SAMOS: XURISDICIÓN ECLESIÁSTICA PROPIA ( 517 )

O ABADE DE SAMOS SEÑOR ECLESIÁSTICO DE IGREXAS PARROQUIAIS EXENTAS   DE TODA XURISDICIÓN EPISCOPAL                                                                                      ( 517 )

 A Abadía de Samos, co seu abade á fronte. ademáis de señor territorial de freguesias e coutos, tiña  o señorío eclesiástico dun bon número de igrexas e  ermidas  que non dependían  de ningunha autoridade episcopal e tiñan a condición de  non pertencer a niungunha diocese.

O estatuto de " Nullius Diocese "  e a relación  de parroquias  suxeitas a Samos aparecen  recollidos no libro manuscrito nº 53   co tíduo  LIBRO DA FUNDACIÓN DESTA CASA  E DAS PRESENTACIÓNS  DE CAPELAS E BENEFICIOS  E O QUE  HAI   ENCOL  DA XURISDICIÓN ECLESIÁSTICA. Neste libro  indícanse os dereitos correspondentes ao Mosteiro por razón de desmos, primicias, dereitos de presentación, et. , manifestacións todas elas da autonomía da que gozaba  éste na administración   de freguesías  espalladas polos diferentes partidos samonenses e outros territorios ( Lemos, O Bierzo, Triacastela ), incluíndo os beneficios obtidos do aproveitamento dos igrexarios.

Äbre o libro a lenda " FUNDATE MONASTERIO  de San Xulián de Samos no  termo de Sárria  na Ribeira do río Sárria  no ano 759 polo Rei  Don Froila  que en latín se chama  Froilán".

MEMORIA  DAS IGREXAS  SUXEITAS A ESTA SANTA IGREXA  DE SAMOS E AO SEU PRELADO, ABADE E CONVENTO. (

                                       PARTIDO DO VAL DO MAO

1.-   No Partido que se chama e di  do VAL DO MAO   está o corpo de San Fraiz , discípulo de Santiago,   é anexo e leva esta Casa  os desmos, e as primicias  son para a fábrica da igrexa  e sérvese por un capelán  "ad notum"( En Santa María do Mao estaba o Priorado deste nome ).

2.-  Máis ten neste Val a igrexa de SAN SALVADOR DO MAO , Ë beneficio anexo  a esta Casa e así  leva os desmos.  As primicias son   para a fábrica da mesma  igrexa. Sérvese  por capelán "ad notum".( En Chelo houbo un mosteiro na Idade Media,

3.- Hai máis neste VAL DO MAO   outra igrexa de SAN ROMAO DO MAO . Sérvese polo seu crego e cura  atitulado , Paga de padroazgo  cincuenta e catro  maravedís.

4.-  Hai neste  partido outra igrexa de SAN SILVESTRE DE FREIXO . Sérvese de crego e cura  atitulado.  Paga de padroazgo  cuarenta e catro reais.

                                                PARTIDO DE LÓUZARA

5.-  No Partido  de LÓUZARA hai  unha igrexa de SAN XOÁN DE LÓUZARA , é perpetua anexo  desta Casa  e así leva  os desmos e as primicias  a mesma igrexa  para a súa fábrica.  sérvese por capelán atitulado  e perpetuo. Ten moitas ermidas   suxeita ( Na Idade Media foi mosteiro )

6.-  Máis hai outra igrexa que dín  SAN CRISTOVO DE LÓUZARA, é anexo desta igrexa e así  leva os desmos e as primicias  son da igrexa. Sérvese  por capelán atitulado  e ten  unha anexa igrexa  que se dí SAN LOURENZO DE VILAR XOÁN  que é a súa anexa. ( Na Idade Media foi mosteiro )

                                        PARTIDO DE BARBADELO

7.-   No Partido que din de BARBADELO , xunto  a Sárria, ten esta casa unha igrexa que  din SANTIAGO DE BARBADELO , anexo desta Casa,  e así leva os seus desmos  e as primicias lévaas a mesma igrexa  para os seus reparos e fábrica  e sérvese por crego e capelán atitulado  " in perpetum".  Ten  algunhas ermidas anexas ( Na Idade Media. nesta freguesía , estiveron os mosteiros de Santiago de Barbadelo ( Casa Domni Adilani , ou Loci Sancti Iacobi ) e San Martiño de Barbadelo ).

8.-  Hai outra igrexa que din  de PIÑEIRA , anexo a esta Casa,  e así leva por desmos e as primicias  son para os reparos e a fábrica  da mesma igrexa.  Sérvese por capelán atitulado ( Na Idade Media houbo nesta parroquia dos mosteiros de San Miguel e San Paio "in ripa Barbatelli" e o mosteirolo de San Xoán do Couso).

                                                         ALENDAGUA

9.-   No Partido que dín de ALENDAGUA   hai unha igrexa no lugar de FORMIGUEIROS .  Sérvese polo seu crego e cura  atitulado.  Ten esta Casa o terzo desmos  e oitava das herdades do igrexario da dita igrexa  polo que se pagan  catro tegas de pan  e cinceunta e catro maravedís  de padroazgo así aforado.

10.-  Hai outra igrexa no lugar de CASTRONCÁN  que chaman de SANTA MARTA DE CASTRONCÁN .  Sérvese polo seu crego e cura  atitulado. Paga de padroazgo 54 maravedís,

11.-  Hai outra igrexa no lugar de VILACHÁ  que din SAN CRISTOVO DE  VILACHÁ. Sérvese polo seu crego e cura  atitulado. Paga de padroazgo  cincuenta e catro maravedís ( parroquia desaparecida ).

12.-  Hai outra igrexa no lugar de TEIVILIDE  que din SAN XULIÁN DE TEIBILIDE . Sérvese polo seu crego e cura atitulado . Ten esta Casa o terzo do desmo e oitavo das herdades do igrexario. Anda aforado en  cinco tegas de pan e sesenta e seis maravedís.

13.-   Hai outra igrexa no lugar de REIRIZ,que din de SANTO ESTEVO DE REIRIZ. Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Ten esta casa o terzo desmo  e oitavo das herdades do igrexario da dita igrexa.  Anda aforado en oito fanegas de centeo   e noventa e seis  reais de padroazg ( O lugar da Veiga de Reiriz na Idade Media era coñecido como Veiga de Sárria ),

14,.  Hai outra igrexa no lugar de FROLLAIS, Sérvese polo seu crego e cura  atitulado. Paga  cincuenta maravedís de padroazgo.

15.-  Hai outra no lugar de SIVIL  que din SANTA MARIÑA DE SIVIL . Sérvese polo seu crego e cura  atitulado.  Ten esta casa o terzo desmo  e oitavo das herdades  da dita igrexa, Anda aforado en tres  fanegas de centeo  e dúaa fanegas de trigo e cincuenta  e catro maravedís de padroazgo ( Esta parroquia foi suprimida )

16,-  Hai outra igrexa no lugar de LIER  que din SANTA MARIA DE LIER . Sérvese polo seu crego e cura atitulado.Ten esta Casa o terzo desmo  e oitavo das herdades  do igrexario da dita igrexa . Anda aforado en seis  fanegas de centeo   e oitenta maravedís de padroazgo.

17.- Hai outra igrexa  no lugar de SOÑIDE   que dín de SANTA MARÍA  DE SOÑIDE. Sírvese  polo seu crego e cura atitulado .

                                               .........................................

(  57   ),. Enadido á relación.-  Hai outra igrexa  que din SANTA MARÍA DE PACIOS DE FROIÁN   que vai unida esta igrexa  e (58   ) SANTA CRISTIÑA DO VISO , e esta de Santa Cristiña é de provisión do Bispo de Lugo , e está tamén unida con estas  (  59   ) a  igrexa de GON (GÓO )  e todas tres levaas o alcipreste de Gon , e percibe  esta Casa unha de cada tres vacantes,

(  60   ) Hai tamén o PRÉSTAMO DE SAN MARTIÑO DE LOUREIRO  que está incluso no foro , que por esta Casa levan os da Casa da Barreira.

                                                      ............................................

                                                      CAMIÑO FRANCÉS

18.-  Hai neste Partido  a igrexa de SAN MAMEDE   ( do Couto )  xunto do lugar de VILAMELLE. Sérvese  polo crego e cura  atitulado. Ten esta Casa o terzo desmo e oitavo das herdades do igrexario da dita igrexa. Anda aforado  en catro fanegas de centeo  e setenta e cinco maravedís.

19.-  Hai tamén unha igrexa que dín SANTALLA DE PASCAES ( Pascáis ). Sérvese polo seu cura e crego  atitulado. Paga a esta Casa de Padroazgo  oitenta e seis maravedís.

20.-  Hai outra igrexa no lugar de ROMELLE   que din SAN MARTIÑO DE ROMELLE . Sérvese polo seu crego e cura atitulado, Paga de padroazgo  sesenta e cinco maravedís. Ten o terzo de desmo.

21.-  Hai outra igrexa no lugar de SAN XIL DO CARBALLO   que chaman SAN XIL.  Sérvese polo seu crego e cura  atitulado.. Paga  de padroazgo  cincuenta e catro maravedís.

22.-  Hai outra igrexa no lugar de ZON ( Zóo ) que chaman SANTIAGO DE ZON ( Santiago de Zóo ). Sérvese polo  seu crego e cura atitulado. Ten esta Casa o terzo desmo  e oitavo das herdades  do igrexario. Anda aforado en catro fanegas de centeo  e de padroazgo  sesenta e cinco maravedís.

23.-  Hai unha igrexa  no lugar de MONTÁN  que chaman SANTA MARÍA DE  MONTÁN .  Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Ten esta Casa  o terzo desmo  e oitavo  das herdades do  igrexario da dita igrexa  e paga de padroazgo  oitenta e seis maravedís ( Esta igrexa na Idade Medía era a de "San Miguel de Montán, citada no Codez Calistinus como San Miguel de Montán , e nela había un mosteiro , e máis adiante un hospital).

24.-  Hai outra igrexa no lugar de LOUSADA  que chaman SAN MARTIÑO DE LOUSADA . Sírvese polo seu crego e cura atitulado. Ten esta Casa o terzo desmo  e oitavo das herdades  do igrexario da dita igrexa , Anda aforado en  cinco fanegas de centeo e paga de padroazgo  corenta e catro maravedís..

25.-  Hai outra igrexa  xunto a de enriba  que chaman SAN ROMAO DE LOUSADA . Sírvese polo seu crego e cura atitulado. Paga de padroazgo cincuenta e cinco maravedís e medio ( Na Idade Medía houbo nesta parroquia un mosteiro )

26.-  Hai outra igrexa no lugar de ESTRAXIZ  que chaman SANTIAGO DE ESTRAXIZ. Sírvese polo seu crego e cura at itulado. Paga de padroazgo  oitenta e sete  maravedís e medio.

27.-  Hai outra igrexa no lugar de CALVOR que chaman SANTO ESTEVO DE CALVOR , Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Paga de padroazgo  noventa e sete  maravedís e medio ( Na  Idade Media houbo nesta freguesía os mosteiros de Santo Estevo de Calvor e de San Salvador de Barxa ).

                                                         O RIAL

28.-  Hai neste Partido unha igrexa  que chaman SAN MARTIÑO DO RIAL,. Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Paga de padrioazgo sesenta e cinco maravedís e medio. ( Na Idade Medía  recibía o nome de San Martiño de Río de ( Sárria ).

29.-  Hai máis neste Partido unha igrexa que chaman SANTA MARÍA DE LOUREIRO , Sírvese  polo seu crego e cura atitulado . Paga de padroazgo oitenta e seis maravedís e medio. ( O lugar de Freituxe, na Idade Media era coñecido como Freituxe de Sárria ).

30.-  Hai outra igrexa que  din SANTIAGO DE RENCHE , Sérvese polo seu crego e cura  atitulado.  Paga de padroazgo  noventa e sete reais ( Na Idade Media houbo un mosteirolo en "Villa Pompeani"). 

31.-  Hai outra igrexa  que din SANTO CRISTOVO DO RIAL. Sérvese polo seu ctrego e cura atitulado.  Paga de padroazgo  oitenta e seis maravedís (  Esta igrexa na Idade Medía era coñecida como San Cristovo de Rio de Sárria ).

                                                 VAL DA ARMEÁ

32.-  Hai neste Partido  unha igrexa que din SANTA MARÍA DE TOUVILLE . Paga a esta Casa  oito fanegas de pan de padroazgo e igrexario-

33.- Hai outra igrexa que dín de  SANTO ANTOIÑO. Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Paga de igrexario e padroazgo catro f anegas de pan ( O mosteiro de Sancti Antonini de Sárria da Idade Media foi sucedido pola igrexa e parroquia de Santo Antoiño de Touville agora coñecida como Santa Eufemia de  Santo Antolín ).

....................................................................................................................................................................... 

(  61  ) Interpolado con outra letra: Hai outra que din SAN MARTIÑO DE BERSELOS  da pertenza da Casa que ten D. Fernando Saco de Cedrón e coido que ten esta igrexa anexa.

 ......................................................................................................................................................................................

34.- Hai outra igrexa que din SANTIAGO DO SOUTO.Sérvese polo seu crego e cura atitulado.Paga de padroazgo e igrexario  tres fanegas de pan.

35.- Hai outra igrexa que din SAN VICENZO DE LEIRADO. Sérvese polo seu crego e cura atitulado. Paga de padrazgo e do igrexario doce fanegas de pan ( A parroquia foi suprimida e non se conservan restos da igrexa ).

36.- Hai outra igrexa que  din SAN PEDRO DA ARMEÁ: Sérvese polo seu crego e cura atitulado e paga de padroazgo oito fanegas de pan ( Na actualidade  está xeralizado o uso do nome " Armea " e non a de "Armeá" )

37.- Hai outra igrexa que din SANTA MARIÑA DO CARBALLO . Sérvese  polo seu crego e cura atitulado, Paga de padroazgo e igrexario once fanegas de pan. ( Esta parroquia é máis coñecida como SANTA MARIÑA DE GALEGOS ).

38.-  Hai outra igrexa que din SANTALLA DE LAGOS.-Sérvese polo seu crego e cura atitulado.Paga de  igrexario e padroazgo........

..................................................................................................................................................................

Enadido con outra letra:  Hai outra igrexa que din SANTA MARÍA DA LAMA de que se pagan cinco fanegas  de centeo e corenta e  dous reais.

...................................................................................................................................................................... 

                                                               O BIERZO

39.-  Ten esta Casa xunto da vila de VILAFRANCA unha igrexa  que din SANTA MARTA DE VILELA cuxo beneficio é anexo a esta Casa e así levan os desmos e as primicias son para reparo e fábrica desta igrexa ten alén aquela freguesía tamén moita e moi boa facenda. Sérvese este beneficio por capelán perpetuo atitulado polo bispo de Astorga e presentación desta Casa.

40.- Máis adiante unha légoa baixo e media do mosteiro de CARRACEDO ten esta Casa outra igrexa que din SANTA MARIA MADALENA DE VILLADEPALOS cunha ermida que din SAN XOÁN. Leva os desmos e quintos do pan que se colle e outras rendas de foráis, Sérvese por capelán que presenta esta Casa.

                                                             TRIACASTELA

41.-  Hai neste Partido unha igrexa que din SAN SALVADOR DE TOLDAOS: Sérvese polo seu crego e cura atitulado presentado por esta Casa e colado polo bispo de Lugo. Paga a  esta Casa vinte e nove fanegas de centeo de padroazgo.

42.- Hai outra igrexa que din SAN CRISTOVO DE CANCELO e anexo. Sérvese  polo seu cura presentado por esta Casa. Paga de padroazgo  dúas fanegas e media de centeo  e ten esta sincura desta igrexa e o seu anexo.

43.-  Hai outra igrexa que dín SANTA MARÍA DA VILAVELLA: Sérvese polo seu cura  presentado por esta Casa. Paga de padroazgo 800 maravedís.( Na Idade Media era coñecida como SANTA MARIA DE TRIACASTELA )

44.-  Hai outra igrexa que din SANTALLA DE TRIACASTELA. Sérvese polo seu cura presentado por esta Casa. Paga de padroazgo  trinta e tres fanegas de centeo. Ten por anexo SANTA MARÍA DO MONTE. ( Na actualidade a parroquia leva por nome SANTALLA DO ALFOZ )..

45.- Hai  outra igrexa que chaman SANTA MARIA DO MONTE. Sérvese polo seu cura presentado por esta Casa. Paga de padroazgo dous reais  e medio ( Na Idade Media tiña por nome SANTA MARÍA DE VILA ADRIAO )

46.- Hai outra igrexa que dín SAN BRÉIXOME DE TRIACASTELA. Paga dous reais e medio de padroazgo. Sérvese por cura presentado por esta Casa (  Agora coñecida como SAN BREIXO DA BALSA ). En San Pedro do Ermo houbo un mosteiro na Idade Media.

................................................................................................................................................................ 

( 62 )  SAN PEDRO DE CADOALLA,. a metade  con cura. É de presentacióm da Casa, do Partido de Triacastela.

...............................................................................................................................................................

                                                 VAL DE LÁNCARA

47.-  Hai neste Partido unha igrexa que din SAN VINCENZO DE CARRACEDO. Leva esta Casa todo os desmos. Sérvese por capelán "ad notum" ( Na Idade Media houbo nesta situación o mosteiro de San Vicenzo de Carracedo ).

48.-  Hai outra igrexa que din SANTA MARÍA DA LAMA. Sérverse polo seu crego e cura  presentado por esta Casa,. Paga oita fanegas de padroazgo.

49.-  Hai unha ermida  que din SAN BARTOLOMEU DE ABRAGÁN. Leva esta Casa os desmos dela. Sérvese por capelán " ad nutum".

                                                   PARTIDO DE LEMOS

50.-  No lugar de FREITUXE LEMOS  ten esta Casa unha igrexa que se di SANTIAGO. É beneficio anexo a esta Casa e así leva  os desmos e as primicias  son para a fábrica da igrexa  e sérvese por capelán "ad nutum" .( Foi Priorado de Samos )

51.- Ten outra igrexa  que din SAN ROMAO DE MOREDA . É beneficio anexo desta Casa . E así leva os desmos e as primicias  son para a fábrica da mesma igrexa. Sérvese por capelán "ad nutun". ( Foi Priorado de Samos).

52.-  Hai unha outra igrexa que din  SAN PEDRO DA POBRA DO BROLLÓN , Sérvese polo seu crego e cura  presentado por esta Casa. Déuselle ao bispo de Lugo  na concordia.

53.-  Hai outra igrexa  que din SANTA MARÍA DE SÁA. Sérvese polo seu crego e cura  presentado por esta Casa.  Déuselle ao bispo de Lugo.(

54.-  Hai outra igrexa que dín SAN FIZ DE RUBIÁN , Sérvese  polo seu crego e cura  atitulado e  presentado por esta Casa, Paga de padroazgo  vinte maravedís

55.-  Hai outra igrexa  que din SANTIAGO DE TOLDAOS . Sérvese polo seu crego e cura presentado por esta Casa , Paga de padroazgo oitenta e cinco maravedís. ( Na Idade Media estaba ali o mosteiro de Santiago de Toldaos ).

56.-  Hai outra igrexa que dín SANTA MARÍA DE REBOIRO. Sérvese polo seu crego e cura  presentado por esta Casa.Paga de padroazgo sesenta e cinco maravedís.

.........................................................................................................................................................................

( 63 )  Enadido con outra letra: Hai outra igrexa  SANTA MARÍA DE TOIMIL. É  de presentar esta casa

 O Abade de Samos , dunha ou doutra maneiras, alcanzaba xurisdición  en sesenta e tres parroquias,

.......................................................................................................................................................................... 

      

O autor do LIBRO DA FUNDACIÓN di: ",,, de maneira que esta Casa  r Mosteiro de San Xulián de Samos  segundo as escrituras, privilexios  e execucións sobreditos  tivo, e exercitado polos  seus Prelados e Abades lexitimamente eleitos tanto tempo , días e anos  como consta polo sobrescrito, señorío, xurisdición temporal e espitritual  e mero e misto imperio  en  toda a súa Abadía, Coutos, Partidos e os seus vasalos, cregos e igrexas tanto  no temporal o seu Xuiz e Meiriño, e no espiritual  o seu alcipreste  e executor, coñecendo estes Xuices  as primeiras causas deles  apelando para diante do dito Abade , como a Señor Ordinario e así  como tal  visita, cola , presenta e examina  e castiga aos cregos,  aproba e dá licenza  para administrar  e fai todo o demáis  pertencente  como temos dito  como SEÑOR TEMPORAL  E ESPRITUAL E ORDINARIO   en toda a súa Abadía e Xurisdición".

                                           ...........................................

En resume: O Abade de Samos reunía facultades quasi episcopáis   e rra Señor Espritual do seu territorio "nullius Diocese"