Xoán Díaz de Guitián ( 1616 )

TESTAMENTO DO LICENCIADO XOÁN DÍAZ DE GUITIÁN, FILLO DE ANTONIO DÍAZ DE GUITIÁN "O VELLO" E DE MILIA VÁZQUEZ DE QUIROGA, CURA BENEFICIADO DE  SAN  SALVADOR DE SÁRRIA  (  13 de xullo de 1616 ).----------------------------------------------


No longo  e incompleto testamento desde crego sarriao aparecen recollidas as mandas, fundacións e establecemento da súa derradeira vontade que  nos permiten coñecer  moitos aspectos da vida social e relixiosa  da Sárria da primeira década do século XVIII.

ENTERRO

Se morrese  dentro de dez légoas da vila de Sárria mandaba ser enterrado na sepultura por el dotada en San Salvador. E se o pasamento se producíse máis lonxe , terían que enterralo onde morrese.

OFRENDA POLA SÚA ÁNIMA

 Unha fanega de trigo e un costal de viño e dous carneiros e outro tanto nas honras de cabo de ano.

MISAS POLA SÚA ÁNIMA

E ademáis polas  dos seus país, avós , irmáns  e persoas a quen tiña cargo manda que se digan 1.000 misas cantadas, coa seguinte distribución:, a razón de 3 reais cada unha   sen lles dar de comer aos cregos:

 250 misas  para seren ditas na igrexa de San Salvador de Sárria,  e que 50 delas se ofrecesen por  Diego Fernández de Cedrón , primeiro marido da súa irmá Xoana.

250  na ermida de Santiago do Mercado, na que fora capelán ,pola súa ánima e as dos fundadooes da capela. ( que quedaba a oeste da Fortaleza, por baixo dos actuáis pendellos do Campo da Feira ).

300 misas na capela de  Santa María e San Xoán , da igrexa de Santa Mariña de Sárria, onde fora capelán , dándolle a esmola ao párroco, e que as ofreza tamén polas ánimas dos fudnaodres da capela.

200 misas  no mosteiro  de Santo Agostiño de Sárria ( Santa María Madalena  ) , e se quixesen dicir as de Santiago do Mercado que se concerten para iso co prioiro.

100 misas , de defuntos e da Nosa Señora, se dean en San Francisco de Monforte para que se digan  en Santa María da Régoa.

DOTACIÓN DE OBXECTOS PARA O CULTO E SANSCRISTÍA

Un cálice de prata, dourado nos treitos necesarios, cun peso de  24 ducados.- Unha vestimenta de seda de  30 ducados de custe , cando menos.

SANCRISTÁN DE SAN SALVADOR DE SÁRRIA : Dota a creación dunha persoa encargada da sancristía que coide dos ornamentos, prata e cousas dela, arranxo dos altares, axude  nas misas, acenda a lámpada , etc., recibindo a renda de 20 fanegas de pan en cada un an.
-
A renda era pagadeira :  14 fanegas no Couto de Biville  e unha tega no Leimán, pagas  polo lugar do  Terrado, cun porco , cabritos e ovos.  6 fanegas  no  Couto de Rosende, na propiedade chamada das Nogueiras,  pagas por Miguel de Rosende  xunto con tres galiñas..
E para garantir a renda hipotecou os bens que tiña na Ponte Ribeira, Crecente e Farbán.

Tiña que ser persoa virtuosa e hábil, moradora en San Salvador de Sárria, e tiña que ser nomeada polo maorazgo  instituido polo seu pai Antonio Díaz de Guiián, sen que podese disfrutar o cargo o párroco nin ningún crego beneficiado, " e non é por isto visto que non deixe de haber mordomo  que cobre as primicias  que deben os fregueses  á dita igrexa e rendas da fábrica  que se han pagar polas capelas de Santa María e Santa Catarina , ambalasdúas imaxes  están no altar  que está á man dereita da dita igrexa e que as levan os arcediagos  de Sárria coa dita pensión que a pleiteei e saquei con eles por escritura de concordia".

O sacristán tiña obriga de encargar 6 misas cada ano, una delas cantada, pola súa conta: Unha  no altar da sacristía o día de  San Xoán Evanxelista "ante Portam Latinam" que é o 6 de maio ; outra no altar maior de San Miguel o 8 do dito mes; a terceira o día do martirio de San Xoán Batists, o 29 de agosto: a cuarta día de San Miguel de Setembro ( día 29 ); e as dúas restanes na Oitava de Defuntos,
E para a atención desta obriga deixou o Lugar da Labrada, en Maside.

........ Item nomeo a Domingos de Guitián por sancristán  da dita sancristía, que leve, goce, posúa os bens e rendas  da dita sancristía como enriba van declarados e que a poda servir  por outra persoa, canto duraren os seus estudos, que así é a mñia vontade....

CONFRARÍA DO SANTÍSIMO SACRAMENTO

A sancristía e oranmentos serán común coa  Confraría do  Santísimo Sacramento istituída polos sacerdotes  da comarca e asentada en San Salvador de Sárria.Mandou para a Confraría  50 ducados para as súas necesidades. Establece  digan misas pola súa ánima , nas xuntas que fixesen os cregos ,  por xaneiro, Pascua de flores  e na Oitava e mes de Santos , que eran catro misas de defuntos. Mandou que nesas xuntanzas  os seus cumpridores tiñan que darlles de xantar  honradamente  como merecen  sacerdotes  e señores tan honradas e principais. Tiñan que gardar unha copia do testamento na arca da Confraría.

CONFRARÍA DO NOME DE XESÚS EN SAN SALVADOR DE VILAR DE SÁRRIA

Instituída por Xoán Díaz de Guitián . Deixou 50 reais para descargo da súa ánima, e que o mordomo dela fixese dicir dúas misas  con presenza dos Confrades  e que teñan con cera o enterro e honras fúnebres.

IGREXAS DO FONTAO E  FARBÁN

Deixou 50 reais  a cada unnha das igrexas para que os curas delas os adicasen ao que en conciencia estimasen necesario,

ERMIDA DE SANTO ALBERTE ( VILAR DE SÁRRIA )

Manda que fagan un altar longo e ben feito na parede que está dentro da ermida por tras do dito altar e que pinten o Santo, fagan  a porta de entrada   e que lousen a capela para que estea  honesta e decente.

ERMIDA DE SAN MIGUEL ( BARBADELO )

Estaba pasada a aldea da Veiga do Pozo ( Veiga de Arriba ) ,  na Xurisdición de Barbadelo ( baixo do Castro das Paredes ) e mandoulle 20 ducados para que se reedifase  e cubrise, xuntando tamén a esmola que o capelán de Barbadelo e as boas xentes entregasen  para ese fin..

ERMIDA DE SANTA CRISTIÑA ( REQUEIXO )

Estaba no cume do Monte de Santa  Cristiña. Mandoulle 4 ducados ,para reparos no mesmo.

ERMIDA DA NOSA SEÑORA DA COUSELA ( FARBÁN )

Estaba entre Filloi e Vilariño. Deixiulle  un vestido de  seda curioso e ben feito  para a imaxe da Nosa Señora  que estaba no su altar.

Para atender a todas as mandas anteriores  mandou que os cumpridores testamentarios vendeesen os seus bens mobles, e que os ben, s  raíces os tivesen baixo o seu coidado o tempo que estimasen necesario apricando os rendementos ao cumprimento de mandas e legados.

CAPELA MAIOR DE SAN SALVADOR DE SÁRRIA

A Capela Maior fora fundada polos devanceiros de Xoán Díaz de Guitián  e este fíxo a favor dela  as seguintes mandas:
O lugar de Crecente , en Santa María de Vilar, co  Casal da Marquesa. O Lugar de Farbán  coas casas e edificios que nel fixera,  cos prados , árbores e os Muiños da Acea. O lugar de Louseiro no que vivía Pedro Mourín, que pagaba de renda 11 fanegas e media de pan centeo, un porco, un carneiro e ademáis 2 fanegas de trigo  que pagaba polo lugar do Berxeo. 3 fanegas de pan e unha  de  trigo que pagaba Bartolomeu de Lamartín polos Pardos das Centolas en Louseiro . O Lugar da Ponte Ribeira, que llo mercara a Gabriel de Mendaña e á súa muller Francisca Salgada As casas nas que vivía en Sárria que quedaran de Pedro Díaz de Sárria,un  seu avó, que llas mercara a Francisco Pizarro  e aos herdeiios de Pedro González de Quevedo, a quen llas vendera o seu tio  Fernando Arias de Sárria; enadiu tamén  a Casa Nova por el alzada a carón das anteriores, A casa da Forxa , na freguesía de Santa Mariña, posuída por Francsco López, cerralleiro.

PADRÓN  DA CAPELA MAIOR DE SAN SALVADOR

Nomeu por padrón da capela  ao seu sobriño , o licenciado Antonio Díaz de Guitián, fillo da súa irmá Xoana de Quiroga. Sería a el a quen lle correspondería  nomear capelán e sancristán, se non os nomeba el antes da súa morte. O padroado corresponderíalle aos seus descendentes  lexítimos, preferindo sempre  o maior ao mener,  o varón á muller , coas seguintes condicións:
Os ditos bens non se poderían vender , trocar nin enaxenar  de ningunha maneira, mesmo por razón de  delicto ou crime de "lesa maiestatis divine vel huma", e antes pasen ao seguinte en grao.
Antonio Díaz de Guitián non entraría a gozar dos bens mentres non se dese enteiro cumprimento  ás mandas e legados no testamento establecidas.

TULLA PARA AXUDA DE LABREGOS POBRES

( Esta Tulla estivo situada nos actuais  nº 16  ou nº 18  da Rúa Maior de Sárria,, na Casa Nova feita por Xoán Díaz de Guitián a carón daquela na que vivía.
Mandou que se xuntase a redor a  renda dos lugares de Crecente, Farbán e A Ponte Ribeira, ata xuntar 350 fanegas de pan centeo, para darllo a labregos pobres de   Vilar de Sárria, Requeixo, Fontao, Farbán, Reimóndez, Maside e anexos  e Nosa Señora de Betote. E se sobrase , no mes de maio, tamén se daría a pobres da vila, sempre dando  pan por pan con desconoó polas mermas, tendo que devolvelo no  mes de agosto.
.Administradores da Tulla:  O Meiriño da Fortaleza,  o Padrón da Capela Maior   e o Cura de San Salvador de Sárria.
  Ademáis , cando entrase novo administrador, non cobraría a renda de dous anos para facer acopio para a Tulla, e se houbese excesos se vendan  para esmolas e gastos de administración, e para a Obra Pía  de casamento de doncelas pobres.

OBRA PÍA PARA CASAMENTO DE DONCELAS POBRES

Os Adminitradores, segundo o seu criterio, habendo  gra na Tulla, acodirían con dotes en axuda de doncelas pobres para remedio do seu casamento.

( Esta Obra Pía chegou a ter bens e rendas propias, sendo coñecida como "Obra Pía dos Guitiáns")

......" E se, o que Deus Noso Señor non queira,  que o dito licenciado Antonio Dáiz  morra  sen sucesión lexítima, as rendas e servizos  dos ditos lugares sexan aplicados para dotes e casamentos  de doncelas pobres  que sexan da liñaxe  e apelido dos Guitián.  E nesta maneira que os ditos lugares e bens se sean e enreguen  á tal doncela  por tempo e espazo de  tres anos , con todos os seus servizos e o máis a eles pertencente e sexan os bens dotais, como os mais que ela  teña  , lle dean e doten  e non ha entrar  a cobrar e levar os ditos bens  ata tanto que así se trate  do seu casamento e efetúe  con esta manda,  E acabados os ditos tres anos  poida entrar outra  pola mesma orde e antes e que a tal doncela  que levase os ditos   bens  polos ditos tres anos acabe de cumprir  o dito tempo, se poidan prometer a outra  pola orde enriba dita , por maneira que cada unha  delas goce  e usufrute  os ditos lugares  polos tres anos enteiros. E desta maneira   podorán  casar  dúas ou tres xuntas  e levar e gozar  cada unha os ditos tres anos seus , así como lles fose sinalado o tempo deles.

.................E sexan obrigados a rogar a Deus pola miña ánima  e dicirme en cada un ano dos ditos tres anos, tres misas, unha en Nosa Señora da Cousela e a outra na ermida do Señor San Miguel que está da outra paete do río da Veiga do Pozo, e  a  outra. de defuntos, na igrexa de San Salvador desta vila, pola semana de defuntns na igrexa de San Salvador desta , riba da miña sepultura,  e non é a miña vontade que se atenda á máis achegada á dita liñaxe  nin maior en idade, senón á máis virtuosa e honrada  e que estexa máis prmanceira a casar, así da vila  como de dúas  légoas darredor dela. E se a dita renda  estiver algún tempo sen se dar como enriba vai dito, sexa depositada  en mans de persoas abonadas, para este mesmo efeuto e isto sexa ao dispor  de quen leve o vínculo do meu pai Antonio Díaz e dos seus sucesores del, que  sexan e se chamen padróns  da dita capela, pois o meu pai, que fundou o dito vínculo, está enterrado nela , e a mparen e a teñan  como súa, os que provean  a dita capela de capelán e sancristán como enriba vai declarado ......

CASA PARA OS CAPELÁNS EN SAN SALVADO E  POUSADA  PARA OS SACERDOTES CONFRADES DO SANTÍSIMO SACRAMENTO

.......E se agún deles ( dos capeláns )  quixese vivir  na dita vila  doulle as miñas casas  nas que eu vivo  e moro ao presente , con que o dito Licenciado  Antonio Díaz e os máis padróns que sucedan no dito vínculo  e lugar  de arriba nomeados, deixen a casa de abaixo que está na dita freguesía, e estrema   con casas nas que  vive ao presente Bartolome Rodríguez, e pola parte de enriba  con casa de Catarina Gómez, co horto que está detrás  da dita casa , para que os ditos capeláns  vivan nela  e sexan obrigados  a dar alí acollida aos sacerdotes da Confraría... E se os ditos padróns non quixesen deixar  a dita casa aos capeláns , leven a casa na que eu vivo  coas condiciónns enriba ditas.

PREFERENZA  DE DONCELAS PARA DARLLES DOTE

.... Item quero e é a miña vontade  que sexan preferidas  as fillas de Antonio de Losada,  se se trata  do casamento dalgunha delas  e houbese tempo para iso consonte ás cláusulas  de enriba e liñaxe , se as houber nesta vila, e é condición que ningunha delas  poda casar  con persoa que sexa descendente  de liñaxe de xudeus, criitiáns novos  nin reconciliados  polo Santo Oficiio nin de ningunha  outra mala raza. E encargo á conciencia dos  ditos padróns que ao escolleren   de enter as ditas doncalas non miren senón o que sexa xusto  e entren con el nas execucións   desta cláusula o Meiriño da Fortaleza  desta vila e o cura da dita igrexa e co consello  eles  se faga  e habendo diferenzas  haxa que estar e pasar  polo parecer e voto   de dous deles, sempre que  un deles sexa o do padrón....

DOTACIÓN DE CAPELÁN

Polo seu testamento instituiu un capelán na Capela Maior de San Salvador de Sárria, que tiña a obriga de dicir  dúas misas nela en cada semana, pola súa ánima, as dos seus piís, avós, deudos e parentes. Podía dicir as misas no altar maior ou nos colaterais, cos sus rssponso riba da súa sepultura.

Tiña que ser presbítero de misa  e ser persoa de boa vida e costumes, levando polo seu traballo:

1.-  O lugar de Outeiro, en San Pedro de Maside, que o levaba Pedro Mourín, en  renda de  12 fanegas de pan, un poroc cebado, o mellor, e catro capóns.

2.- O lugar de Treilán coa  renda  11 fangeas de pan, un poroo , e o demáis que nese lugar se pagaba:  5 fanegas de pan e 2 galiñas que levaba a capela de Santa Catarína"inclusa na igrexa de San Salvador, e a súa imaxe está no alatr de Santa María,  a carón da porta da sancristía"

3.- . 4 fanegas de pan e 2 galñias  por herdades en Santiago da Vegia, levadas por Pedro da Torre, que llas mercara  a Álvaro López da Ribeira e á súa muller.

4.-  2 fanegas e media de pan con 3 galiñas, que pagaba  Pedro do Penedo, en Teilonxe,  e tamén os herdeiros de  Nuno   Álvraez  de Guitián.

5.- O lugar de Ferreiros, polo que pagaba 9 fanegas  e media de pan Xil de Armesto, que el llas mercara ao licenciado Feijoo e á súa muller.
Tamén mandou que se celebrase  unha misa cantada na Oitava dos  Defuntos.
Sinala que todos os cargos sexan nomeados polo Padrón sen intervención do   bispo.

....Manda 25 ducados para o seu capelán Antonio González, polo seu traballo como  cumpridor teatamentario ,....e noméoo  por capelán da dita capela  que atrás queda instituída, para que despois   de cumprido  todo este meu testamento  e mandas del  , e non antes, entre  nos bens da dita capelanía e as leve, goce e posúa  como enriba van declaradso....

MANDAS PARA PARENTES , HOSPITAL E IEGREXA

Para as súas afilladas  Sabela Sánchez  e Catarina  Díaz de Guitián , fillas  da súa irmá Clara Díaz de Guitián, sinaloulles   24 ducados a cada  una delas , para vestidos.
Á súa sobriña Xoana, filla de  Antonio de Losada e de Sabela Méndez, deixoulle  os bens que mercara  a Antonio de Losada:
Seis fanegas  de pan de renda,  cos seus capóns, na aldea de San Fiz, en prezo de 60 ducados.  A herdade da Xesteira da Cousela de Filloi, en 10 ducados, e unha casa no Arrabaldo de Santa Mariña, que "`parte con casa de BartolomeuE Rodríguez de Santo Estevo, en 30 ducados Tres pezas  de herdade , compradas en venda xudicial, unha delas na aldea de Filloi,  outra en San Lázaro  e a terceira no Barredo dos Esqueiredos, co horto que está dentro deles, en prezo d e100 ducados.
( Reserva para el e os seus herdeiros  a Leira de Fillloi  e a Xesteiia da Cousela, xunto cos demáis bens . lugares e herdades que tiña en Farbán ).

Os bens que lle deixaba á Xoana Díaz non   podían ser vendidos  nin enaxenados en tempo ningún. E se ela falecera  sen descendentes  eses bens pasarían   a Milia Vázquez de Quiroga ( filla  de  Antonio de LosadS e de sabela Méndez ), e no mesmo suposto, pasarían  segundo orde e grao ás demás fillas  do dito Antonio.

E mentres non casasen  os froitos dos bens quedarían en depósito  ata que tomasen estado. E púxolles a obriga  de que en  cada un ano  dixesen   catro misas pola súa ánima e das daqueles de quen traía cargo,  na Oitava do Cortpo de Cristo.

DÉBEDAS,  ESMOLAS E NOMEAMENTOS

Había moitas persoas que lle debían  cantidades por pan prestado, e  perdoulles ás débedas aos labregos pobres , e sinalou as dos demáis segundo relación nun memorial contida  .
Manda que sexan os seus cumpridores testamentarios  Xoana de Quiroga, a súa irmá, ó liceneiado Antonio Dáiz  e ao seu capelán, Alonso González.

... Item encargo ao dito Padrón e padróns que sucedan nos bens da dita capela  reciban baixo da súa tutela e amparo  a Francisquiño , neno que anda na miña casa e o críen honestamente  e o poñan en oficio, con que poida pasar honradamente  e o críen e sustenten por ser , como ñe, servizo de Deus e ser el orfo, sen pai nin nai. E que o dito capelán e sancrisán  o teñan por encomendado para favorecelo  e ensinarlle o que poidan.

........E ao Hospital desta vila mando unha cama de roupa da que houber na casa  , que leve un colchón  e dúas mantas e dúas  sabas , e una das mantas de frazada.

.....E mandou o cobertor azul e carpeta  e rodapés  á igrexa de San Salvador para que con eles  se fagan frontais....

CONDONACIÓN DE DÉBEDAS

Manda que non se lles cobre ren  ás tecedeiras de Vilarrairo., nin dos seus maridos, tanto de pan fiado como prestado, e 9 fanegas  de pan que levara Xulio López, marido dunha delas, no "ano caro".
Que non se lle cobre o pan prestado e fiado a Tomé Mourín.Que á muller de Xácome , que se foi e está ausnte, non lle pidan o pan fiado. E o mesmo á filla de Melchor. A Catarina Díaz, que vive a carón da igrexa, quitoulle os  15 reais que me debe.Que non cobren nada á viuva de  Xulio González, nin do seu amo, Xoán López de Vilafiz; que a   Xoán Díaz de San Martiño. non lle cobren o pan fiado; perdoa todas as débedas que tiñan os viciños de Treilán, agás  a débeda de Alonso do Pozo, ao que lle quita 14 reais; perdoalles a débeda a Domingos  López de Mendrois e da súa muller Bárbara López; Quítoulle a Bartolomeu Díaz Zanfoga  os atrasos de cincuenta fanegas de pan, a e ao seu fillo marco  mandoulle 6 cabras que levara da súa casa para Zanfoga;  perdoalle a débeda de diñeiro  e de pan que tiña Peranetes de Biville e o seu fillo, Marco, coa obriga de que digan 6 misas   en Biville,  E a unha viuva, filla e xenro que viven tamén en Biville  perdoulles todas as débedas;  ao vello da aldea de baixo de  Vilei fíxolles tamén perdón;   "En Padriñán  dében un home  que non se me acorda o nome, unha fanega de pan do ano que valei a 14 reais,  mando que non se cobre del, e que non se entenda  que sexa o caseiro  que alí  mora, fillo de Alonso Yanes de Guillade ;perdoa tamén a débeda dunha viuva de Tremeado; A María Fernández da Cervela, viciña de Crecente,  manda que non lle cobren sesenta fanegas de pan de rendas atrasadas.

Tamén fixo perdón a: Pedro Díz de Guitián, de San Pedro de Froián;  Catarina  López  de Froián, deama que o servira;  Brais de Betote e  María López; Amaro de Betote, perdoalle una fanega de  pan; Alonso Rodríguez  Xulio López , caseiro en Farbán; ; NoVal da Armeá  : Sebastián  Vázquez e  Oedri Bim  Vecubi de Vigo ( pan e diñeiro );  perdoa a Clara Díaz de Guitiián 6 ducados postos riba  dunha "porcelana de prata"; Bartolomeu do Axeito , pedón das rendas  ,e que lle cobren  ao seu fillo  un boi que lle gastou;  Quitulle a débeda  ao caseiro de Outeiro de  San Pedro de Maside.
E o demáis que se cobre  polos libros, e  ás ordes medicntes  e obras pías  mándalles a medio real  a cada una.


ESMOLA PARA O HOSPITAL DA VILA DE SÁRRIA

.... E    desta maneira  quero que se partan  e dividan os meus ben  e herdanza  e os leven os legatarios  e persoas enriba nomeadas e sexan herdeiros deles e por este revogo  e dou por nulo e de ningún valor e efeuto, outro calquera testamento que antes deste teña feito e só quero  que este valla en xuizo e fora del  e non outro ningún agás se fose algún codicilo  que reservo en min de facer das máis cousas  que se me ofreceren  e for a miña vontade  e como aquí está escrito  e asentado nestas quince follas  e asinado da miña man , quero se outorgue e sendo necesario  dende logo na mellor maneira que de dereito poda valer  o outorguei i e teño por outorgado  que é feito na vila de Sárria a trece días do mes de xullo de mil e seiscentos  e dazaseis anos.

                               XOÁN DÍAZ DE GUITIÁN

Comentarios

Publicacións populares