CRENZAS POPULARES ( SÁRRIA ) ( 604 )
CRENZAS POPULARES E PRÁCTICAS RELIXIOSAS NA TERRA DE SÁRRIA
Os novos xeitos de vida , a xeralización da sanidade pública e o abandono de moitas prácticas relixiosas mantidas durante séculos , fixeron que se foran abandoando diversas crenzas, moi arraigañadas entre as xentes sinxelas. Poucas seguen vixentes, e , dende logo, moi lonxe do seguimento maioritario deses tempos pasados. Tanto a nivel individual como en prácticas colectivas é tan evidente o abandono que mesmo se perdéu memoria dos rituáis e usos establecidos.
ACEITE DE SAN SERAPIO.- A chegada da Orde da Mercé a Sárria en 1986 supuxo a sustitución da maioría das imaxes dos altares da igrexa conventual que estivera baixo o goberno da Orde de Santo Agostiño, e a entronización de imaxes novas tomadas do santoral mercedario. O mártir San Serapio que ocupara espazo no desaparecido altar da Virxe do Rosario, a carón da porta da sancristía, está agora no altar do Sagrado Corazón de Xesús. Como santo avogoso para a curación de doenzas no seu altar , ao dispor dos fieis, hai frasquiños co " aceite de San Serapio ",
ÁNIMAS DO PURGATORIO.- A xeralizada crenza da existenza dun estado ou lugar onde as almas pecadoras debían pasar un indeterminado tempo para se purificaren e quedaren limpas de toda mácula que se podían ver beneficiadas polo froito das oracións e sacrificios dos vivos, e en especial dos seus parentes e amigos, deu lugar á creación de Confraderías de Ánimas en boa parte das parroquias da comarca e ao establecemento de misas especiais ao longo do ano, e en especial no Día de Defuntos . Ademáis , nos días domingo, antes da misa ofrecíanse responsos "polas ánimas da familia" o oferente de esmolas e tamén era costume, no Día de Defuntos, que se ofrecesen responsos cantados polo clero parroquial no lugar de enterramento dos parroquiáns. As familias podentes establecían a fundación de misas e responsos nas parroquias e mosteiros , con carácter perpetuo. E mesmo houbo Confraderías de Ánimas constituídas por sacerdotes, destacando a existente en Vilaragunte.
AUGA BENDITA DO SÁBADO SANTO.- Nos oficios relixiosos do Sábado Santo incluíase o rito da benzón da auga e os veciños levaban botellas, olas, baldes e mesmo tinas que gardaban nas casas para abenzoar espazos, persoas e mesmo animáis.
BENZÓN DE ANIMÁIS .- Os fregueses solicitaban dos cregos a benzón das reses, e mesmo había festas sinaladas nas que as levaban ás igrexas e capelas facendo o rito de dar voltas con elas darredor do adro . Na actualidade, pola festa de Santo Antón Abade , no Convento da Mercé de Sárria hai un acto de benzón de mascotas e animáis de compañía que goza de moi boa aceptación.
BENZÓN DE AUTOS .- Moitas familias , no tempo da xeralización da posesión de veículos propios, solicitaba dos sacerdotes da súa parroquia que lles abenzoasen o auto. É acto con pouca implantación e non se dá o caso de benzóns masivas, como as que se fan en Monterroso.
BENZÓN DOS CAMPOS.- Coa chegada da primavera tiña lugar a procisión para abenzoar os campos, que se celebraba en todas as parroquias, pedindo a proteción divina para que se desen boas colleitas. Os fieis desfiaban dende a igrexa até un punto no que se dese unha ampla vista de terras de cultivo , cantando a ledaiña dos santos nas que ao nome de cada un deles os procesionitas dicían " Ora pro nobis ", " Orate pro nobis ", " Te rogamos audinós ". En San Salvador de Sárria a procisión ía dende a igrexa até os Esqueiredos.
BENZÓN DAS CASAS.- Era costume bastante xeralizado, cando se remataba a obra dunha casa nova, ou cando unha familia se establecía nunha vivenda solicitar a presenza dun crego para abenzoala. Tamén houbo costume de poñer unha placa metálica na porta de entrada coa imaxe do Sagrado Corazón de Xesúa riba da frase " Sagrado Corazón de Jesús en Vos confío", ou no caso de familias podentes a instalación dunha imaxe de bulto ou un cadro desa advocación, e mesmo houbo un acto de entroización na Sala de Plenos do Concello. Nas frenteiras de Villa Andrea e na Casa Pallares hai senllos medallóns con esa representación,
BENZÓN DOS NEGOCIOS.- Ben con carácter particular ou con publicidade en inauguración de negocios, centros oficiáis , etc. dábase publicidade ao acto de benzón por un crego, e a prensa soía recoller a fotografia do momento no que, hisopo en man, o oficiante esparexía as pingas de auga tomadas no caldeiriño. Este costume está practicamente desaparecido.
BICO NA CODELA DE PAN.- Nos tempos nos que o pan era un ben escaso , cando fartos da merenda xa non tiñan os rapaces desexo de rematar o pan que lles deran na casa, guindaban a codela a onde non se vira tirado, e antes de desfacerse del había que darlle un bico.
BICAR NA MAN AOS SACERDOTES.- Era uso obrigado, en especial para a xente nova e a mocidade, cando se cruzaban cun crego ou cun frade achegarse a eles e bicarlles a man. Non era cousa de moito agrado para os bicadores, polo que se albiscaban que chegaba, se había lugar facían por non se achegar a eles. Había cregos que se observaban a maniobra da fuxida queixábanse aos pais do feito, e a rifa paterna quedaba grabada nos nenos cecáis cun par de lapotes ou pasar a vergoña de lle ter que pedir perdón ao cura. Había cregos que ao recibiren o bico nas mans non se cortaban en darlle unha labazada. Outro bico moi sinalado na vida da xente nova era o que había que dar no anel do bispo cando era a cerimonia da Confirmación.
CAMPANAS DO TRONO.- Existía a crenza xeralizada de que o son das campás escorrentaba o trono e os trebóns, labor que soía corresponderlle a un pequeno sino posto na parte alta da espadana da igrexa parroquial. Tamén cría moita xente que o estourido dos foguetes facía fuxir a tronadela.
CAPELIÑAS DE VISITA DOMICILIAR.- En moitas parroquias, normalmente vencelladas a confrarías, circulaban unhas caixas de madeira con cristal protector dentro das que había imaxes de San Antonio, a Inmaculada, A Virxe do Carme,etc. que circulaban de casa en casa seguindo quendas establecidas , demorando por días na morada correspondente, e na base había un espazo para recoller as esmolas que se daban.
CONXURO CONTRA TEMPESTADES, RAIOS , PEDRA E SARAIBA.- O Sacerdote bvestido de roquete e estola cunha Cruz na man , con auga bendita e un Acólito que lle responda , con contrición dos seus pecados , con viva fe e esperanza, e perfecta confianza na misericordia de Deus , con fortaleza , volto cara de onde ven a tempestade , santiguándose así , e ao aire coa Santa Cruz, diga : " Per signum Crucis...( oracións en latín ).... Logo bote incenso nunhas brasas e diga unha oración , e despóis o Evanxello da Paz
CONXURO CONTRA DOENZAS E PESTE E OUTROS MALES QUE SOEN ENTRAREN NALGUNHAS CASAS.- Vestido o Sacerdote con roquete e estola , con luzm Cruz e auga bendita, diga ao entrar da casa, ou na porta dela botando auga bendita " Pax et salus huic domui.....Per Christum Dominun nostrum.Amén" . Despois torne a andar a casa toda botando auga bendita, dicindo estes Psamos: " Qui confiunt in Domine... qui vivis et regnas in secula seculoru, Amén. Despóis disto, torne a andar toda a casa , rociándoa con auga bendita, dicindo od outros vinco últimos Psalmos do canticum graduum," De prfundis clamavit". Dígase o último Evanxello de San Xoán : "In principio erat verbum....E o de San Lucas: Missus est Angelus Gabriel Deo . E o Credo e Salve Regina coa súa coleta ordinariade "concede nos famulos tuos"
CONXURO CONTRA TODO HOME OU MULLER ENDEMOÑADOS.- Consello é de santos e varóns espirituáis , que o Sacerdote que houber de sacar demos, se prepare con xexún, oración e contrición, e con humildade e bágoas; e dita a Misa do Espiritu Santo , así derretido , se achegue ao endemoñado con Cruz, luz , Reliquias, auga bendita, diga con grande fe e confianza da súa devoción : " In Nomine Patris... Dominus voviscum.Et cum spiritu.Oremus.... Gloria tibi Domini....Evangelium... Oremus.... Evangelium.... Exorcizo te , inmunde spiritus..... Ergo maledicte Sathana recosce setentiam tuam,,, Adiuro te ergo Sathana....Evangelium...Oremus...
CORPOS SANTOS .- Recibían especial veneración os restos mortáis daquelas persoas que, ao andar nos seus sepulcros aparecían incorruptos. No Mosteiro da Madalena recibían veneración os Corpos Santos, dous frades italianos que fundaran o mosteiro e outros de monxes. A xente atribuíalle carácter miragreiro á terra que envolvía eses restos e collíana para levala ás súas casas, e para evitalo puxeron unha garande pedra nese espazo, que estaba dentro da igrexa, fronte á porta do claustro. Outro corpo santo moi significado na comarca foi o de San Fraiz, depositado segundo moi antiga tradición, na igrexa de Santa María do Mao.
CRUZ MAGNA DE SAMOS.- Tamén coñecida como Cruz de Brandila, por figurar como doador da mesma para o mosteiro de San Xulián e Santa Basilisa de Samos. A xente da comarca atribuíalle condicións sanadoras. Foi roubada.
ESCORRENTAR TRONOS E TREBÓNS.- Crían que invocando a Santa Bárbara toda desgraza ocasionada polo trebón, raios e tronos desaparecerís. Dicían " Santa Bárbara bendita que no ceo estás escrita , en papel de auga bendita, garda pan e garda viño garda á xente no camiño". Polo xuizo seguido polo asasiñato do Cura de Lóuzara sabemos que entre outros beneficios gozaba do de recibir un xamón de cada casa da parroquia " por escorrentar o trono".
EXORCISMOS.- Os ritos reservados aos cregos para curar enfeitizados, endemoñados, facer conxuros , etc. tiñan que seren seguidos segundo o Ritual Romano. Os exorcismos, escritos en latín, figuraban en libriños específicos e cecáis en casos fosen seguidos por persoas leigas que recibirían total desaprobación das autoridades eclesiásticas e mesmo a condea da Santa Inquisición baixo da acusación de bruxería . * O Bispo de Lugo en Visita Pastoral á parroquia de Santa Mariña de Sárria en 22.10.1772 deixóu mandado " Encomenda ao dito Cura non consinta que nas súas freguesías haxa crego mercenario (* ) que sen licenza expresa da Súa Iliustrísima , nin esconxure a ningunha persoa que dicer estar enfeitizada , ou endemoñada, nin lle fagan nin bote escritos, nin digan misa sen colo e coa decenza que se require , máis se tiveren necesidade de abenzoar os campos, casas , conxuros de tempestade, lagosta ou outros anormáis nocivos, farao como se prevén no Ritual Romano do que usarán e non de Remixio, nin Manofilo e o dito auto farano saber aos ditos mercenarios para que o cumpran. ** E no caso de que o celo e a providencia ditasen hai necesidade de exorcismos estes se fagan polo Ritual Romano e non por ningún outro libro nin escrito".
( * ) Sacerdote mercenario era aquel que recibindo a orde do presbiteriado non tiña beneficio, parroquia ou capelanía coas que se soster , e vivía do que podía recibir por sustitucións, celebración de misas ou participación en enterros . Estaban sometidos ao control dos párrocos da súa residencia, e en moitos casos non estaban autorizados para confesores, en especial de mulleres.
FLORES E FOLLAXE DO ESTRADO DE RÚAS .- Nas festas de Corpus ( festa oficial do Concello ) e de San Xoán ( festa popular ) facíase estrado na Rúa Maior con espadanas, fiuncho e flores para o paso das procisións eucarísticas. A de Corpus saía, e segue a sair, dende San Salvador pasando por Santa Mariña e a de Corpus saía de Santa Mariña subía até San Salvador dende onde baixaba para visitar as capelas de San Roque ( Casa do Barrio ) e da Virxe do Perpetuo Socorro ( Villa Andrea ). De poucos anos para acó suprimouse a subida até San Salvador. Unha vez pasada a procesión xentes devotas recollían as flores e follaxe do estrado, abenzoado polo paso do Santísimo, e levábano para as súas casas como elemento protector.
FLORES DA NOITE DE SAN XOÁN .- Na noite do 23 ao 24 de San Xoán era tradicional poñer flores silvestres nas frenteiras das casas da vila, que tamén se gardaban como sortilexio unha vez retiradas.
FONTE DE AUGAS FERRAS DA RIBEIRA DOS CUCOS .- Beira do Camiño da Ribeira dos Cucos, perto do río, e no espazo onde agora está a Pía Municipal dos nenos había unha fonte de augas ferras , catalogada como tal a fináis do século XIX, á que concorrían veciños da vila e auguistas en tempo de verán. Recoñecíanlle virtudes curativas, especialmente contra a anemia. Cando se fixo a Praia Fluvial do Chanto foi tapada e puxeron un cano que vertía direitamente ao río, ao pé da presa do Muiño da Ponte Riveira, A bica desaparecéu comida polo ferruxe e o aproveitamento das augas mineráis desaparecéu.
FONTE DE MIRALLOS.- Beira do Camiño de Santiago, máis adiante da igrexa parroquial, entre Mirallos e a Pena, hai unha fonte ( Fonte da Virxe ), formada por dous corpos verticáis, o baixo coa fonte e o alto cunha fornela onde debéu haber unha imaxe de pedra. A crenza popular recoñecía ás augas desta fonte virtudes curativas, especialmente para as doenzas dos ollos. A falla de limpeza e o descoido na conservación do manantío fixeron que haxa tempo que non se observe a presenza de augas. Ademáis o costume dos peregrinos de poñer pedras ali por onde van pasando fixo que tanto a fonte como a fornela se vexan invadidas por moreiñas de pedra, escritos, estampas relixiosas e refugallo.
FONTE DAS VIRTUDES.- Entre o a Capela de San Marco ( Biville ) e o Pico do Faro do Páramo, a Fonte das Virtudes, a cuxo carón hai a tradición de que existíu unha capela, da lugar ao nacemento dun regueiro que rende as súas augas ao río Sárria en Vilapedre. O seu nome fai alusión á xerenza xeralizada na contorna de que a auga dese arnado tiña virtudes miragreiras para a curación de doenzas.
LIBROS DE CONXUROS.- Os cregos manexaban., para facer os conxuros autorizados pola Igrexa , libros nos que figuraban os ritos que se tiñan que facer . Na comarca de Sárria apareceu un libro chamado " Libro de Conxuros contra treboadas contra vermes e arañola, contra pestes e males contaxiosos , contra rabia e contra endemoñados , contra as aves , roncos , ratos, lagostas e contra todos calisquer animáis corrosivos que danan viñas e pans , e árbores de calquera semente ; agora novamente enadidos . Sacados de Misáis , Manuáis e Breviarios Romanos ; e da Sagrada Escritura. Composto e ordeado polo P. Fr. Diego de Céspedes , Monxe Bernardo, Prioiro do Mosteiro Real da Nosa Señora a Branca de Marcilla, e Lector de Sagrada Teoloxía. Con Licenza. En Pamplona , pola herdeira de Carlos de Labayén. Ano 1641,." Foi aprobado en 23 de agosto de 1626, e en 28 de xuño de 1627 , por frei Marcos de los Huercos e tiña o prezo sinalado de tres maravedís por prego ( Martín de Uribarri, 19 de xuño de 1627. Contido: Conxuros contra tempestades , raios , pedra e saraiba. Conxuros contra doenzas e peste, e outros males que soen entraren nalguhas casas. Conxuros contra todo home ou muller endemoñados. Conxuro contra vermes, Conxuros contra trasnos e bruxas que soen amolar algunhas casas e ás persoas delas, Nenos e Nenas, homes e mulleres.
LIBRO DE SAN CIBRAO "O CIPRIANILLO" .- Libro que, como en todas as comarcas galegas, contiña oracións, ensalmos e relación de pasos a seguir para facer posible o achado de "tesouros " ocultos en antigos xacementos arqueolóxicos, que permitirían que quen do librro se servisen achar o premio de inmensas riquezas. Esa crenza deu lugar a que se cavase en espazos de castros ou se abrisen as mámoas.
LOUREIRO DO DOMINGO DE RAMOS .- En Sárria na procisión do Domingo de Ramos nenos, mozos e maiores participaban levando ramos de loureiro, e os máis fortes portando arboriñas de bon tamaño. Pouco a pouco foron aparecendo ramalliños de oliveira e palmas adquiridas en comerzos. Mantense na actualidade a crenza de que os ramallos bendecidos son protectores contra o mal e póñenos nos portáis das casas e as palmas nos balcóns.
MISA DE SAN SILVESTRE
MISAS GREGORIANAS
OFRECIDOS.- Ofrecidos con hábito.- Homes e mulleres que desexaban obter sanación ou beneficios comprometíanse a vestiren hábito cinguido , tanto na esperanza de obter o pedido como en agradecemento por telo conseguido.
PALETILLA CAÍDA
PETOS DE ÁNIMAS .-
POÑER O SANTO
PUÑADA DE TERRA
PURIFICACIÓN DAS MULLERES PARIDAS
RAMO DO ALBOROQUE
RAMO DA VENDA DE VIÑO
RESPONSOS
ROGATIVAS
ROMAXE DE GOIÁN
ROMAXE DE MIRALLOS
ROMAXE DOS REMEDIOS
ROMAXE DE SAN CRISTOVO DO REAL
ROMAXE DE SAN FRAIZ
ROMAXE DE SAN MARCO
ROMAXE DE SAN PAIO
ROMAXE DE SAN XOÁN DO RESTRELO
ROMAXE DE SANTA MARÍA DE LOIO
ROMAXE DE SANTA MARÍA DE VILAMBRÁN
ROMAXE DE VILARMOSTEIRO
ROMAXE DA VIRXE DOS ABELEDOS
ROMAXE DA VIRXE DO CEBREIRO
ROSCAS DE SAN BRAIS
ROMAXE DE SAN VITOIRO
SALUDADOR
VACALOURA
Comentarios
Publicar un comentario