóu pola acta.
O método de vida destas beatas e os servizos que prestaban á Orde están indicados nas Constitucións de 1272 , que non fan senón traduciren as disposicións xerais da Igrexa na materia, Di así o capítulo XVI :
" Ningunha muller sexa de aquí adiante recibida por irmá nosa, se non ten tantos bens que poida vivir convintemente na súa casa , en tal maneira que remanente sexa e quede sen dificultade para a Orde. E en entrando na Orde faga o seu testamento en razón disto de tal xeito que por aquela eazón non poida vir dano nin gravame á Orde de parte dos seus amigos ou parentes ·,
O culto á Santa foi aprobado por Inocencio XII en 1292 e o seu corpo venérase na caixa do tempo de Pere IV , con pinturas da época, que a presentan en hábito da Orde, Esta caixa está encerrada noutra máis luxosa , noutro tempo de prata.
( Fotografía : Sepulcro de Santa María de Cervelló , na Mercé de Barcelona , co seu retrato )
............................................................................
O REI DAVIDE
Rei hebreu ( 1030-960 , a. de X.C, ) , que rexiu os destinos o reino unido de Xudá e Israel.
Samuel presentándose na casa de Davide, Xosé de Belén , unxiu ao xove. Este, armado dunha tirafonda , deu morte ao xigante Goliat- Despois de ser escudeiro do rei Saúl e harpista seu até que os ciumes do monarca obrigárono a fuxir. Entón organizóu unha guerrilla de mercenarios e púxose ao servizo do príncipe filisteu Aquis , de Geth, que lle cedeu a cidade de Siceleg.
Tras a morte de Saúl e o seu fillo Ionatán na loita na contra dos filisteus,Davide foi unxido rei de Xudá e gobernóu en Hebrón os sete anos seguintes riba de seis subdivisións dese reino. Entrementras foron desaparecendo os últimos restos do exército e da familia de Saúl.
Á morte de todos eles , os anciáns de Israel presentáronse en Hebrón para ofrecerlle o reino. Davide fixo uso dos seus mercenarios para conquistar Xerusalén, que estaba en poder dos canaanitas , En Sión alzóu o seu pazo, a cidade de Davide , e inicióu unha forte expansión co sometemento de Damasco e as terras que se extenden até o golfo de Akaba.
Apoiouse nas tradicións mosaicas , coordinando o seu novo reinado co reinado de Yavveh riba de Israel. Nos seus últimos anos producironse unha serie de problemas por mor da sucesión , en especial a rebeldía do seu fillo Absalón, que como sabemos morreu ao quedar prendido o seu cabelo nas polas dunha árbore, en concerto unha aciñeira, posteriormente Joan cravoulle tres dardos e dez escudeiros de Joab rematárono.
O profeta Natán que vinte anos antes acusara a Davide polo seu adulterio con Betsabé mentres o esposo desta, Urias , morría no campo de batalla, inflúe agora sobre Davide para que instaure como herdeiro a Salomón , o fillo habido de Betsabé.
Davide foi o que levóu a Arca da Alianza a Xerusalén e estableceu ali o culto xudeu. Fundóu unha forte monarquía riba da feble dinastía iniciada por Saúl.
.......................................................
MOISÉS
Descendente de Leví e irmán de Aarón e María, naceu en Exipto durante o xenocidio dos xudeus. A súa nai ideóu depositalo no río dentro dunha cestiña, de onde a recolleu a filla do Faraón e adoptouno por fillo Esta variante da lenda de Sargón e outros herois poidera ter sido aplicada a Moisés ( en hebreu Moshe ) por asonanza cun verbo que significa "sacar " ( da auga ).
O nome é certamente exipcio, por exemplo "Tup.mose".
Xa adulto , Moisés fuxe do país como refuxiado político, emparents con xentes madianitas e adícase ao pastoreo.
No monte de Deus , Sinaí ou Horeb , aparéceselle Yahvé nunha silva ardendo m revélalle o seu nome e ordéalle que , asistido por Aarón e con poderes sobrenaturais , xestione, perante o novo faraón , o éxodo dos hebreus. Así o fai , e na noite da Pascua. non sen antes ter azoutado a Exipto cunha serie de pragas, o consigue, Moisés diríxese ao Mar Veermello e guía ao pobo até o monte de Deus, onde ten lugar a Alianza de Yahvé con Israel , formulada no Código da Alianza e materializada no Decálogo grabado en táboas de pedra.
Moisés morre na Trasxordania , á vista da Terra Prometida que nunca pisaría , á idade de cento vinte anos .Esta idade é máis ben simbólica. Se o Éxodo se sitúa a principios do século XIII antres de Cristo, Moisés tería sido contemporáneo de Ramsés II. As diferentes tradicións presentan a Moisés como pai do Pentateuco, " Os Cinco Libros de Moisés" , porén estudos posteriores confirman que Moisés o que fixo foi promulgar o núcleo da Lei, pero que máis tarde foi desenvolvida ao longo das xerazóns, dacordo co espirito do fundador, até o advenimento do cristianismo . Este pola súa parte, recoñece a súa dependenza e comuñón coa revelación mosaica, que constitúe a esenza do Antigo Testamento.
.......................................................
( Debuxo: A fachada do Mosteiro da Madalena : A Obra Nova e a Torre )
*************************************************************************************
Comentarios
Publicar un comentario