Convento Mercedario de Sárria
NOTAS DO PRIOIRO FREI XOSÉ MARÍA VALLEJO
SOBRE
O MOSTEIRO DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA
E
A RESTAURACIÓN MERCEDARIA EN SÁRRIA ( 1896-1932)
(Publicadas polo Seminario de Estudos Sarriaos " Francisco Vázquez Saco
III Curso de Historia Comarcal.- Centro de Educación Permante de Adultos
de Sárria ( abril de 1992)
................................................................................................................................................................... ADRO
Presentamos as notas inéditas que sobre o Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria e os primeiros 36 anos da Orde da Mercé en Sárria. , compuxo o prioiro frei Xosé María Vallejo.
Certamente non enaden , na súa primeira parte, nada novo ao coñecemento actual do pasado do mosteiro, froito das publicacións do Seminario de Estudos Sarriaos nos seus Boletíns.
Cecais hoxe, con relación á evolución da igrexa e o mosteiro teñamos unha visión moito máis clara, pero non podemos deixar de destacar a contribución de Vallejo ao coñecemento dese pasado, pois este traballo , aínda que inédito , foi tido moi presente por Vázquez Saco ( en realidade as notas proceden dos seus fondos documentais , amablemnte facilitados para o Arquivo Comarcal polo doutor don Xesús Vázquez Gallego ).
Por seguir a Diego Pazos cae no erro xeralizado de dicir que a redución dos agostiños foi pacífica, cando só despois de varios días o prioiro vitalicio Älvaro Pérez de Sárria, con reservas e intervención mesmo de xente armada, fixo cesión do mosteiro e os seus bens e rendas á Provincia de Castela da Regular Orde de Santo Agostiño, poñendo fin á orde local e autónoma dos Frades da Penitenza dos Benaventurados Mártires de Cristo nos mosteiros madalenos de Sárria e Arzúa. A precipitada leitura de Diego Pazos , corrixida agora polas publicacións do Seminario de Estudos Sarriaos.
RESTAURACIÓN MERCEDARIA DE 1896
R.P. ANTONIO HORTAS ( 1896-1900 )
Durante un perído de trinta anos un carcereiro con algús presos foron os habitantes do conento de Sárria.
Os mercedarios da Provincia de Castela , cuxa restauración comezara varios anos atrás , viron a posibilidade de se estableceren neste convento , cuxas negociacións levou madiante o M.R.P. Frei Buenaventura de Boneta , co entón bisspo de Lugo Ilmo. Sr. D. Bieito Murúa. Este, previo o consentimento dos Agostiños, ofreceulle o convento coa súa igrexa aos Mercedarios. O Padre Boneta como vigairo provincial de Casteal, aceptouno e de seguido mandou a este ao R.P. Antonio Hortas e ao irmán de obedeincia Frei Ramón Fernández a prepara o máis indispensable para a toma de posesión.
O día 2 de agosto de 1896 viñeron de Poio , único convento que tiña a Provincia , quince relixiosos , a saber: tres sacerdotes: RRPP frei Antonio Hortas , natural de Santiago, como superior; frei Pedro Pascual Miguel, natural de Burgos e frei Luis Suárez, de Santiago. Sete estudantes Frei Inocencio López, frei Xoán Iglesias, frei Xoán Salcedo, profesos de votos solemnes; frei Pedro Armengol Fernández, frei Martiño Torres e frei Ricardo Delgado, profesos de simples; frei Xoán María Olleros, noviico; os cinco restantes eran irmáns leigos: frei Ramón Fernández, profeso, e catro novicios: frei Domingos González, frei Modeesto ..............., frei...........................e frei............................
Todos eles ledos e dispostos a ofreceren ao Seños os sacrificios que lles impoñería a fundación. Chegaron a esta vila de Sárria ás sete da tarde do mesmo día. Na Estación do F.C. foron recibidos con verdadeiro entusiasmo polo pobo de Sárria, que acodira coa banda de música , ata o convento onde lles proporcionaron o necesario. Non sei como descansarían aquela noite os recén chegados , mais ao xulgar polos leitos onde habían de se deitar, é de supoñer que moi mal. ¡ O sacrifizo xa comezaba !.
O santo e sabio bispo de Lugo, Doutor Don Bieito Murúa visitaba ao pouco tempo o convento na compaña do Ilmo. Sr Nuncio da Súa Santidade e outros prelados e como "vira que os nosos relixiosos durmían no chan riba dunhas humildes pallas preguntou se iso era por régoa e contestándolle que era por non teren camas quedou tan edificado da resinación de aqueles relixiosos que axiña foi a Providenza da nacente comunidade. Tiña a súa compracenza en pasar longas tempadas entre os relixiosos e éralle moi grato vir e sorprendernos ( fala o padre Alberte Barros ) nas horas do recreo, cando os novicios estabamos a traballar de albaneis, pintores , carpinteiros , ocupados na restauración do Convento".
Estes sacrificios e outros moitos máis que eu coñezo, soportaron os fundadores do noso Convento, Fiestras, portas, corredores, , claustro, sacristía, coro, refectorio, etc., todo estaba inservible e os súbditos do boísimo P. Antonio foron facendo e reformando estas cousas con grand´simo interese e constancia levados soamente do amor a Deus e á súa orde bendia. Mais o Señor que se comprace nos humildosos quixo premialos nesta vida anticipándolles algo do que lles daría no ceo.
Ao amparo do pobo foi desenvolvendo o singular P. Antonio Hortas a obra restauradora. O seu corazón bondadoso e amable , o seu espíritu fino e delicioso atraeron as simpatías dos bons e dos maos , deixando sempre perene recordo para aqueles que o trataron.
( Hoxe mesmo - 17 de decembro - sentínme altamente conmovido diante do espectáculo seguinte: Un sacerdote de aspecto groso, alto, e descoñecido para min , entra na nosa librería en actitude espreitante... mira o retrato do seu padriño de Misa P. Antonio Hortas, diante do que cae de xeonllos por espazo dalgñun tempo. "Perdóneme padre este proceder tan espontáneo ,- díxome á fin cos ollos empapados en bágoas - , eu non podo conterme diante do amor e bondade deste padre... deste....Santo" ) ¡ Así son queridos os que fan ben !.
Outro feito importante do Padre Hortas foi o terse encargado da parroquia de San Salvador de Sárria ao acontecer a morte do que era o seu pàrroco D. Anxo Ferreira. Isto sucedeu en febreiro do ano 1898. Ao mes xa iniciara o seu labor apostólico de óptimos froitos coa institución da Adoración Noturna ao Santísmo Sacramento, cuxo número de asociados creceu rápidamente chegando a contar ao pouco tempo de ser fundada con 81 adoradores. Cheo de gloria e méritos cede o P. Hortas o seu cargo de comendador ao entón Reverendo e hoxe Ilustrísimo Sr. Bispo de Trebenna....
P. INOCENCIO LÓPEZ SANTAMARÍA ( 1900-1906)
En 9 de maio tomou posesión este padre e con grande entusiasmo continuou a obra restauradora do seu predecesor.
A igrexa víuse moi axiña transformada con un novo piso de madeira quedando en condicións favorables para a comodidade dos fieis. O teita recibiu tamén nova foram, facéndose en estilo gótico e imitando pedra. Tan grandes foron os desvelos deste santo relixiosos por coidar a Casa do Señor que este escolleuno para elevalo á máis alta dinidade da terra, dende cuxo poidese exercer con esplendor o oficio de Bon Pastor, Sárria chorou por el como Padre das nosas simpatías.
R.P. PASCUAL MIGUEL ( 1906-1907 )
Corto foi o superiorato do Padre Pascual , cuxa toma de posesión tivo lugar o 20 de abril de 1906.
Emporiso aínda que curto non deixa de ter interese . A súa sinxeleza e franqueza consegurion o corazón do Sr. Bispo de Lugo, Murúa, quen o apreciou como a un irmán. Sen dúbida debido a ese cariño construiu o Sr. Bispo os cuartos que levan o seu nome para morar nelas durante as súas longas ausenzas cos frades.
Este e todas as persoas de Sárria sentiron a súa marcha que tivo que se efectuar a causa de ter sido nomeado superior de Lagos de Moreno ( México ) a onde se dirixiu en agosto de 1908, acompañado do Padre Xerome Álvarez.
R.P. NOLASCO GAITE ( 1907-1914 )
O M.R.P. frei Ramón Sarratosa nomeou para sustituir no cargo de Comendador ao que foi primeiro Secretario Provincial, R.P. Nolasco Gaite, que tomou posesión o 12 de outubro de 1907. O Padre Gaite durante 6 anos de superior , soubo darlle o seu coroamento á obra da restauración. Segundo o Libro de Memorias do Convento , moi detallado por certo nestes anos , vemos como se suceden obras e feitos moi siñificados e importantes . Vaian entre outras a inauguración do Moimneto de Xoves Santo, obra do pintor sevillano D. Ricardo Escribano e os cadors do Venerable Pedro Nolasco, Sor María da Santísima Trindade e os Venerables Schverz e Madalena do Cristo, todos do mesmo pintor.
Aos poucos meses, o 24 de setmbro de 1908, foron rematadas e inauguradas as obras da portaría , recibidor e refectorio, colocando nestes dous últimos lugares varios cadros do xa referido pintor R. Escribano . Todas estas obras e moitas máis foron dirixidas polo mestre D. Francisco Cabarcos.
Non quero tampouco deixar sen mencionar a celebración do primeiro capítulo provincial na nosa provincia de Castela depois da restauración , que tivo lugar neste convento dende o 30 de abril ata o día 10 do seguinte mes, data na que foi clausurado.
Tamén é merecente contar aquí a visita das SSMM os Reis de España, Afonso XIII e Dª Vitoria Euxenia, que oiron misa nesta igrexa conventual o 4 de febreiro de 1912, cando se dirixían a Ferrol coa fin de asitiren á botadura do acorazado "España".
O culto na igrexa estivo durante estes anos a unha altura inusitada . Amais da grande concorrenza de fieis , foron presididos moitas veces polos Ilustrisimos Señores Bispos, Nuncio e Provincial.
Remata o Padre Gaite o seu sexenio completamente acreditado das súas relevantes dotes de goberno.
R.P. MIGUEL LÓPEZ ( 1914-1918 )
O día 6 de agosto era elixido para Comendador deste Convento o R.P. Miguel López, meritosísimo relixioso como se bota de ver polos diversos cargos que ocupou ata a data.
Tranquilos en vías de normalidade desenvolvéronse os seus catro anos de superiorato , non dando lugar a feitos extraordinario, por estar a restauración do convento , podemos dicir rematada. Feito máis que extraordinario é en verdade o ter sido amado e estimado sobremaniera polos seus súbditos que sempre o recordan con cariño. Debo dicir tamén que na Novena do Sagrado Corazón de Xesús foi a estrea do alumeado ele`ctrico desta igrexa ( 1916 ).
R.P. SEVERINO VEGA ( 1918-1921; 1924-1930 )
Nove anos estivo á fronte desta Comunidade o venerable Padre Severino Vega, deixando gra que ceeta memoria nesta vila pola súa bondade e celo apostólico. Dende o primeiro momneto da súa elección comezou a preparar as festas que para conmemorar o VII Centenario da fundación da Orde haberían de se celebrar neste Convento. Foron , en efecto, solemnes como pode colexirse do libro de "Memorias ", Despois da misa ás 12 da noite do día 2 de agosto , e do solemne tríduo dos díazs 9, 10 e 11 do mesmo mes. No mes seguinte celebrouse a novena da Nosa Señora "con grande concurrenza e tomando parte e tomando parte os máis valiosos elementos musicais da Capela de Ourense. Na misa do último día que celebrou o que suscribe ( P. Guillerme Vázquez ) pregou o Ilmo. Sr. Bispo ( Domine Murúa ), un dos mellores panexíricos que lle temos oído".
Ao P. Severino débense tamén , entre outras moitas cousas, a adquisición do órgano que hai no coro da igrexa, da horta que hoxe se usa para a divertición dos xoves.
R.P. ANTONIO RODRÍGUEZ ( 1921-1924 )
O Padre Antonio, de espíritu entusiasta como o que máis , emprende o arranxo do claustro alto, con todo interese, conseguilo velo ao pouco tempo no estado actual.
Sostén o culto da igrexa ao nivel que se viña tendo, sendo de notar especialmente, un grande pulo ás festas do Nadal, que deixaron particular recordo nos frades de Sárria.
R.P. FERNANDO DÍAZ ( 1930 )
Viña precedido o actual Comendador Padre Fernando, de grandes éxitos alcanados na simpàtica vila de Herencia, durante os seis anos que foi superior daquela casa. Estes triunfos repetíronsne aquí no tempo que leva á fronte do noso convento. As súas dotes de oratoria e excelente organizador facilitáronlle o bon suceso en todas as súas empresas. El , como todos os demáis que o precederon no cargo que ocupa, foron insines mantedores da ouservanza regular, fonte de paz e alegría para todos os relixiosos e por iso nós, os xoves , achamos sempre durante o noso período de formación aquel arelado amor e reverenza á Santa Régoa e Sagradas Constitucións.
Teñan pois os uns e benzóns os outros por teren contribuiod todos eles, coa axuda do fidalgo pobo sarriao , á restauración da provincia de Castela que hoxe vemos, a Deus grazas, chea de gloria.
¡ Abenzoada e loubada sexa a nosa Nai da Mercé e o seu predileto fillo o noso Pai San Pedro Nolasco !
Sárria, 19 de deembro de 1932
Fr. Xosé Mª Vallejo
SOBRE
O MOSTEIRO DE SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA
E
A RESTAURACIÓN MERCEDARIA EN SÁRRIA ( 1896-1932)
(Publicadas polo Seminario de Estudos Sarriaos " Francisco Vázquez Saco
III Curso de Historia Comarcal.- Centro de Educación Permante de Adultos
de Sárria ( abril de 1992)
................................................................................................................................................................... ADRO
Presentamos as notas inéditas que sobre o Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria e os primeiros 36 anos da Orde da Mercé en Sárria. , compuxo o prioiro frei Xosé María Vallejo.
Certamente non enaden , na súa primeira parte, nada novo ao coñecemento actual do pasado do mosteiro, froito das publicacións do Seminario de Estudos Sarriaos nos seus Boletíns.
Con todo, estas páxinas inéditas , merecen ver a luz, porque os documentos fanse para seren coñecidos , e en Vallejo temos que destacar a súa moi axeitada interpretación do pleito cos Señores do Couto de San Sadurniño de Froián, e as axeitadas referenzas documentais.
Cecais hoxe, con relación á evolución da igrexa e o mosteiro teñamos unha visión moito máis clara, pero non podemos deixar de destacar a contribución de Vallejo ao coñecemento dese pasado, pois este traballo , aínda que inédito , foi tido moi presente por Vázquez Saco ( en realidade as notas proceden dos seus fondos documentais , amablemnte facilitados para o Arquivo Comarcal polo doutor don Xesús Vázquez Gallego ).
Por seguir a Diego Pazos cae no erro xeralizado de dicir que a redución dos agostiños foi pacífica, cando só despois de varios días o prioiro vitalicio Älvaro Pérez de Sárria, con reservas e intervención mesmo de xente armada, fixo cesión do mosteiro e os seus bens e rendas á Provincia de Castela da Regular Orde de Santo Agostiño, poñendo fin á orde local e autónoma dos Frades da Penitenza dos Benaventurados Mártires de Cristo nos mosteiros madalenos de Sárria e Arzúa. A precipitada leitura de Diego Pazos , corrixida agora polas publicacións do Seminario de Estudos Sarriaos.
Con relación á segunda parte das Notas , referida á restauración da vida conventual, priva nela máis a visión personalista e relixiosa , de quen tivo as vivenzas dos primeiros anos e conviviu cos sucesivos rexedores da comunidade mercedaria.
Publicando estas notas , que agardamos poder complementar con novas referenzas á Orde Mercedaria en Sárria,que axiña cumplirá cen anos da súa presenza na vila , principiamos o estudo dos últimos 100 anos do convento .
O Seminario de Estudos Sarriaos , e o complementario labor do Curso de Historia Comarcal que se segue no Centro de Educación Permanente de Adultos, fan posible con estas páxinas a recuperación da nosa memoria histórica.
Sárria, 1 de abril de 1992
Xaime Félix López Arias
*********************************************************************************
NOTAS DO PRIOIRO FREI XOSÉ MARÍA VALLEJO
( versión en galego,por XAFA)
ANTECEDENTES HISTÓRICOS
Oscura .é en verdade a primitiva fundación deste convento da Madalena de Sárria para poder determinar con precisión e claridade as orixes e primeiro desenvolvemento do mesmo.
Crese, desde logo, tivo a súa orixe nunha albergaría que xuntamente con outros dos arredores dos arredores ( o antigo Barbatellus e a que parece existiu na parroquia de Goián ) era destinada para refuxio dos pelengríns que percorrendo o camiño francés se dirixían a honraren o sepulcro do Apóstolo en Compostela.
É moi verosímil o que dí Villa-Amil e Castro, fundado nun protocolo do Prioiro de Sárria Frei Marco Quesada , escrito darredor de mediados do século XVIII, de que a citada alberaría convertiuse moi axiña nun magnífico hospital destinado ao mesmo obxecto de facilitar comodidades aos pelengríns ; creuno fundado a primeiros do século XIII por dous relixiosos italiáns que viñeron en peleriñaxe a Santiago e quedaron nesta vila co obxecto de construiren o benéfico establecemento.
Destes relixiosos que segundo o citado protocolo vestían hábito branco con unha cruz vermella como os Trinitarios non teño case a menor dúbida que pertencían a unha das variadas e tan distintas comunidades de ermitaños de Santo Agostiño , seguindo as normas do Santo Padre, á que hoxe chamamos Orde Agostiniana. Hai que recordar a este propósito que a orde dos agostiños tal e como é coñecida debe a súa orixe á fusión que mandou facer das ditas comunidades de ermitaños Alexandre IV, movido sen dúbida polas diverxenzas que se orixinaban entre estas a causa de non terenunha determinada norma de vida común. Isto verificouse nunha asemblea xeral celebrada en Roma no ano 1256 na que non só se adoptou a régoa chamada de Santo Agostiño e dotada por Inocencio IV en 1244 , senón tamén e por imposción do citado Alexandre , o hábito negro con cinto e capucha.
Co que levo dito veño a desbotar o que sostén oseñor Amor Meilán na "Geografía del Reino de Galicia. Provincia de Lugo", ao admitir que este convento pertence aos cabaleiros de Rodas ( dende o século XVIII de Malta ) habitándoo ata mediados de 1550 , data na que, segundo el o cederon aos ermitaños de Santo Agostiño ); o que aconteceu neses días explicámolo a continuación..
Vexamos agora como se desenvolveu o hospital-mosteiro fundado polos dous relixiosos dos que fixemos mención.
Sábese que a primeiro do século XIII estaba fundado , e se se quere gozba xa de certa importancia , como , como o proba unha escritura de empréstimo feita polo bispo don Ordoño a favor de Vidal Pèrez , viciño de Sárria, no ano 1219 , que aparece asinada polo "Comendator Fernandus Cervarios , Petrus Micael , hopitalarius ,et Fernandus Petri , frater hospitalis" , relixiosos que pertencen ao convento desta vila ( O que apareza nesta escritura o nome de "Comendator" é unha obxeción a que estes relixiosos non foran cabaleiros de Rodas, pero é claro que aparecen os agostiños posuíndoo xa nos séculos XIV e XV , non me fai dubidar da tese ou opinión que sosteño ).
O Sr. Diego Pazos refire na súa historia de Sárria que nas memorias do bispo de Lugo D. Miguel , hai unha escritura do ano 1250 da que consta que neste pobo había un convento de relixiosos distinguidos co nome de "Laudantes Deum", cuxo prelado se titula e chama Fr. Abril.
Tamén achamos mención deste convento a primeiros do século XIV , na sinatura de Frei Xoán , prioiro de Santa María Madalena de Sárria que aparce asinando un aprazamento que o bispo de Lugo Don Frei Xoán fixo a don Afonso Pérez e a súa muller dona María. Se aisto se enade a morte do Padre Mestre de Novicios xublilado Frei Agostiño garcía , acaecida neste convento o ano de 1489 , creo que podo concluir que este relixioso agostiño non era de diferente orde que os citados anteriormente: aqueles coma estes pertencen pois á orde de relixiosos Agostiños coa particularidade notable que os deste Convento de Sárria , como tamén entre outros , o de Santa María Madalena de Arzúa ( máis tarde trasladado a Santiago ) eran dos chamados Conventuais ou claustrais , conservándose independentes ata que D. Fernando Velosillo, bispo de Lugo, uniunos coa provincia de Castela en xaneiro de 1568 ( A pesares dos sucesivos breves que os pontífices deran a instanzas dos nosos Reis para desterrar a vida claustral , conservándose rstos dabondo, sobre todo en Galicia, ata finais do século XVI ).
Esta unión ou redución dos agostiños claustrais , á regular ouserbanza dos ermitaños de Santo Agostiño levouse acabo cun ambiente de harmonía e tranquilidade grandes, segundo consta dunha acta importantísima que tomo do Sr. Diego Pazos e a continuación trascribo ( * ) :
"Sábado, tres días do mes de xaniero , ano do Señor 1568 anos , que foi dia da oitava de San Xoán Evanxelista , presidindo na Cadeira Apostólica o noso moi santo padre Pío papa V e reinando nas Españas o Rei Don Felipe noso Señor, segundo deste nome, reformouse e fpi reducido á regular observanza da Orde dos ermitaños do N.P.S Agostiño , este Mosteiro de Santa María Madalena da Vila de Sárria por mamdado da Súa Santidade e a Maxestade Real. Tomou a posesión do dito Monesterio , e o relativo á regilar ouservanza o M.R.P. Frei Diego López, Prioiro de Santo Agostiño de Salamanca en nome do N.M.R.P. Francisco Serrano, Provincial da Provincia de Españ, da ouservanza da dita Orde. Viñeron xuntamente co padre visitador á redución deste dito Mosteiro , os reverendos padres , Frei Rosendo de Chaves , que foi o primeiro Prioiro de Ousevantes que houbo neste dito Mosteiro, e frei Xoán Gutiérrez, Procurador Xeral da Provincia e Frei Pedro garcía, Frei Atanasio Rodríguez , Frei Antonio de Valderrama, Frei Martiño de Velasco, Frei García Hernández , Frei Francsco García , frades profesos da dita orde e ouservanza..
Foi Deus servido que a redución deste Mosteiro se fixo con tanta paz e tranquilidade , que o memso día que se tomou a posesión del díxose o Oficio Divino no coro e foi cantada a misa polos relixiosos que nesta casa había e polos que viñeron á reformación con toda conformidade ; e naquel mesmo día e dende el en adiante , seguiron toda a Comunidade , así no coro como no refetorio e as demáis cousas da relixión.
Asistiron a entregar este Mosteiro , e a darlle posesión ao dito Visitador, o moi magnífico e moi Reverendo señor o Doutor Antonio López Corujo , coengo de Ourense e Provisor de Lugo , quen veu como Xuiz apostólico para o antedito , en nome do Ilmo. e Reverendísimo señor don Fernando Velosillo , Bispo de Lugo, e o moi magnífico Sr. Rodrigo de Yebra, Alcaide da Fortaleza de Sárria e Meiriño , e Xustiza maior deste Marquesado , por don Fernando de Castro , Marqués de Sárria, que aistiu ao susodito , por mandamneto da Súa Maxestade.
" E despois do susodito , en 6 días do mes de xaneiro do dito ano, que foi día dos Reis, estando axuntado o convento do dito Mosteiro no coro a campá tanguida , como se acostuma axuntar aos Relixiosos capitularmente , e estando alí presente o dito Sr. Xuiz apostólico, e Escribano da cuasa, e moitas persoas seglares reducíronse da súa propia vontade á regular ouservanza da nosa orde, e déronlle a obediencia ao dito P. Visitador , todos os relixiosos que estaban, e residían neste dito Mlosteuo, convén a saber, o P. Frei Álvaro Pérez de Sárria, que fora o Prioiro, e o P. Frei Sebastián da Cervela, qque fora Vigairo, e frei Xoán Rosende, frei Alonso de Padriñán, Frei André de Aián, frei Alonso de San Xuliánm frei Xoán Sánchez de Alhaexos, Pregador, frei Miguel de Quiroga, frei Xoán Díaz de Guitián, frei Pedro Sánchez de Orozco, frei Pedro de Vilarrairo, frei Xoán de Abuín, todos sacerdotes e frei Xoán de Mera , corista e frei Henriquez, leigo ( 1 )
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
( 1 ) Aínda que Vallejo recolla esta apreciazón de Diego Pazos , o certo é que a redución fíxose con moita dificultade e con fortes presións , segundo se recolle na trascrición feita por López Arias, e publicada no Seminario de Estudos Sarriaos ( nº 8 ) e incluidos os datos da forzada extinción da Orde da Penitenza dos Mártires de Cristo ( " Madalenos") no libro "Santa María Madalena de Sárria " de Xaime Félix López Arias.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
A partires deste suceso temos aos agostiños de Sárria formando parte da provincia de Castela e así permeneceron morando no mosteiro ata a exclaustración do ano 1836.
DOAZÓNS AO MOSTEIRO
Varias foron as doazóns que obtiveron os relixiosos deste , en especial dos Condes de Lemos.
Poderei citar a concedida no ano 1502 polos citados condes cuxo título levaba neste tempo D. Rodrigo Enríquez Osorio, en cuxa carta de doazón feita perante o notario de Lugo Alvar Pérez comprométese a pagar en cada un ano 2000 maravedís na portaxe de Triacastela " con tal condición qe el ( o prioiro ) e frades do dito Mosteiro que agora son e serán de aquí endiante para eles ( os frades ) recíbeno por padrón e protetor en condicións como se o dito Sr. Conde tivera fundado, e dificado e dotado o dito mosteiro, casa, capela maior, igrexa e convento, sen que agora nin en tempo algún, nin por causa nin por consderación doutra doazón opulenta e magnífica , e de maior beneficenza por grande nin comparable que sexa , podan recibir nin admitir nin recoñecer por señor da dita igrexa, casa, mosteiro e convento a outra persoa de calquera calidade que sexa, senón que aínda e en todo o tempo, para sempre xamais como dito é terán e recoñecerán como dende logo recoñecen baixo do dito beneplácito ao dito Sr. Conde de Lemos e os seus sucesores e a cada un na súa vida por únicos padróns e verdadeiros padróns "pribatibe" sós e insolidum que na dita capela Maior os ditos SSCC poidan poñer estrado e dosel , ter cadeiras e asentos para as súas excelenzas sen que en caso ningún ao seu gosto e vontade , aínda que sexa só por unha hora sen licenza e vontade da súa excelenza e os seus sucesores se poida quitar nin mudar aínda que sexa para facer comodid ou festas das que na dita capela maior se fixesen "Item "que na capela maior como dito é e vai referido na terceira condición e capitulación se poidan sepultar e enterrar as súas excelenzas e os seus sucesores fillos e depositalos na maneira que lles pareza sen que dentro dela se poida enterrar ninguna outra persoa de calquera calidade e condición, agás ás que lle dea licneza a súa excelenza e os sucesores na súa casa e maorazgo.
( Nesta carta de doazón que teño á vista dase conta do dereito que D. Nuno älvarez de Guitián ten sobre a súa sepultura ou nicho que fixo no lado da Epístola cando ás súas expensas levantou a capela maior , como máis adiante hemos dicir máis adiante e é recoñecido como dono " por canto na capela da dita igrexa ( palabras do documento ) queda coa súa excelenza na maneira que vai referida , e nela hai un nicho e sepultura na que está enterrado Nuno Álvarez de Guitián , mestrescola que foi da Santa Igrexa de Ourense, por ter sido benfeitor do dito Mosteiro e terlle dado hortos, et,, etc. , porque o deixasen enterrar no nicho de suso referido declárase que haberá de estar como está ao de presente no lado da Epístola ).
O MOSTEIRO E O SEU HOSPITAL VISTO ARQUEOLÓXICAMENTE
A fábrica do mosteiro é obra realizada a travesó de diversas épocas. O claustro baixo trasportanos a mediddos do século XII ( ? ) polos seus arcos apuntados e sostido por pilastras de pequena elevación e de forma cadrada, facendo oficio de capiteis unhas molduras entre as que hai unha coroa
ou colar de pérolas cuxa grande magnitude fixo afirmar ao señor Giner Pantoja nunha entrevista con el neste mosteiro , que probablemente era obra do século XV. Esta interesante e atenta observación é moi mercente de ter en conta para fixar con certidume a época á que pertence o claustro. O superior ou claustro alto é obra de máis eleganza e esbelteza non alonxándose máis aló do século XVI. A primeiros do pasado ( 1806 ) foi tapiado por non poder soster o empurre do teito que facían moi pesado as lousas do Tellado tan común nestas terras.
Os canteiros, os albaneis ou quen foron os encargados de facer as obras executáronas tan despiadadamente que as súas mans destrutoras da pouca maña e menos gosto que eles tiñan.
O restante do mosteiro foi construido case que todo a finais do XVIII. Os dous pavill´ns que tan agradable aspeto ofrecen aos viaxeiros do ferrocarril foron levantados sendo bispo o Listrísimo D, Fancsico Armanyá , relixioso que costeou as obras e máis tarde foi elevado á cadeira arcebispal da súa mesma patria, Tarragona. Por dúas inscricións que hai na parte alta consta que o do Norte foi feito en 1776 e o outro, o da fachada , no 78.
Os hospitaliños construídos en 1777 non foron o primeiro edificio que vinculado ao mosteiro, foi adicado aos pelengríns. Cosnta que no citado ano áinda había a c arón do convento una casa grande desinada a pelengríns e enefermos segundo din uns apuntes que recolleu sendo aínda novicio o meu irmán de hábito , o hoxe benemérito e grande pregador R.P. que polo interesante poño aquí: "Na frenteira do que son agora hospitaliños había unha casa grande coa súa capela tarrea e coro alto, e debaixo deste ( dividido da capela con balasutrado de madeira ), había sitio para as camas dos pelengríns dabondo capaz ; na dita capela estaba a imaxe de San Roque, en cuxo día se cantaba alí a misa , e celebrábase como padrón do dito Hospital, ata que ( segundo parece ) a primeiros deste século ( XVIII ) puxeron a dita imaxe no altar antigo da Nosa Señora de Graza , e proseguiuse celebrando a súa festa con rito de doble maior e festivo ( como se prosigue en canto a isto último ).
"Había tamén un cuarto alto para o hospitaleiro , con cociña baixo seperada de este. Polos anos 1777 fixeron os hospitaliños novos , e obra nova de enfronte quedando o vello sen servizo.; derrubárono o ano de 1786 , e no sitio onde estivera o altar puxeron o cruceiro de cantaría . O demáis da dita casa foi reducido a cortiña , a que ocupaba dende o cubo baixo ata o dito cruceiro de cantaría ( non se puxo onde estaba o mesmo altar, senón a una beira , pois o altar estaba no medio da testeira ) .No demáis quedou a Praciña e camino que está enfronte dos hospitaliños , o mesmo que estaba a parede do Hospital vello, agás a lápida ( que o Hospital vello tiña riba da súa porta principal ), que está nos Hospitaliños no medio das dúas portas ).
A IGREXA DO CONVENTO
Tres naves de reducidas dimensións forman o templo que os frades construiron a carón do mosteiro. A que comúnmente chamamos do Santo Cristo parece sexa obra do século XIII, a pesares do seu acentuadísmo carácter románico, nos séculos XIII e XIV e con mestura de renacemento no século XVI . A esta nave ou capela deu acceso durante moito tempo unha porta , estilo románico de trasnsición, cegada e mutilada no mesmo ano que o foi o claustro superior. Sixeleza e eleganza son as dúas características das citadas porta e caepla cuxos respetivos e fermosos arcos están adornados polas xeralizadas puntas de diamante e as imprecindibles pérolas , neste caso tres veces máis pequenas cas do claustro.
Fermosa tamén e de maiores proporcións é a capela maior levanatda a expensas do coengo de Lugo e Mestrescola da Catedral de Ourense D. Nuno Álvarez de Guitián polos anos de 1485, digo polos anos porque non sei a data fixa.. E no que estou certo é en que no 1489 estaba xa construída por ter sido enterrado nela nese ano o Mestre de Novicios frei Agostiño García. como o acredita o extracto do "Libro de las sepulturas, nichos y capillas que tiene este convento de la Magdalena de Sarria", escrito polo P. Xosé Mosquera, sendo Priorio o P. Pregador frei Antonio de Castro, ano de 1705 : " En 9 de febrero, di , do ano 1489 morreu o P. Mestre de Novicios Xubilado frei Agostiño ´García . Está enterrado na sepultura insinuada" ( refírese á 6ª da primeira fieira na Capela Maior, desaparecida hoxde con todas estas sepulturas porque foi entarimada a igrexa ). Continúa dicindo que foi relixioso de exemplar caridade cos pobres e especialmente cos pelengríns e remata enadindo nunha nota: " Tendo sido abrida esta referida sepultura para enterrar outro relixioso no ano 76 ( 1776 ) acharon o seu corpo enteiro o o hábito sen perder cor e san ".
Don Nuno Álvarez de Guitián é descendente dos señores do "Coto de San Saturnino en tierra de Froián , sobre el monte Doral" (Couto de San Saduniño en terra de Froián , riba do monte do Oural),
couto que fora outorgado por dona Urraca a Rodrigo Suárez e á súa muller por grandes servizos prestados. O pai de don Nuno, Álvar Díaz de Guitián , casou con María Álvarez Balboa, dona da Casa de Guitián; deste matrimonio naceu o dito Nuno e o seu irmán Vasco, heredando este último a casa e patrimonio e Nuno, que era máis novo, seguiu a carreira eclesiástica , chegando a ser abade da Abeleda no Bispado de Ourense, Mestrescola desta Catedral e Coengo de Lugo ( Estas novas e algunha máis que han seguir, tomeinas da árbore xenealóxica dos Señores de San Sadurniño , que xa que eran os ditos documentos interesantes , puxo ao meu dispor herdeiro dos Señores de Gayoso desta vila ).
É tradición que Vasco matou ao cura de Guitián, perdendo el e os seus descendentes por este feito a casa do mesmo nome, o que moveu sen dúbida a Nuno Álvarez para dicir no seu testamento que fixo o 8 de novembro de 1506 en San Vicenzo de Pinol " O meu Couto de San Sadurniño ao meu sobriño Alvar Díaz, meu sobriño , co que quedaba resarcido este e non perdía a familia a súa posición".
Don Nuno Álvarez de Guitián ao facer a capela maior mandou tamén construir tamén un nicho no que foi enterrado , segundo reza a inscrición que lida é como segue : " AQUI YACE NUNO ALVAREZ DE GUITIAN MAESO ESCOELA QUE FUE DE ORENSE Y MANDO HACER ESTA CAPILLA ANO 1511"
Houbro dúbidas de se foi ou non enterrado no mencionado nicho. Eu podo confirmar o que di o epitafio cun documento de xullo de 1715 no que afirma ter sido enterrado nel. O mesmo di o que referín atrás nas doazóns do Conde de Lemos.
Os frades do Convento para pagamento da capela e outras doazóns que lles fixo Nuno comprometeron a súa asistenza ao enterro dos da Casa de San Sadurniño e os seus descendentes . Así o cumpriron indo o Prioiro e os frades á igrexa de San Sadurniño sempre que acontecía a norte dalgún deles.
Ao principio do século XVIII ardeu a casa dos Señores do Couto e os frades aproveitaron a ocasión para deixar de asistiren aos enterros mentres non encontrasen algún "papel". Estes arderan e don Fadrique Antonio Losada Rivadeneira , dono naquel entón da xurisdición de San Sadurniño, presentou una denuncia contra o Prioiro e relixiosos do Convento da Madalena de Sárria, porque esta comunidade negábsse a cumplir coa súa asistenza aos enterros de señores desta casa e outras regalías que expresa lle eran debidas como padrón do citado Convento , descendentes de Nuno Álvarez de Guitián, Mestrescola da Catedral de Ourense, que como tal Padrón fixera a capela maior do dito convento, onde fora enterrado e estaba o seu nicho e que dotara aquel con varias rendas para a súa conservación , etc., etc. . A información de cada unha das testemuñas en número de doce , están acordes na existenza do Padroado e obriga dos frades . Dous anos máis tarde D. Fadrique consegue que fose librada una "Paulina" ao seu favor para axudar ao esclarecemento do pleito, máis non se sabe o resultado das ditas dilixenzas.
Estas foron as principais relación dos frades deste convento con D. Nuno.
RETÁBULOS E ALTARES
Existiron nesta igrexa varios retáabulos de recoñecido mérito, como o que fixo D. Francisco Moure ( fillo do famoso artista do mesmo nome ) en madeira de Nogueira coa figura de San Xosé de seis cuartas de alto. No mesmo ano de 1639 fixo ademáis dous escudos coas armas de Santo Agostiño para o altar maior , por un custe total ( tallas e escudos ) de 540 reais. Anos antes , o 17 de xaneiro de 1628 o pintor viciño de San Cobade , no Concello de Samos, Batasar Rey Terán, concertou coa Comunidade deste convento de Sárria, pintar o retábulo da Capela Maior por 5.000 reais. E noutro contrato habido coa mesma comunidade en 13 de maio de 1642 aparece comprometéndose a pintar e dourar o retábulo de San Xosé "estofado coas súas teas, brocados, brutescos, dándolle o ser competente a cada cousa segundo o pide a arte". Por esa obra pagáronlle mil eais, mantenza e cama ( Diccionario de artistas que florecieron en Galicia durante los siglos XVI e XVII, por don P. Pérez Constanti ).
Debid o a reformas e arranxos non se conserva case nada de todo isto. O mesmo retábulo do altar maior foi transformado durante o cuatrienio do Prioiro P. Leitor xubilado frei Xoán Pumares
(1763-1767 ) que fixo de novo o remate do retábulo do altar maior, o camarín e custodia, con toda a gradería , credencia, adorno de colunas e douraron todo o retábulo e retocaron as imaxes dos santos do mesmo altar. Con un pouco de atención obsérvase en efecto como o remate é posterior ao restante do retábulo e como os adornos das colunas foron superpostos máis tarde , perdendo estas a súa sinxeleza e eleganza ao encontrar adxunto ás súas estrías adornos doutro xénero )
....................................................................................................................................................................
(Sobre o Altar Maior de Santa María Madalena de Sárria véxase o documentado traballo de Ricardo Segundo López Méndez publicado no Boletín do Seminario de Estudos Sarriaos nº 9 )
.......................................................................................................................................................................
DOAZÓNS AO MOSTEIRO
Varias foron as doazóns que obtiveron os relixiosos deste , en especial dos Condes de Lemos.
Poderei citar a concedida no ano 1502 polos citados condes cuxo título levaba neste tempo D. Rodrigo Enríquez Osorio, en cuxa carta de doazón feita perante o notario de Lugo Alvar Pérez comprométese a pagar en cada un ano 2000 maravedís na portaxe de Triacastela " con tal condición qe el ( o prioiro ) e frades do dito Mosteiro que agora son e serán de aquí endiante para eles ( os frades ) recíbeno por padrón e protetor en condicións como se o dito Sr. Conde tivera fundado, e dificado e dotado o dito mosteiro, casa, capela maior, igrexa e convento, sen que agora nin en tempo algún, nin por causa nin por consderación doutra doazón opulenta e magnífica , e de maior beneficenza por grande nin comparable que sexa , podan recibir nin admitir nin recoñecer por señor da dita igrexa, casa, mosteiro e convento a outra persoa de calquera calidade que sexa, senón que aínda e en todo o tempo, para sempre xamais como dito é terán e recoñecerán como dende logo recoñecen baixo do dito beneplácito ao dito Sr. Conde de Lemos e os seus sucesores e a cada un na súa vida por únicos padróns e verdadeiros padróns "pribatibe" sós e insolidum que na dita capela Maior os ditos SSCC poidan poñer estrado e dosel , ter cadeiras e asentos para as súas excelenzas sen que en caso ningún ao seu gosto e vontade , aínda que sexa só por unha hora sen licenza e vontade da súa excelenza e os seus sucesores se poida quitar nin mudar aínda que sexa para facer comodid ou festas das que na dita capela maior se fixesen "Item "que na capela maior como dito é e vai referido na terceira condición e capitulación se poidan sepultar e enterrar as súas excelenzas e os seus sucesores fillos e depositalos na maneira que lles pareza sen que dentro dela se poida enterrar ninguna outra persoa de calquera calidade e condición, agás ás que lle dea licneza a súa excelenza e os sucesores na súa casa e maorazgo.
( Nesta carta de doazón que teño á vista dase conta do dereito que D. Nuno älvarez de Guitián ten sobre a súa sepultura ou nicho que fixo no lado da Epístola cando ás súas expensas levantou a capela maior , como máis adiante hemos dicir máis adiante e é recoñecido como dono " por canto na capela da dita igrexa ( palabras do documento ) queda coa súa excelenza na maneira que vai referida , e nela hai un nicho e sepultura na que está enterrado Nuno Álvarez de Guitián , mestrescola que foi da Santa Igrexa de Ourense, por ter sido benfeitor do dito Mosteiro e terlle dado hortos, et,, etc. , porque o deixasen enterrar no nicho de suso referido declárase que haberá de estar como está ao de presente no lado da Epístola ).
O MOSTEIRO E O SEU HOSPITAL VISTO ARQUEOLÓXICAMENTE
A fábrica do mosteiro é obra realizada a travesó de diversas épocas. O claustro baixo trasportanos a mediddos do século XII ( ? ) polos seus arcos apuntados e sostido por pilastras de pequena elevación e de forma cadrada, facendo oficio de capiteis unhas molduras entre as que hai unha coroa
ou colar de pérolas cuxa grande magnitude fixo afirmar ao señor Giner Pantoja nunha entrevista con el neste mosteiro , que probablemente era obra do século XV. Esta interesante e atenta observación é moi mercente de ter en conta para fixar con certidume a época á que pertence o claustro. O superior ou claustro alto é obra de máis eleganza e esbelteza non alonxándose máis aló do século XVI. A primeiros do pasado ( 1806 ) foi tapiado por non poder soster o empurre do teito que facían moi pesado as lousas do Tellado tan común nestas terras.
Os canteiros, os albaneis ou quen foron os encargados de facer as obras executáronas tan despiadadamente que as súas mans destrutoras da pouca maña e menos gosto que eles tiñan.
O restante do mosteiro foi construido case que todo a finais do XVIII. Os dous pavill´ns que tan agradable aspeto ofrecen aos viaxeiros do ferrocarril foron levantados sendo bispo o Listrísimo D, Fancsico Armanyá , relixioso que costeou as obras e máis tarde foi elevado á cadeira arcebispal da súa mesma patria, Tarragona. Por dúas inscricións que hai na parte alta consta que o do Norte foi feito en 1776 e o outro, o da fachada , no 78.
Os hospitaliños construídos en 1777 non foron o primeiro edificio que vinculado ao mosteiro, foi adicado aos pelengríns. Cosnta que no citado ano áinda había a c arón do convento una casa grande desinada a pelengríns e enefermos segundo din uns apuntes que recolleu sendo aínda novicio o meu irmán de hábito , o hoxe benemérito e grande pregador R.P. que polo interesante poño aquí: "Na frenteira do que son agora hospitaliños había unha casa grande coa súa capela tarrea e coro alto, e debaixo deste ( dividido da capela con balasutrado de madeira ), había sitio para as camas dos pelengríns dabondo capaz ; na dita capela estaba a imaxe de San Roque, en cuxo día se cantaba alí a misa , e celebrábase como padrón do dito Hospital, ata que ( segundo parece ) a primeiros deste século ( XVIII ) puxeron a dita imaxe no altar antigo da Nosa Señora de Graza , e proseguiuse celebrando a súa festa con rito de doble maior e festivo ( como se prosigue en canto a isto último ).
"Había tamén un cuarto alto para o hospitaleiro , con cociña baixo seperada de este. Polos anos 1777 fixeron os hospitaliños novos , e obra nova de enfronte quedando o vello sen servizo.; derrubárono o ano de 1786 , e no sitio onde estivera o altar puxeron o cruceiro de cantaría . O demáis da dita casa foi reducido a cortiña , a que ocupaba dende o cubo baixo ata o dito cruceiro de cantaría ( non se puxo onde estaba o mesmo altar, senón a una beira , pois o altar estaba no medio da testeira ) .No demáis quedou a Praciña e camino que está enfronte dos hospitaliños , o mesmo que estaba a parede do Hospital vello, agás a lápida ( que o Hospital vello tiña riba da súa porta principal ), que está nos Hospitaliños no medio das dúas portas ).
A IGREXA DO CONVENTO
Tres naves de reducidas dimensións forman o templo que os frades construiron a carón do mosteiro. A que comúnmente chamamos do Santo Cristo parece sexa obra do século XIII, a pesares do seu acentuadísmo carácter románico, nos séculos XIII e XIV e con mestura de renacemento no século XVI . A esta nave ou capela deu acceso durante moito tempo unha porta , estilo románico de trasnsición, cegada e mutilada no mesmo ano que o foi o claustro superior. Sixeleza e eleganza son as dúas características das citadas porta e caepla cuxos respetivos e fermosos arcos están adornados polas xeralizadas puntas de diamante e as imprecindibles pérolas , neste caso tres veces máis pequenas cas do claustro.
Fermosa tamén e de maiores proporcións é a capela maior levanatda a expensas do coengo de Lugo e Mestrescola da Catedral de Ourense D. Nuno Álvarez de Guitián polos anos de 1485, digo polos anos porque non sei a data fixa.. E no que estou certo é en que no 1489 estaba xa construída por ter sido enterrado nela nese ano o Mestre de Novicios frei Agostiño García. como o acredita o extracto do "Libro de las sepulturas, nichos y capillas que tiene este convento de la Magdalena de Sarria", escrito polo P. Xosé Mosquera, sendo Priorio o P. Pregador frei Antonio de Castro, ano de 1705 : " En 9 de febrero, di , do ano 1489 morreu o P. Mestre de Novicios Xubilado frei Agostiño ´García . Está enterrado na sepultura insinuada" ( refírese á 6ª da primeira fieira na Capela Maior, desaparecida hoxde con todas estas sepulturas porque foi entarimada a igrexa ). Continúa dicindo que foi relixioso de exemplar caridade cos pobres e especialmente cos pelengríns e remata enadindo nunha nota: " Tendo sido abrida esta referida sepultura para enterrar outro relixioso no ano 76 ( 1776 ) acharon o seu corpo enteiro o o hábito sen perder cor e san ".
Don Nuno Álvarez de Guitián é descendente dos señores do "Coto de San Saturnino en tierra de Froián , sobre el monte Doral" (Couto de San Saduniño en terra de Froián , riba do monte do Oural),
couto que fora outorgado por dona Urraca a Rodrigo Suárez e á súa muller por grandes servizos prestados. O pai de don Nuno, Álvar Díaz de Guitián , casou con María Álvarez Balboa, dona da Casa de Guitián; deste matrimonio naceu o dito Nuno e o seu irmán Vasco, heredando este último a casa e patrimonio e Nuno, que era máis novo, seguiu a carreira eclesiástica , chegando a ser abade da Abeleda no Bispado de Ourense, Mestrescola desta Catedral e Coengo de Lugo ( Estas novas e algunha máis que han seguir, tomeinas da árbore xenealóxica dos Señores de San Sadurniño , que xa que eran os ditos documentos interesantes , puxo ao meu dispor herdeiro dos Señores de Gayoso desta vila ).
É tradición que Vasco matou ao cura de Guitián, perdendo el e os seus descendentes por este feito a casa do mesmo nome, o que moveu sen dúbida a Nuno Álvarez para dicir no seu testamento que fixo o 8 de novembro de 1506 en San Vicenzo de Pinol " O meu Couto de San Sadurniño ao meu sobriño Alvar Díaz, meu sobriño , co que quedaba resarcido este e non perdía a familia a súa posición".
Don Nuno Álvarez de Guitián ao facer a capela maior mandou tamén construir tamén un nicho no que foi enterrado , segundo reza a inscrición que lida é como segue : " AQUI YACE NUNO ALVAREZ DE GUITIAN MAESO ESCOELA QUE FUE DE ORENSE Y MANDO HACER ESTA CAPILLA ANO 1511"
Houbro dúbidas de se foi ou non enterrado no mencionado nicho. Eu podo confirmar o que di o epitafio cun documento de xullo de 1715 no que afirma ter sido enterrado nel. O mesmo di o que referín atrás nas doazóns do Conde de Lemos.
Os frades do Convento para pagamento da capela e outras doazóns que lles fixo Nuno comprometeron a súa asistenza ao enterro dos da Casa de San Sadurniño e os seus descendentes . Así o cumpriron indo o Prioiro e os frades á igrexa de San Sadurniño sempre que acontecía a norte dalgún deles.
Ao principio do século XVIII ardeu a casa dos Señores do Couto e os frades aproveitaron a ocasión para deixar de asistiren aos enterros mentres non encontrasen algún "papel". Estes arderan e don Fadrique Antonio Losada Rivadeneira , dono naquel entón da xurisdición de San Sadurniño, presentou una denuncia contra o Prioiro e relixiosos do Convento da Madalena de Sárria, porque esta comunidade negábsse a cumplir coa súa asistenza aos enterros de señores desta casa e outras regalías que expresa lle eran debidas como padrón do citado Convento , descendentes de Nuno Álvarez de Guitián, Mestrescola da Catedral de Ourense, que como tal Padrón fixera a capela maior do dito convento, onde fora enterrado e estaba o seu nicho e que dotara aquel con varias rendas para a súa conservación , etc., etc. . A información de cada unha das testemuñas en número de doce , están acordes na existenza do Padroado e obriga dos frades . Dous anos máis tarde D. Fadrique consegue que fose librada una "Paulina" ao seu favor para axudar ao esclarecemento do pleito, máis non se sabe o resultado das ditas dilixenzas.
Estas foron as principais relación dos frades deste convento con D. Nuno.
RETÁBULOS E ALTARES
Existiron nesta igrexa varios retáabulos de recoñecido mérito, como o que fixo D. Francisco Moure ( fillo do famoso artista do mesmo nome ) en madeira de Nogueira coa figura de San Xosé de seis cuartas de alto. No mesmo ano de 1639 fixo ademáis dous escudos coas armas de Santo Agostiño para o altar maior , por un custe total ( tallas e escudos ) de 540 reais. Anos antes , o 17 de xaneiro de 1628 o pintor viciño de San Cobade , no Concello de Samos, Batasar Rey Terán, concertou coa Comunidade deste convento de Sárria, pintar o retábulo da Capela Maior por 5.000 reais. E noutro contrato habido coa mesma comunidade en 13 de maio de 1642 aparece comprometéndose a pintar e dourar o retábulo de San Xosé "estofado coas súas teas, brocados, brutescos, dándolle o ser competente a cada cousa segundo o pide a arte". Por esa obra pagáronlle mil eais, mantenza e cama ( Diccionario de artistas que florecieron en Galicia durante los siglos XVI e XVII, por don P. Pérez Constanti ).
Debid o a reformas e arranxos non se conserva case nada de todo isto. O mesmo retábulo do altar maior foi transformado durante o cuatrienio do Prioiro P. Leitor xubilado frei Xoán Pumares
(1763-1767 ) que fixo de novo o remate do retábulo do altar maior, o camarín e custodia, con toda a gradería , credencia, adorno de colunas e douraron todo o retábulo e retocaron as imaxes dos santos do mesmo altar. Con un pouco de atención obsérvase en efecto como o remate é posterior ao restante do retábulo e como os adornos das colunas foron superpostos máis tarde , perdendo estas a súa sinxeleza e eleganza ao encontrar adxunto ás súas estrías adornos doutro xénero )
....................................................................................................................................................................
(Sobre o Altar Maior de Santa María Madalena de Sárria véxase o documentado traballo de Ricardo Segundo López Méndez publicado no Boletín do Seminario de Estudos Sarriaos nº 9 )
.......................................................................................................................................................................
Estas e moitas cousas fixeron os agostiños con maior ou menor acerto no seu convento e igrexa da Madalena de Sárria ata a exclaustración do ano 1836 no que tiveron que abandoalo.
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
RESTAURACIÓN MERCEDARIA DE 1896
R.P. ANTONIO HORTAS ( 1896-1900 )
Durante un perído de trinta anos un carcereiro con algús presos foron os habitantes do conento de Sárria.
Os mercedarios da Provincia de Castela , cuxa restauración comezara varios anos atrás , viron a posibilidade de se estableceren neste convento , cuxas negociacións levou madiante o M.R.P. Frei Buenaventura de Boneta , co entón bisspo de Lugo Ilmo. Sr. D. Bieito Murúa. Este, previo o consentimento dos Agostiños, ofreceulle o convento coa súa igrexa aos Mercedarios. O Padre Boneta como vigairo provincial de Casteal, aceptouno e de seguido mandou a este ao R.P. Antonio Hortas e ao irmán de obedeincia Frei Ramón Fernández a prepara o máis indispensable para a toma de posesión.
O día 2 de agosto de 1896 viñeron de Poio , único convento que tiña a Provincia , quince relixiosos , a saber: tres sacerdotes: RRPP frei Antonio Hortas , natural de Santiago, como superior; frei Pedro Pascual Miguel, natural de Burgos e frei Luis Suárez, de Santiago. Sete estudantes Frei Inocencio López, frei Xoán Iglesias, frei Xoán Salcedo, profesos de votos solemnes; frei Pedro Armengol Fernández, frei Martiño Torres e frei Ricardo Delgado, profesos de simples; frei Xoán María Olleros, noviico; os cinco restantes eran irmáns leigos: frei Ramón Fernández, profeso, e catro novicios: frei Domingos González, frei Modeesto ..............., frei...........................e frei............................
Todos eles ledos e dispostos a ofreceren ao Seños os sacrificios que lles impoñería a fundación. Chegaron a esta vila de Sárria ás sete da tarde do mesmo día. Na Estación do F.C. foron recibidos con verdadeiro entusiasmo polo pobo de Sárria, que acodira coa banda de música , ata o convento onde lles proporcionaron o necesario. Non sei como descansarían aquela noite os recén chegados , mais ao xulgar polos leitos onde habían de se deitar, é de supoñer que moi mal. ¡ O sacrifizo xa comezaba !.
O santo e sabio bispo de Lugo, Doutor Don Bieito Murúa visitaba ao pouco tempo o convento na compaña do Ilmo. Sr Nuncio da Súa Santidade e outros prelados e como "vira que os nosos relixiosos durmían no chan riba dunhas humildes pallas preguntou se iso era por régoa e contestándolle que era por non teren camas quedou tan edificado da resinación de aqueles relixiosos que axiña foi a Providenza da nacente comunidade. Tiña a súa compracenza en pasar longas tempadas entre os relixiosos e éralle moi grato vir e sorprendernos ( fala o padre Alberte Barros ) nas horas do recreo, cando os novicios estabamos a traballar de albaneis, pintores , carpinteiros , ocupados na restauración do Convento".
Estes sacrificios e outros moitos máis que eu coñezo, soportaron os fundadores do noso Convento, Fiestras, portas, corredores, , claustro, sacristía, coro, refectorio, etc., todo estaba inservible e os súbditos do boísimo P. Antonio foron facendo e reformando estas cousas con grand´simo interese e constancia levados soamente do amor a Deus e á súa orde bendia. Mais o Señor que se comprace nos humildosos quixo premialos nesta vida anticipándolles algo do que lles daría no ceo.
Ao amparo do pobo foi desenvolvendo o singular P. Antonio Hortas a obra restauradora. O seu corazón bondadoso e amable , o seu espíritu fino e delicioso atraeron as simpatías dos bons e dos maos , deixando sempre perene recordo para aqueles que o trataron.
( Hoxe mesmo - 17 de decembro - sentínme altamente conmovido diante do espectáculo seguinte: Un sacerdote de aspecto groso, alto, e descoñecido para min , entra na nosa librería en actitude espreitante... mira o retrato do seu padriño de Misa P. Antonio Hortas, diante do que cae de xeonllos por espazo dalgñun tempo. "Perdóneme padre este proceder tan espontáneo ,- díxome á fin cos ollos empapados en bágoas - , eu non podo conterme diante do amor e bondade deste padre... deste....Santo" ) ¡ Así son queridos os que fan ben !.
Outro feito importante do Padre Hortas foi o terse encargado da parroquia de San Salvador de Sárria ao acontecer a morte do que era o seu pàrroco D. Anxo Ferreira. Isto sucedeu en febreiro do ano 1898. Ao mes xa iniciara o seu labor apostólico de óptimos froitos coa institución da Adoración Noturna ao Santísmo Sacramento, cuxo número de asociados creceu rápidamente chegando a contar ao pouco tempo de ser fundada con 81 adoradores. Cheo de gloria e méritos cede o P. Hortas o seu cargo de comendador ao entón Reverendo e hoxe Ilustrísimo Sr. Bispo de Trebenna....
P. INOCENCIO LÓPEZ SANTAMARÍA ( 1900-1906)
En 9 de maio tomou posesión este padre e con grande entusiasmo continuou a obra restauradora do seu predecesor.
A igrexa víuse moi axiña transformada con un novo piso de madeira quedando en condicións favorables para a comodidade dos fieis. O teita recibiu tamén nova foram, facéndose en estilo gótico e imitando pedra. Tan grandes foron os desvelos deste santo relixiosos por coidar a Casa do Señor que este escolleuno para elevalo á máis alta dinidade da terra, dende cuxo poidese exercer con esplendor o oficio de Bon Pastor, Sárria chorou por el como Padre das nosas simpatías.
R.P. PASCUAL MIGUEL ( 1906-1907 )
Corto foi o superiorato do Padre Pascual , cuxa toma de posesión tivo lugar o 20 de abril de 1906.
Emporiso aínda que curto non deixa de ter interese . A súa sinxeleza e franqueza consegurion o corazón do Sr. Bispo de Lugo, Murúa, quen o apreciou como a un irmán. Sen dúbida debido a ese cariño construiu o Sr. Bispo os cuartos que levan o seu nome para morar nelas durante as súas longas ausenzas cos frades.
Este e todas as persoas de Sárria sentiron a súa marcha que tivo que se efectuar a causa de ter sido nomeado superior de Lagos de Moreno ( México ) a onde se dirixiu en agosto de 1908, acompañado do Padre Xerome Álvarez.
R.P. NOLASCO GAITE ( 1907-1914 )
O M.R.P. frei Ramón Sarratosa nomeou para sustituir no cargo de Comendador ao que foi primeiro Secretario Provincial, R.P. Nolasco Gaite, que tomou posesión o 12 de outubro de 1907. O Padre Gaite durante 6 anos de superior , soubo darlle o seu coroamento á obra da restauración. Segundo o Libro de Memorias do Convento , moi detallado por certo nestes anos , vemos como se suceden obras e feitos moi siñificados e importantes . Vaian entre outras a inauguración do Moimneto de Xoves Santo, obra do pintor sevillano D. Ricardo Escribano e os cadors do Venerable Pedro Nolasco, Sor María da Santísima Trindade e os Venerables Schverz e Madalena do Cristo, todos do mesmo pintor.
Aos poucos meses, o 24 de setmbro de 1908, foron rematadas e inauguradas as obras da portaría , recibidor e refectorio, colocando nestes dous últimos lugares varios cadros do xa referido pintor R. Escribano . Todas estas obras e moitas máis foron dirixidas polo mestre D. Francisco Cabarcos.
Non quero tampouco deixar sen mencionar a celebración do primeiro capítulo provincial na nosa provincia de Castela depois da restauración , que tivo lugar neste convento dende o 30 de abril ata o día 10 do seguinte mes, data na que foi clausurado.
Tamén é merecente contar aquí a visita das SSMM os Reis de España, Afonso XIII e Dª Vitoria Euxenia, que oiron misa nesta igrexa conventual o 4 de febreiro de 1912, cando se dirixían a Ferrol coa fin de asitiren á botadura do acorazado "España".
O culto na igrexa estivo durante estes anos a unha altura inusitada . Amais da grande concorrenza de fieis , foron presididos moitas veces polos Ilustrisimos Señores Bispos, Nuncio e Provincial.
Remata o Padre Gaite o seu sexenio completamente acreditado das súas relevantes dotes de goberno.
R.P. MIGUEL LÓPEZ ( 1914-1918 )
O día 6 de agosto era elixido para Comendador deste Convento o R.P. Miguel López, meritosísimo relixioso como se bota de ver polos diversos cargos que ocupou ata a data.
Tranquilos en vías de normalidade desenvolvéronse os seus catro anos de superiorato , non dando lugar a feitos extraordinario, por estar a restauración do convento , podemos dicir rematada. Feito máis que extraordinario é en verdade o ter sido amado e estimado sobremaniera polos seus súbditos que sempre o recordan con cariño. Debo dicir tamén que na Novena do Sagrado Corazón de Xesús foi a estrea do alumeado ele`ctrico desta igrexa ( 1916 ).
R.P. SEVERINO VEGA ( 1918-1921; 1924-1930 )
Nove anos estivo á fronte desta Comunidade o venerable Padre Severino Vega, deixando gra que ceeta memoria nesta vila pola súa bondade e celo apostólico. Dende o primeiro momneto da súa elección comezou a preparar as festas que para conmemorar o VII Centenario da fundación da Orde haberían de se celebrar neste Convento. Foron , en efecto, solemnes como pode colexirse do libro de "Memorias ", Despois da misa ás 12 da noite do día 2 de agosto , e do solemne tríduo dos díazs 9, 10 e 11 do mesmo mes. No mes seguinte celebrouse a novena da Nosa Señora "con grande concurrenza e tomando parte e tomando parte os máis valiosos elementos musicais da Capela de Ourense. Na misa do último día que celebrou o que suscribe ( P. Guillerme Vázquez ) pregou o Ilmo. Sr. Bispo ( Domine Murúa ), un dos mellores panexíricos que lle temos oído".
Ao P. Severino débense tamén , entre outras moitas cousas, a adquisición do órgano que hai no coro da igrexa, da horta que hoxe se usa para a divertición dos xoves.
R.P. ANTONIO RODRÍGUEZ ( 1921-1924 )
O Padre Antonio, de espíritu entusiasta como o que máis , emprende o arranxo do claustro alto, con todo interese, conseguilo velo ao pouco tempo no estado actual.
Sostén o culto da igrexa ao nivel que se viña tendo, sendo de notar especialmente, un grande pulo ás festas do Nadal, que deixaron particular recordo nos frades de Sárria.
R.P. FERNANDO DÍAZ ( 1930 )
Viña precedido o actual Comendador Padre Fernando, de grandes éxitos alcanados na simpàtica vila de Herencia, durante os seis anos que foi superior daquela casa. Estes triunfos repetíronsne aquí no tempo que leva á fronte do noso convento. As súas dotes de oratoria e excelente organizador facilitáronlle o bon suceso en todas as súas empresas. El , como todos os demáis que o precederon no cargo que ocupa, foron insines mantedores da ouservanza regular, fonte de paz e alegría para todos os relixiosos e por iso nós, os xoves , achamos sempre durante o noso período de formación aquel arelado amor e reverenza á Santa Régoa e Sagradas Constitucións.
Teñan pois os uns e benzóns os outros por teren contribuiod todos eles, coa axuda do fidalgo pobo sarriao , á restauración da provincia de Castela que hoxe vemos, a Deus grazas, chea de gloria.
¡ Abenzoada e loubada sexa a nosa Nai da Mercé e o seu predileto fillo o noso Pai San Pedro Nolasco !
Sárria, 19 de deembro de 1932
Fr. Xosé Mª Vallejo
Comentarios
Publicar un comentario