A CARLISTADA NA TERRA DE SÁRRIA ( 1836 / 1840 )

                  A CARLISTADA DA TERRA DE SÁRRIA ( 1836 / 1840 ) 

(BOLETIN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO, 11.02.1835 ) .- ASALTO Á CASA ADMINISTRACIÓN DO PARTIDO DO INCIO.- 

O Alcalde Maior de Monforte en comunicación do 31 do mes prósimo pasado  particípame que unha horda de fauciosos asaltou a casa daministración do partido do Incio; Mais que  os honrados e pacíficos  habitantes daquela comarca  xustamente indignados  de veren alterada a orde , e profanado o seu chan  por uns malvados , que en todos se sinalan cos maiores crimes , amotináronse a repenique de campás  para rexeitalos cara a parroquia de Eirexalba.

Poño este feito en coñecemento de todos os  habitantes  da provincia para que vexan  como a pouca costa poden exterminar aos bandidos  que lles producen aldraxes  considerables.

Lugo, 9 de febreiro de 1835.- Gobernador Civil  da provincia.- Laureano Gutiérrez.

( BOP 23.03.1835 ) ASALTO DA CASA DE SANTA MARÍA DE FRANCOS DE PARADELA.-

O Alcalde Real Ordinario de San Pedro de Portomarín particípame que na noite dodía 7 do corrente, unha gabela de enmascarados e armados asaltaron a casa do cura de Santa María de Francos de Paradela, que para conseguilo finxiron seren tropa acompañada  da Xustiza.

Os efectos roubados  son : unha grande porción de diñeiro, en ouro e pratra, unha capa nova de pano negro, un paraugas, algúns garfos e culleres, un atadiño de cigarros e unha caixa para o tabaco, unha tea de estopa  de vinte e oito varas, catro novelos  de fío, unha manta de burel, tres panos do nariz, dous aderezos de prata  dourados, un caponte  e uns zapatos.

Malia as indagacións  da xustiza , non se puido averiguar  quen poidan ser os referidos asaltadores , e por iso encárgolles a todos os alcaldes e celadores de policía desta provincia , especialmente aos do Partido de Taboada e Sárria, poñan da súa parte todos os medios que sexan posibles  para descubrilos  e entregalos ao Alcalde Maior de Sárria diante de quen pende actualmente a causa.

Lugo, 23 de marzo de 1835.- O Gobernador Civil: Laureano Gutiérrez.

(BOP 7.06.1835 ) OS FAUCIOSOS NO CARITEL ( SAN PEDRO DE FROIÁN - SÁRRIA )

O 31 de maio prósimo pasado unha porción de fauciosos  achábanse  no pobo do Caritel, a unha légoa de Sárria. O Alcalde Maior desta vila por novas que tivo  da súa permanencia avisou ao comandante  da columna  móbil daquel punto para que  saíse a atacalos , como efectivamente  o verifica  en moi pouco tempo poñéndoos en precipitada fuxida  sen outra máis desgraza que a morte dun  valente soldado.

A persecución infatigable da tropa aos rebeldes a se retiraren cara a xurisdición do Incio, onde contramarcharon a favor da noite para poñer en salvo  as súas vidas. Catro deles que sen folgo para proseguiron ou cecais  con demasiada confianza  ousadía se atreveron  a quedaren escondidos  na mesma xurisdición, foron aprehendidos  polos paisáns dela que xa outra vez con igual ocasión deron mostra  da súa lealdade  e da aversión  coa que miran a estes foraxidos. Os catro reos foron conducidos  á vila de Sárria e fusilados para terrible escarmento  no mesmo sitio  onde falecera valentemente o bizarro cazador da columna móbil que os atacou no Caritel.

 É para sentila a sorte  desgraciada que  tiveron estes mozos  mal aconsellados , mentres cecais  os seus pérfidos intigadores , a beneficio  da súa simulación  e cautela , se sustraeron da vixianza  das autoridades e gozan unha total impunidade.

Aprendan con esta triste leción  os demais  e convénzase os pobos  de que para obteren  a paz e  librárense  das vexacións  que por causa  dos rebeldes lles traen mágoas, débense interesaren na súa persecución  e esterminio. Os habitantes do Incio  dereon exemplo por dúas veces ; e é moi probable  que os fauciosos non se atrevan  a pisaren no sucesivo aquela comarca.

Lugo, 5  de xuño de 1835,- O Gobernador Civil. Laureano Gutiérrez

( BOP, 10.06.1835 ) PROCLAMA DO COMANDANTE MILITAR DA PROVINCIA DE LUGO DIRIXIDA EN ESPECIAL  AOS POBOS DE SÁRRIA, BURÓN E NAVIA DE SUARNA.

                            Comandancia Militar de la Provincia de Lugo

Unha miserable faución composta de asasiños  pretende envolvervos  nunha horrorosa guerra  civil, ¡ insensatos !,  de valuto atá de agora brasonaron de levar  adiante aos seus criminais intentos, protexidos por  axentes ocultos tan traidores  como eles ; mais eu asegúrovos  sofrirán  o condigno castigo no derradeiro suplicio, como lles aconteceu aos de Sárria, O Burón e Navia de Suarna.

Habitantes da provincia de Lugo : Vós ,  mellor que ninguén , coñecedes a necesidade de rematar  con esta horda  de ladróns, que non fan máis  que roubarvos e achegar un milleiro de desgrazas  razón pola que me  apresuro a facervos presente  a necesidade que hai de acabar con eles . para logralo ditareivos o xeito de como o conseguiredes, e son : os  de se reuniren catro, cinco ou máis parroquias  tan axiña como algué teña novas  da aprosimación  ou chegada dos malvados, e nese caso, valéndose  das campás como  toque de alarma , sairedes na súa persecución , facéndolles coñecer  o aborrecimento  que lles tedes , e o dano que vos causan. Eu ofrézovos  pola miña parte non vos abandoar ; as columnas que percorren  a provincia non estarán lonxe, e coa velocidade do raio , voarán no voso auxilio . Pescudade e investigade  os axentes ocultos  que están no medio de vós, que son os que labran a vosa ruina. darme parte deles ao momento e veredes e o rápido dos seus atroces crimes.

Por cada faucioso desarmado  que me presentedes, ou deades parte de onde se acha para arrestalo,dareivos a gratificación de 320 reais a cada indiviudo que teña colaborado na aprehensión : por un armado o duplo , e polos "cabecillas" 500 pesos. Se así o facedes vereime libre de ditar  medidas que, nin a min,   nin  a vós seran satisfactorias, asegúrovolo, mais chegado o  caso, saberrei eu o primeiro tinguir o sable no sangue dos que , non só atentan contra as vosas facendas , senón contra os dereitos da nosa lexítima soberana.

Pobos apáticos , no mesmo caso vos considero  que aos fauciosos , e de conseguinte mirareivos como a aqueles ; imitade aos de Cotobade e Lalín  aos vosos veciños do Incio e non acharedes  en min máis ca un protetor,

Así o agardo  de vós o voso Comandante Militar. Xenaro Fernández Gil.

( 12.06.1835 )  MULTA Á PARROQUIA DE SAN VICENZO DE CARRACEDO ( LÁNCARA ) POR  COLABORACIÓN PASIVA COS FAUCIOSOS.- 

" A parroquia de Carracedo  conduciuse coa maior infidelidade  no parte  que deu de teren estado alí os fauciosos  na noite do nove  do corrente  : non só  non se reuniu á veciñanza  para celar a marcha daqueles  cara os pobos da contorna , e non tocaron as campás  atá moito despois , senón que , polo que despois apareceu, deu un parte falso  encol do número de  dos fauciosos, co que estivo a punto de  causar un grave perxuizo  á tropa que  saiu a perseguilos, e que houbera que pasar moi comprometida no seu valor e bizarría  se non houbera neutralizado  os esforzos dos rebeldes.

Sen perxuizo pois das serias providencia que o Sr. Comandante Militar  da Provincia teña por oportuno  tomar aprontará toda a parroquia , sen esceción de persoas nin clases, mancomunadamente , a suma de cen ducados, dentro de corenta e oito horas, e pasadas  estas partirá a tropa a cobrala  militarmente . O Pedáneo será responsable do cumprimento desta orde. Sárria xuño 12 de 1835. Xoán de Mata Alvaredo.- Pagouse.-Alvarado.

( Nota manuscrita  facilitada por Luciana Macía Salgado, para o Arquivo Histórico Comarcal de Sárria )

(BOLETIN OFICIAL DA PROVINCIA DE  LUGO, 17.06.1835 ) 

O señor Comandante militar accidental  desta praza  di en oficio  de hoxe o que segue:

O señor Comandante militar desta provincia  di dende a vila de Sárria  con data 14 do actual o seguinte :

Teño a satisfación de anunciar  a completa derrota e dispersión da faución de Sarmiento , facéndolle cinco mortos  e tres prisioneiros entre eles o cabecilla D, Ambrosio de Vera, escribán de Toro, en Castela a Vella, cuxa pausible nova  se servirá Vde. faela publica  nesa cidade  para satisfación dos bons  e temor dos malvados.

"Son as doce da noite , hora na que acabo de chegar  a este punto, onde tomarei a forza  que hai aquí descabsada  seguindo a persecución dos rebeldes.

Enche coa maior compracenza  os desexos do Señor Comandante miitar, facendo saber a todos os habitantes desta provincia  un feito de armas que fai honra aos valentes  que o acometeron , e que se poderia chamar glorioso, se a condición dos inimigos non fose tan vil e merecera outro ditado que o de ladróns foraxidos.

Cando viñan de instalar o desorde  e a confusión na Feira da Esfarrapa, e de se atrever  a chegaren moi perto  desta capital  ao favor da noite, ben certo se achaban de recibiren o tal escarmento.

Os que se persuadan  de que os fauciosoos han prevalecer  nesta leal provincia,  equivócanse groseiramente para que malia o ouro que espallan os inimigos ocultos do Trono e.de todas as tramas  que urden para mergullarnos nas maiores  desgrazas , a orde tense mantido ata dagora cun curto número de tropas , e os rebeldes fuxiron  sempre  como animais atemorizados , que cren  encontrar a cada paso o castigo das súas iniquidades numerosas  son despreciables , e se nalgunha circunstancia se achan setenta ou oitenta reunidos  a maio parte  son xente temerosa e de mudable parecer , que ao menor contratempo  se retiran.

Sensatos habitantes desta provincia  , repítovos que con algún  interese que tomedes pola vosa parte., a gavela de perturbados que vos incomodan  serán esterninadas  moi axiña. Quen vos rouba , vos asasiñan  e vos interrompen nas vosas  relacións, interceptando os camiños  e atacando a vosa seguridade persoal, ben merece o voso rexeitamento e abominación.

                   Lugo, 15 de xuño de 1835,. O GCI,. Francisco de Gurria

BOLETIN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO, 21,06.1835 

                                                                   ARTICULO DE OFICIO

                                                              Goberno Civil de la Provincia de Lugo

Coa fin de reanimar o espíritu  público nos  asuntos desta provincia por onde soen circular máis frecuentemente os rebeldes dispuxen  vistar os partidos de Monforte, Sárria e Taboada acompañado do señor Comandante  militar, ao mesmo tempo que me cabe a satisfación de ter obtido as ventaxas máis terminante  do celo e utilidade coas que os veciños honrados , as autoridades todas e con especialidade os Alcaldes Maiores, cooperan felizmente ao exterminio dos inimigos da orde e do Trono da S.Mde.a Raíña Dona Isabel  e apresírome a poñer  no coñecemento do público  a derrota  que afortunadamente  experimentou a faución de Sarmiento no día de onte.

Mentres eu me detiven  na vila de Monforte para presidir os exames  daquel Colexio de Humanidade resolveu o Señor Comandante  saís na persecución  dos fauciosos , e alcanzándoos  no pobo chamado Sáa do Páramo , dispuxo tan atinada e oportunamente  a súa batida  que logrou poñelos en vergoñenta fuxida , facéndolles cinco mortos e tres prisioneiros.

Noticioso deste glorioso acontecemento  marchei eu no seguimento da columna , e ao chegar a me incorporar  a ela na tarde do 16 , estbase a dispoñer  o necesario para fusilar aos aprehendidos. o que se verificou acto contino fronte da ca sa do mesmo Sarmiento, con cuxa oportuna ocasión  fixen convocar aos pàrrocos da contorna , inculcándolles os seus deberes e a responsabilidade que lles impoñen as leis civís e o evanxello, do que deben ser observadores  exemplares, se non aconsellan e non promoven a paz entre os seus fregueses  e a firme ahesión ao Goberno lexítimo que felizmente nos rixe.

A sobresaínte pericia militar ,  valor, infatigable celo, noble entusiasmo e subordinación  de que respectivamente   de que deron indudables probas  neste choque o señor Comandante don Xenaro  Fernández Cid,, os oficiais Don Mateo Vidal, do segundo batallón de Estremadura, 15 de liña, Don Fernando Gil do segundo de Voluntarios de Galicia e a tropa que estaba baixo do seu mando , proporcionanme o doce pracer  de lle anunciar ao publico o seu heroico comportamento , para que lles sirva  de xusta satisfación e coa fin de que produza nos demais o estímulo e laudable emulación , propia dos que desexan presentaren valerosamente o seu peito  na defensa da xusta causa .

                                     Lugo, 19 de xuño de 1835

                             O Gobernador Civil: Laureano Gutiérrez



( BOLETIN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO, 24.03.1836 ).- O comandante  do destacamento de Portomarín do primeiro batallón de Voluntarios de Galicia don Bernardo Méndez., con data 22 do actual  entre outras cousas di o seguinte:

Foi atacado este destacamento  por forza de 40 homes dunha e outra parte do río, á unha da noite do día 22, durando o fogo con suspensión dalgúns intervalos atá as 3 e media da mañá.

Poño en coñecemento  da VªSª que tanto os gardas da ponte como os celadores dunha e doutra parte do río, non me deron  parte ningún; polo que achándome  illado tomei a precaución ao ser día, de sair a recoñecer  as inmediacións do pobo con parte da miña forza, adqurindo novas  por un paisán de que xa se retiraran. Admiro o carácter destes veciños , e que non houbese  un só que se me presentase a dicir o que pasaba; nin menos a se refuxiar no cuartel; pois se non fose  pola suma vixianza  que este punto require   chegaría o  caso de que se presentasen  á porta do cuartel  sen sabelo, como se verificou ; pois non abriron fogo atá que as centinelas  deron a voz de "ás armas".

Con respecto aos Nacionais , a pesares do fogo vivo que pola nosa parte  se sostiña , non houbo ningún que se acollese ao noso partido, resultando que algúns deles entregaronlles as armas aos fauciosos.

Na descoberta que meditei vin que romperon a porta da ponte e demais, e so se puderon conservar os que puido defender a tropa.

Todo o que confirma  con data de onte  no seu parte dende Portomarín  o coronel D. Vicenzo Irañeta , asegurándome que non houbo máis dano que o das portas , téndose defendido a tropa  segundo é o seu deber ; mais abandoada de todo, pois nin un só Nacional se incorporou a ela.

                                  Lugo, 24 de marzo de 1836

                                        Marqués de Astariz

..........................................................................................................................................................................

(BOLETÍN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO,  22.05.1836.-  Por novas que tomei dos meus confidentes  de que as faucións  dos cabecillas Sarmiento, Pérez e Villaverde , se achabna reunidos no Páramo, coa fin de atacaren á compañía de Nacionais mobilizados da Pobra do Brollón, ao mando do seu comandante  D. Ruperto Robles , que debía conducir  armamento  e municións  para o val de Quiroga , dispuxen que unha Compañia do 15 de liña, protexese ao dito Robles atá a Ponte de Neira; chegado a aquel punto coa fin indicada ,

Con respecto aos Nacionais , a pesares do fogo vivo que pola nosa parte  se sostiña, non houbo ningún que se acollese ao noso,  partido

o día 16 do corrente e hora da súa mañá na que o dito Robles  debía estar nel como así tivo efecto. As  disposición en certidume dos partes coonfidenciais  produciron os efectos que se coñecen  polo parte cuxo teor  á letra é como segue;

" O Comandante do Cantón da Vila n de Sárria D, Ramón Borrell , con data 17 do corrente , di o que copio: " O capitán graduado D. Antonio González  comunícame o parte cuxo contido  é o seguinte;...."Serían pouco mási das sete da tarde do día de onte entrei nesta vila de Sárria coa columna do meu mando custodiando un convoi  reducido a  varios caixóns  de armamento, municións e outros efectos , que de orde do Sr. Brigadier  e comandante xeneral desta provincia , van con destino á vila de Monforte. Nefeuto  saín da capital ao amencer  con cen homes  de infantería do indicado corpo, 75  voluntarios  mobilizados da Pobra do Brollón ; con esta forza emprendín a miña marcha en direción á Ponte de Neira tomando todas aquelas  precaucións de seguridade indicado pola ordenanza , destinando á vanguardia  un  piquete de doce homes e un sarxento dos mencionados mobilizados , tanto para a marcha , como polo seu traxe de paisáns  podía enganar aos inimigos, e deseguido destinei do 15 de  liña unha guerrilla de  20 homes  baixo das ordes  do subtenente  do mesmo D. Xosé Gambirari , seguindo a esta unha  reserva  de 50 infantes, tamén do mesmo,  a cuxa cabeza me puxen eu co tenente D. Ramón López Acevedo, quedando o resto da forza  na retagarda  e de conseguinte o convoi; e baixo a indicada orde puiden chegar sen novidade ás Penas do Cañón, onde me notificaron ter ollado entremedias delas  uns tres homes, aos que de sutaque se dirixiu a descoberta  facendo no dito sitio o seu recoñecemento, marchando igoalmente pola dereita a guerrilla , sendo o resultado ter collido dous fauciosos  co seu correspondente armamento ;  e  examinados por min, dixeron seren pertencentes á  faución de Villaverde ;  pero que había algúns días andaban espallados; e sen entrar  en máis pormenores seguín  a marcha atá a Ponte de Neira, a onde cheguei ás once e media da mañá ; e parecéndome indispensable  darlle un pequeno descanso á columna , o que efectuei atá  as doce e media a cuxa hora  se presentou naquel punto o subtenente  do primeiro Batallón Voluntarios de Galicia  D. Patricio Serrano , coa forza de 40 infantes  do mesmo corpo a quen segundo instrucións que tiña se lle entregou o convoi, e antes de me retirar para a capital, mandeille ao tenente  D. Ruperto Robles que fusilase  aos dous fauciosos  fora  do pobo,  por canto achándose  estes completamente  convencidos do seu delicto, tiña un deles  o de terlle collido nun peto  unha orella  e o instrumento co que  executaba estas atrocidades;  todo nefeuto se  cumpriu coa maior orde ; e emprendendo de seguido  a miña forza do meu batallón  apenas tiña  andado pouco máis  dun tiro de fusil , vin baixar cara a miña guerrilla  unha forza consideraable de cabalería  inimiga,  que interpolada con algunha  infantería, trataba  a toda casa de interceptarme o paso, e sen máis agardar  dispuxen que a guerrilla baixo das ordes  dosubtenente Gamberari  os flanquease pola dereita , o que executou tan á miña satisfación , que arramplou completamente a uns 50 da cabalería , perseguíndoos por aquel costado atá a súa total dispersión colléndolles unha  unha égoa coa súa sela , mentres eu  co resto da forza  practiqueino pola esquerda , seguindo o centro  o tenente D. Ramón López Acevedo, visto isto e atendendo  a que a columna  de Sárria, se achaba igoalmente empeñada nun horrorísimo fogo dos inimigos, que en forzas duplicadas  trataban de atropelalos e coller o convoi, dispuxen inmediatamente  protexelos o máis axiña posible, supoñendo con fundamento un funesto resultado no convoi ; pero a sereidade daqueles oficiais e a súa tropa, en unión coa pouca cabalería nosa , foi superior ás maiores tropas aguerridas , sen que os seus fortes parapetos e moitedume puideran contrarrestar  aquelas baionetas tan ben empregadas  por cidadáns libres  como decididos defensores do trono de Isabel II, en termos que cando eu cheguei, apenas nada tiña que facer , suposto que aqueles bandidos continuaba a súa vergoñosa  retirada, imposible crelo  a non telo visto, donos  enteiramente dos postos que ocupaban, seguiuse  o seu alcance  en diferentes direcións , atá que completamente dispersados , dispuxen que a  a tropa descansase , porque o exceso de calor e a sede  daqueles infelices  non lles permitía  articular;  neste tempo observei  que a mesma fución que eu  batira  primeiramente  xuntarase e  pasando a ponte creían atacalos pola retagarda, pero frustrouselles o intento , dispoñendo  que a cabalería en unión cunha guerrilla de 20 infantes  do 15  baixo das ordes  do mencionado Gamberari atacounos  seguíndoos eu con outra guerrilla polo centro, o que nefeuto surtiu o resultado que se desexaba , pois  as cabalerías mandadas  polo valente alférez  D. Roque Losada , ao que seguía o intrépido tenente  D. Ruperto Robles, como tamén a guerrilla de Camberari, atacáronos   tan vigorosamente  que interceptándolles  o paso  da ponte,  víronse precisados  e todo desorde a se botaren ao río , retirándome eu de seguido  para seguir a miña marcha  atá esta; sendo o resultado despois de tres horas  dun fogo contino por ámbalas dúas , terlles feito oito mortos vistos, sen contar os dous primeiros que foron fusilados , o número de feridos  puido ser  de algunha consideración  polos sinais que en todas  direcións se manifestaba , asegurando a Vde.  que os principais cabecillas  eran Villaverde, Sarmiento  e datos positivos de que tamén se achaba Bullán , non baixando a forza que eles tiñan de 90 cabalos  e uns 550 infantes  antes máis que menos, como igoalmente  a captura de tres cabalos  e unha famosa égoa  morta que se supoñía sería  dalgún dos cabecillas ; pola nosa parte  a sensible perda  do Sarxento segundo de Nacionais  mobilizados Antonio Iglesias , e  a máis un soldado de cabalería gravemente ferido chamado Manuel Reande , un cabalo ferido e dous feridos levemente. Sería  seguramente faltar á xustiza  se puxese en esquecemento  as proezas extraordinarias  de todos en xeral, particularizando  o valor  do tenente moblizado D. Ruperto Robles, tanto á caneza  da súa tropa como en unión cos de cabalería, deu probas dun valor extraordinario, non facéndoo menos o alférez de cabalería  D. Roque Losada, cos demáis que  nos seus respectivos casos   se distinguiron sobremaneira, que foron o tenente do 15 D. Ramón López Acevedo, o subtenente D, Xosé Gamberari, o da mesma clas de Nacionais mobilizados D. Antonio Pombo Somza, e o subtenente de Voluntarios de Galicia D. Patricio Serrano, ecargado da conservación e direción do convoi, mandou tocar á baioneta a cuxo toque e decisión dos oficiais, practicárano  coa maior sereidade e entusiasmo.

Todo o que me apresuro  a poñer no coñecemento do público para a súa satisfación, como igoalmente que a perda do inimigo fpi moito maior do que   expresa o antecedente  parte, segundo confirman as novas  extraordinarias que recibo.

                               Lugo, 19 de maio de 1836

                               Ramón Teijeiro

........................................................................................................................................................................

( BOLETIN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO,  7.08.1836 ).- O tenente coronel  Manuel Iglesias , comandante da primeira  columna  de operacións desta provincia , dime con data do 5 dende Portomarín , que deu alcance no monte de Ferreiros, ás gavelas de  Pérez e Sarmiento que abateu e dispersou, facéndolles cinco mortes  e ferido a varios deles,  sendo un destes o cabecilla Sarmiento segundo din os paisáns, e colléronlles once cabalos  e égoas, dous fusís coas súas baionetas , unha carabina, unha saca de ferraduras ,  instrumentos para ferrar, varios cartuchos , pólvora solta , mantas, chapeus , varios papeis e outros efectos.... O mesmo comandante  Iglesias nun oficio  do 4 díme ter prendido no pobo de San Mamede , na casa de  Domingos Campo, a Manuel Rodríguez , veciño de San Lourenzo de Albeiros, o que había tempo  enchía de terror a aqueles habitantes,  e que impuxera ao poibo a contribución de 2.000 reais  que agardaba recabdar o mesmo día da súa detención. Formado de seguido o correspondente sumario, foi pasado polas armas no mesmo día en Portomarín, presenciando a execución o receptador Domingos Campo, contra quen se segue o sumario.

( 5.11.1836 ).- O xefe da compañia  de exploración do partido de Sárria  díme que percorrendo aqueles pobos  e casares , prendeu dous fauciosos, dos que un deles morreu no acto  da súa aprehensión e o outro ía ser fusilado.

 (19.11.1836 ) .-  O  tenente coronel don Xenaro Fernández Cid , comandante da  columna de Sárria.,  deume parte de que sabedor  de que  algúns fauciosos  da gavela de Pérez se achaban  na Feira de Paradela ( parroquia de Santa María de Vilamaior da Lobataira )  tratou de sorprendelos . mais iso non foi posible  aínda coas precaucións  coas que fixo a marcha , que os perseguiu  por espazo de dúas légoas, dándolles por fin alcance ; que acosados os inimigos fixeron  unha descarga  na que mataron dous cabalos nosos, mais cargados só por vinte infantes nosos puxéronse en precipitada fuxida  e completa dispersión, deixando catro mortos , un cabalo, cinco égoas , varias capas,  mantas e outros efectos de pouco valor.

( 24.12.1836 )  O comandante do Xoaquín Díaz de Rávago dende Santa María de Montán ( Samos ) , con data de onte dame parte de ter alcanzado  nas alturas daquel pobo un grupo de fauciosos  montados  ao que a nosa cabalería  dispersou causándolles  aos rebeldes  a perda de tres mortos  e seis cabalos   que se lles tomaron coas súas selas  e con algunhas armas e efectos ; dous daqueles son dos desertores de Voluntarios  de Galicia que consumaron este delicto en Sárria.,

( 24.12.1836 ).- As faucións  dos distritos de Monforte e Sárria  coñeceron a miña resolución  de exterminalos a cuxo efecto abranguei todo o país  con diferentes columnas  e a dispersión e o  temos  descóbrese atá nos seus xefes.Pérez fuxiu con vinte homes montados deixando o país, pois segundo as novas que eu teño pasou o Miño pola Ponte de Belesar.

(  20.02.1837 ).- Veño de recibir parte do capitán Xoán Gualverto Corcuera, comandante da columna de Sárria,  que nun encontro que tivo coa faución na tarde do día de onte morreu o cabecilla   famoso  Manuel Pérez , quedando morto riba do campo, e levado a Toirán ( ? )  o cadáver  deste malvado, o que me apresuro a comunicarllo ao público.

( 20.03.1837 ) .- Do mesmo xaito o comandante de Sárria contraéndose a comunicación  da columna de Esqueirón  D. Francisco Montero, maniféstalle que  á volta dunha batida de Terra do Conde , vira a doce fauciosos  de infantería , aos que perseguiu, sendo o resultado ter collido unha escopeta e unha égoa  que se dicía era do "caudillo".

( 22.03.1837 ) ,.,,,, E finalmente que foron pasados polas armas  en Chantada  Domingos Barrul, tiduado capitán da faución de Vilaverde , Manuel López e outros  dous da mesma Sárria, igoalmente  Xosé Núnez pertencentes á de Sarmiento.

( 4.06.1837 ).- ... Que polo comandante  do destacamento de Vilarbuxán foi pasado polas armas  o día 24 na Feira de Castro de Rei de Lemos  Ramón García, faucioso reincidente,

( 20.06.1837.- O comandante  da esquerda do Miño D. Xoán Corcuera , participa en 19  do corrente  dende Carracedo , que se lle presentaron a indulto dous fauciosos  procedentes da de Sarmiento , que  foron fusilados  en Portomarían , Manuel e Xosé de Ouro , naturais de Cunqueiro ;  en Sárria  Pedro López @ "Casavella" e Anselmo  Rigueiro da parroquia de San Silvestre de Freixo ( Samos )  e Xosé Seijo  de Láncara ;  e na Ponte de Neira  Manuel Coireiro , de Santo Estevo de Farnadeiros  , todos seis por seren fauciosos  aprehendidos con armas . O mesmo comandante avisa hoxe  terse presentado a indulto  Xoán Doce, de Vilar de Penas ( O Páramo )  un dos  dez que acompañaban  ao cabecilla  Sarmiento , o que parece pasou  cos nove ladróns que lle quedaban para se incorporar  con Ramos na provincia de Santiago..

(2.01.1838 ).- Perda que sufriu  a faución de Souto de Remesar.-  Neste momento veño de recibit parte oficial do capitán D. Roberto Robles, comandante do Cantón de Sárria, dende aquel punto, a súa data  do día de onte , no que me manifesta que na tarde do mesmo  foi sorprendido  en San Pedro dos Montes , parroquia de Friol  polo valente e activo tenente  don Antonio Pombo , da Compañía de Nacionais do Brollón , con só cinco lanceiros  de Voluntarios de Galicia  toda a miserable gavela  do perverso Souto de Remesar , colléndolle  trece égoas coas súas monturas , capas, once lanzas e tres certerolas. Os  foraxidos conseguiron fuxir  a beneficio  do fragoso do terreo , aínda que un deles ficou atravesado por dúas lanzadas. O que me apresuro a poñer no seu coñecemento da Vº Sª  para a súa satisfación  e que se sirva mandar que  se insira  no Boletín oficial  desta provincia  para  a do pobo. 2 de xaneiro de  1838.

( 10.02,1838 ) Os habitantes  das poboacións rurais, os nacionais  e a tropa rivalizan  en celo  e decisión  para perseguiren  aos dispersos da pequena gavela  de Souto de Remesar  e aos que procedentes das provincias limitrofes  ousan pisaren  este pacífico país  en todas as partes achan  o seu exterminio.

O día sete  foron pasados polas armas  en Sárria  Xoán Díaz, de Eimer e Manuel González @ "Barreiriño", veciño de Teilán, pertencente ao  distrito municipal de Noceda ( sic )- Somoza Maior de Lemos-  dirixidos  polo pedáneo e polo seu cura capturaron  o día 4  ao primeiro , que perseguido e ferido gravemente  nun muslo polos  nacionais mobilizados que recoñecen aquela bisbarra , ocultárase no monte chamado Pena Maior . o segundo foi detido por  unha partida  do destacamento de Esqueirón e polos nacionais  de San Cristovo de Martín, contribuindo tamén  á prisión don Anxo Frade , comerciante e nacional de Monforte  que pasando  casualmente polo camiño, detivo e desarmou ao  facineroso que  fuxía montado nunha égoa.

(  2.06. 1839 )... Este  importante combate  cuxos pormenores eu espresei .a Vª Excaª  por separado  se recibo a tempo o parte detallado do Coronel Luna , deu por resultado a morte dos cabecillas  Souto de Remesar, Carril, Cura de Albarez e outros dos seus titulados  oficiais segundo se infire dos moitos papeis  que eu teño no meu poder aprehendidos riba dos mesmos mortos, séndoo máis de 40 rebeldes  que sen aqueles quedan tendiod  no campo, porción de feridos  que se agocharon nas centeeiras  , algúns afogados no Miño, 7 cabalos mortos, 41 recollidos polas nosas tropas , 7 extraviados , 22 armas de fogo, 23 lanzas,  3 cartucheiras de cabalería, 30 monturas  , 1 corneta, 47 capotes de montura  e outra porción de efeutos , que foron abandoados  ou inutilizados no campo polo ardor  co que tan distiinguidas tropas  se entregaron á persecución  di inimigo por espacio de tres legoas  con máis sede de gloria e de exterminar á canalla que no de adquriren  trofeow debendo cecais  á súa xenerosidade a vida moitos dos feridos  que se poideron agochar.

( 8.07.1839 )As faucións reunidas  do Canónigo, Martínez e O Ebanista cuns 200 infantes  e 130 cabalos  e 130 cabalos , forza esaxerada ao meu parecer, pasaron o Miño polo vao de Santo Andrea ( San Pedro de Santo Andrea da Ribeira ) ás doce do día 28 , tratando de envolveren  ao capitán de mobilizados  do Brollón, D. Roberto Robles, que con 68 infantes da súa compañía  e 29 cabalos  lles saiu ao encontro  sostendo con vivo fogo  por espazo de tres horas, rechazándoos e facéndolles  repasar o Miño coa  perda dun morto visto, outros que reiraron  e varios feridos , tendo pola nosa parte  dous soldados e un cabalo feridos.

O capitán de nacionais mobilizados  do Brollón , D, Roberto Robles, avistou o 22 unha faución  reunida de 30 cabalos e 50 infantes nos montes que hai entre San Sadurniño e Froián ( Sárria ) , e téndose posto na súa persecución á cabeza de 28 cabalos que tiña ás súas ordes logrou dispersalos  completamente dando morte a catro vistos por el mesmo e collido a un que resultando ser  Xosé Quiroga do 16 de liña  que foi fusilado, e amáis matoulles un cabalo, e aprhendeulles  3 fusís , 2 carabinas e 2 cananas con outros efeutos.

( 26.08.1839 ) Certificacións de defunción dos mortos  en Treilán (San Martiño de Requeixo ) por unha partida de carlistas.

No Libro II de Bautismos , Matrimonios e Defuncións das parroquias de San Salvador de Vilar de Sárria e San Martiño de Requeixo aparecen as certificacións do enterramento das vítimas da matanza ocorrida no lugar de Treilán cando unha partida de carlistas  queimou as casas da aldea e deu morte a varios veciños. A "Matanza de Treilán" permaneceu por moito tempo na memoria colectiva da comarca sarriá.

1. - En vinte e sete de Agosto de mil oitocentos trinta e nove  deuse sepultura  Eclesiástica ao cadáver  de PEDRO PÉREZ, Marido que foi de Antonia Vázquez , de quen tivo por fillos lexítimos  a Antonio, María Xosefa, Manuel e Placido, todos celibatos  e de tenra idade;  morreu de morte violenta e precipitada  o vinte e seis do dito mes , por cuxa causa non fixo testamento , nin verbal, nin xudicial, pero a súa Muller fíxolle as  tres funcións  de enterro, honras e cabodano  con asistencia de  dazaseis señores sacerdotes , cargáronse pola súa ánima corenta Misas, inclusas neste número  as tres cantadas, e para que conste asino "Pedro Arias".  Folio 130 volto.

2.- En vinte e sete de Agosto  de mil oitocentos trinta e nove deuse sepultura Eclesiástica ao cadáver de  ANTONIO DE PRADO,  Marido que foi de Ana López , de quen tivo por fillos lexítimos  a María Xosefa, Xoana, Vicenta, María, Domingo,  todos celibatos  e de tenra idade ; morreu de morte violenta  e precipitada o vinte e seis  do dito mes , por este motivo non fixo testamento , nin verbal, nin xudicial, nin recibiu os Santos Sacramentos. E para que conste asino: "Pedro Arias ".Folio 131.

3.- En vinte e sete de Agosto do ano mil oitocentos trinta e nove  deuse sepultura Eclesiástica  ao cadáver de XOSÉ TORRES , de estado celibato,  e de idade 38 anos, fillo de Domingos Torres  e de Engracia Fernández; morreu de morte violenta e precipitada o vinte e seis do dito mes, por este motivo non fixo testamento  nin recibiu os Santos Sacramentos. E por ser verdade e conste asino. "Pedro Arias". Folio 131.

4.- En vinte e sete de Agosto de mil oitocentos trinta e nove  deuse sepultura a XOÁN TORRES, Marido de Manuela López, de quen tivo por fillos lexítimos a Engracia, Domingos,  Xosefa, Xosé e Francisca, todos celibatos  e algúns de tenra idade ; morreu de morte violenta e precipitada  o vinte e seis do dito mes, polo que non fixo testamento, nin verbal, nin xudicial,  nin recibiu os Santos Sacramentos -E para que conste asino: "Pedro Arias " Folio 131,

5.- En vinte e sete de Agosto do ano mil oitocentos trinta e nove deuse sepultura Eclesiástica  ao cadáver de VICENZO DE PRADO , Marido que foi de Catarina  Rodríguez, tamén defunta,  de quen non tivo sucesión , morreu de morte violenta e precipitada o vinte e seis do dito mes, por cuxa causa non fixo testamento , nin verbal, nin xudicial , nin recibiu os Santos Sacramentos.  E para que conste asino: " Pedro Arias" Folio 131 volto.

6,- En vinte e sete de Agosto do ano  mil oitocentos trinta e nove deuse sepultura Eclesiástica ao cadáver de FRANCISCO LÓPEZ , Marido que foi de Xoana López, de quen tivo por fillos lexítimos  a Francisco, Manuela e María Carme , todos celibatos e de tenrs idade ; morreu de morte violenta  e precipitada  o vinte e seis do dito mes, polo que non fixo testamento, nin verbal, nin xudicial , nin recibiu os Santos Sacramentos.  E para que conste asino : "Pedro Arias ". Residía na parroquia de Santa Mariña coa súa familia.  Folio 131 volto.`

Houbo seis mortos nesta matanza e quedaron orfas  17 persoas.

( 27.09.1839 )  O 27 presentouse  ao comandante do Cantón de Melide, implorando indulto un rebelde da gavela  de Souto de Remesar, co seu fusil.

O 23 atacaron os fauciosos  ao mando de Souto con 70 cabalos e 70 infantes ao pobo do Cereixal ( Becerreá )  pero foron rechazados  por 37 nacionais  ao mando de D. Tadeo Cedrón, causándolles 7 mortos , un deles oficial e 3 desertores do Reximento de Castela, e colléronlles  7 armas e outros efeutos.

( 6.10.1839 )  A columna de Sárria deu vista o 6 do presente entre Castromeixe e Fruxinde ( en Biville de Sárria e Ferreiros de Paradela ) ao comandante do Partido de Paradela   , sarxento 1º de cabalería da gavela  do rebelde Souto, Pedro Maña, que con 4 ladróns  máis montados , outros 4 de a pé levaba prisioneiros a 32 paisáns , co obxecto  de facerlles tomar as armas á forza , e sendo cargados  pola cabalería da referida columna  deuse o resultyado de lle dar morte   ao referido sarxento Maña e a outros 3 ladróns , capturar 5 e rescatar 26 dos prisioneiros, 2 égoas boas coas súas monturas e un cabalo. A actividade amosada  neste día polo capitán dos moblilizado do Brollón , D. Roberto Robles,a decisión e constancia desta columna na persecución do inimigo, e en particular o valor do soldado do escuadrón franco Manuel Fernández, que lle deu morte ao freferido sarxento rebelde, non menos que o do alférez comandante da dita cabalería , que tamén deu morte a outro, fainos merecente das grazas da Sª Maxestade.

( 20.10,1839 )  O Comandante xeneral de operacións  participoume no día de onte  que téndose presentado  a faución dos de Remesar  no Hospital das Seixas  e levado atado  a Vicenzo Vázquez  irmán de outro indultado para fusilalo en vinganbza, un daqueles  cortou a corda e entre os dous deron morte ao outro presentárnse en Melide coas armas  e cartuchos.

O Comandante da columna de Pallares perseguindo o día 4 de outubro  a un  grupo de fauciosos riba do pobo de Tosende  deu morte a Xoán do Pacio , tiduado capitán e comandante da cabalería de Souto de Remesar, home antigo na faución , e na que entrou de cadete.

O da columna da Esquerda ( do Miño ) cargou ao amnecer do 5 sobre o pobo de Remesar e levantou 5 fauciosos  montados dos que   na persecución que lles fixo , deu morte a un chamado Proveiros , oficial da gavela de Souto, moi asasiño  e que estaba na faución  dende o ano 35, ladrón  afeito aos crimes e que tiña aterrado o país. O soldado do Reximento Provincial  de Lugo , Antonio Vázquez, malia a  se achar  ferido dun tiro que lle disparou o dito ladrón a queimarroupa, botouse riba del  e sostivo a loita  a bfazo partido, atá que chegaron uns compañeiros  que lle deron morte, por cuxa acción heróica non poido menos de recomendar á Sª Maxestade  o valos do mencionado soldado pola causa de Isabel II.

( 23.10.1839 )  No destacamento de Guntín presentouse implorando a graza de indulto un faucioso da gavela de de Remesar, e ao comandante dos Cantóns de Burón e As Nogais   verificouno co mesmo obxecto  outro con armamento, cananas  e munición. Este individuo pertencía  á gavela de Castro-Vila.

A columna do Neira a cuxa cabeza estaba o coronel comandante  dos Cantóns da esquerda do Miño, aprehendeu  na aldea de Belante e nunha cova , ao rebelde Moreiras, titulado comandante e un dos que máis confianza lle merecía a Souto de Remesar . O dito rebelde , malia  a  serlle intimada a rendición  defendeus até que esgotou  as súas municións, que se viu obrigado a se rendir . Na cova  onde el se achaba atoparon algunhas  pezas de pano para facer uniformes, dúas pistolas, un trabuco, un petí con galóns de tenente coronel, 2.000 reais  proximamante  en prata  e porción de correspondencia , Na  resistenza feita  por este rebelde resultou ferido un cazador do provincial  de Lugo,

( 3.11.1839 ) Xosé González Souto ( "Souto de Remesar" ) resultou morto nunha acción do Exército  que tivo lugar no Val do Mao, parroquia entón pertencente ao Concello de Samos.

( 5.11.1939 )  No Libro II de Bautismos, Matrimonios e Defuncións  das parroquias de San Salvador de Vilar de Sárria e San Martiño de Requeixo  , no folio 131 volto, figura a inscición de enterramento de "Souto de Remesar"

En cinco de Novembro do ano de mil oitocentos trinta e nove  déuse sepultura Eclesiástica  ao cadáver de D. XOSÉ GONZÁLEZ SOUTO, no Cemiterio da Parroquia  de San Salvador da Vila de Sárria, veciño do lugar e parroquia de San Xoán de Remesar ; morreu de morte violenta en San Fraiz  da Abadía de Samos  en tres do dito mes , e para que conste asino.E para que conste, asino: "Pedro Arias"

( 6.11.1839 ) A MORTE  DE SOUTO DE REMESAR.-  Capitán Xeneral de Galicia. Morte do cabecilla Souto de Remesar. O Coronel  Comandante  dos Cantóns da Esquerda do Miño, coa columna de  Castro de Rei, segundo comunicación oficial que acabo de recibir, tivo onte a satisfación  de apresurar a fabricación de Galicia,  dando morte ao cabecilla Souto  e a varios dos seus secuaces  na aldea de Teixiz  do Val do Mao. O cadáver daquel rebelde  foi  conducido  a Sárria.

O meu axudante de campo don Juan J. Medin, o tenente de Milicia Nacional mobilizado do Brollón e o alférez  do Escadrón Franco , Almuina, son os que máis parte tiveron nesta xornada , como os individuos de ambolos corpos  que eles mandaban. Cando reciba  os detalles  manifestareillos ao público  Lugo, 4 de novembro   de 1839,,,. Sanz.

(BOP , 10,11.1839 )Continuando  a activa persecución  contra dos rebeldes  abatidos , na súa consecuencia  e da perda do seu maior caudillo  o feroz Souto de Remesar  e outros dos seus afamados secuaces como eran o coñecido  polo Navarro  e Francisco  Núñez , veciño de Santa María do Mao que pereceron  co seu xefe, Estevo Rodríguez , veciño de Vilacaíz, titulado tenente de cabalería,  comandante do partido do Saviñao e o de maior importancia despois  de Souto, que tamén foi morto polo soldado Marcelo  Rico do Provincial  de Lugo, sufrindo a mesma sorte   e o mesmo día  aínda que en distintos  puntos os  cabos desetores do propio corpo, Bieito  Moure e Manuel Balboa , que tamén  executaran nunha mesma data comteran igual crime. Foron mortos no mesmo distrito os rebeldes Antonio Juiz e  Manuel Salgado, coñecidos polas súas maldades , debéndose estas ventaxas  á actividade das columnas  de Esqueirónb ( Escairón ) e Castro de Rei, quedando no poder desta última  seis égoas  e varias armas  no de un e outra". Lugo , 7 de novembro  1839, Capitán Xeneral. Laureano Sanz.

( BOP  4.11.1839 )  Dende o pasado día 27  presentáronse a indulto en varios cuarteis da provincia  17 fauciosos   pertencntes ´as gavelas  do Cánónigo e Souto de Remesar.

( 13.11.1839 )  O día 3 foi morto con 13 compañeiros  na aldea de Teixis do Val do Mao ao asasiño cabecilla  Souto, aprehendéndolle a súa correspoindencia , catro cabalos con monturas e armas  e nove fusís, cuzo importante servizo prestárono as tropas da Esquerda do Miño, combinadas coa columna de Sobrado.

En Friol presentáronse a indulto  individuos  da gavela de Martínez e Souto..

O 4 presentouse no Corgo, con armamento, un individuo  da gavela de Souto..

( 17.11.1839 ) Onte presentáronse en Sárria , para disfrutaren da graza de indulto, o titulado capitán D. Antonio Castro, de Samos, o subtenente D. Antonio Aguiar  e 13 individuos de tropa.

(


 

 



Comentarios

Publicacións populares