CONDE RODRIGO ÁLVAREZ DE SÁRRIA ( 623 )

 O CONDE DON RODRIGO ÁLVAREZ DE SÁRRIA, FUNDADOR DA ORDE MILITAR DE MONTE GAUDIO                                             ( 623 )

                                                                              Por  JOSÉ  M.  SÁNCHEZ-PAGÍN

Na segunda metade do século XII  viuse en España  un florecemento xeral da relixión e da cultura. Polo que mira a Castela e León, o reinado prospero e estable  de Afonso VIII , o Imperante, foi un factror  importante dese progreso de renacemento Comenzan a se levantar  as catedráis,  xorden por todas partes  conventos bieitos e cistercenses.

Nese ambiente de prosperidade hai que encadrar  a figura e a obra  do conde RODRIGO ÁLVAREZ DE SÁRRIA , ese prócer galego  non tan ben coñecido  como merece.  Os estudosos anteriores  dirixiron máis ben  a atención  á súa obra  principal , a orde militar de MONTE GAUDIO ,  deixando  na  penumbra  a súa propia persoa. Da súa familia  díxose ben pouco, e nada da súa esposa.  A estes dous puntos,  á súa familia e á da súa esposa, converxe a miña atención neste estudo., onde eu aproveitéi os estudos xa realizados, e xuntéi as novas que escondían os diplomas situados en arquivos moi escamallados.

                                   I.-  FAMILIA  DO CONDE RODRIGO ÁLVAREZ

Aínda  que desta familia  non se ocuparon máis ca os clásicos  xenealoxistas o os modernos  a teñan deixado na sombra, está abondo documentaa como para coñecela con seguridade. O noso Conde entronca coa dinastía real leonesa, xa que son os seus proxenitores o rei don Vermudo  III e a raíña Velasquita, a súa esposa, mais non é este o lugar de expoñermos xenealoxía, polo que vou falar  somente do seu pai e do seu avó, ámbolosdous " conde en Sárria"  , como el. Un gráfico acláranos  esa ascendenza :

                                          I.-    Conde Rodrigo Velaz en Sárria = Dona Urraca Álvarez..

                                          II.-   Conde Álvaro Rodríguez en Sárria =  Infanta Sancha Fernández de Traba

                                          III.-  Conde Rodrigo Álvarez en Sárria = Dona María Ponce de Minerva

a )  CONDE  RODRIGO VELAZ. O seu nome  foi trasmitido, non sómnos diplomas , senón tamén en dúas obras narrativas importantes ; "  Historia Compostellana" e  a " Chronica Adefonsi imperatoris", ámbalasduas escritas na primeira metade do sécul XII, e polo tanto, moi de perto do noso persoaxe.

En maio de 1112 a raíña dona Urraca fai unha ampla e xenerosa  doazón ao conde Pedro Froilaz de Traba  e á súa esposa dona Mayor  Rodríguez , e na mesma , encabezando unha columna  despóis de Munio Peláez , está " Rudericus  Velaz  senior de Sarria " , como confirmante.  Este título de " senior "  é novo  e importado no noso reino. É de procedencia  francesa  e debéu espallalo leonés  o rei de Aragón , Afonso I. Equivale  ao tradicional " tenente "  entre nós.

As tenzas non equivalían  ao señorío , nin eran polo tanto en rigor herdables. Concedíalla  o monarca a calquera, pero nas máis das veces era respectado no cargo un dos seus fillos  do anterior tenente. O tenenteb  era o que dominaba ou gobernaba en nome do rei.

Porén, tanto polos seus méritos  como polos seus dereitos familiares , Rodrigo Velaz foi confirmado  pola raíña dona Urraca  como "tenente en Sarria" , comarca situada a urleste da cidade de Lugo,  atravesada polo antigo camiño de Santiago . É de supoñer que tamén   nesta zona tiña o noso " tenente " as súas propias posesións  ben que estivesen espalladas como era costume naquela época.

Na citada " Historia compostellana " aparece xa no ano 1111 don Rodrigo , entre os máis sobranceiros  magnates  galegos  a carón da raiña Urraca. Dí así : " De  toda parte de Galicia  chegaron os "optimates"  ou primeiros, é a saber , o valeroso  conde Pedro  ( Froilaz de Traba ), e  Munio Pelaes ( " senior" de Monterroso), Vermudo Perez ( primoxénito do Conde Pedro ) , Rodrigo Velaz, E Munio Gelmirez ( o irmán do bispo  compostelán )". Xuntábanse  para trataren  dos  asuntos do reino, e para  deter os atropelos  no nobre  Arias Pérez , que se apoderara  inxustamente de varios castelos e as súas facendas.

Aparece  tamén  no ano 1113, adornado xa co tíduo de conde, que se concedía libremente polo monarca,  xunto da  mesma raíña , que se vía combatid  polo seu esposo o rei aragonés  ; "  O venerable bispo  ( de Compostela )  convoca a curia  nesta cidade nesta cidade  aos próceres de Galicia , a saber, o conde Pedro,  Rodrigo Velaz., conde Gutierre ( Vermudez ) , Munio Pelaez, Munio Gelmirez e Pedro Pelaez". E máis adiante  ; " O bispo e  colle camiño para o Sínodo palentino , mais detéñeno  o conde Rodrigo (  Velaz ) e  outros moitos magnates galegos , que senten que deixa desamparada a terra  en tmpos  arrebasados".  Polo tanto, de estarmos a estes datos, ese título  foille concedido dentro dese ano 1113.

Dende logo , no solemne privilexio  do bispo Xelmírez   en favor do mosteiro  de San Martiño Pinario, data 15 de abril 1115 , xa aparece " Rudericus  Velez  comes de Sarria" , despóis o xenro do conde Pedro, "Munio Pelaez comes de Monterroso",

Dentro da mesma Galicia  formáranse dous bandos , un  a favor do "rei neno, regi puero ", don Afonso VII  e outro a favor da mesma raíña, a súa nai, que coa exaltación do fillo  temia ver mermados os seus privilexios. Os condes Rodigo Velaz e Munio Peláez  eran deste último no ano 1116. O autor da citada historia  denomínaos " consules" , palabra tamén de importación  ou polo menos  de orixe clásica , empregada  para designar  aos máis destacados  condes.  Nun diploma da igrexa de Lugo , data 29 de outubro  de 1130, figura tamén don Rodrigo  con ese honroso  título : "  Consul  domnus Rudericus Sarriensis ",

Para  sofocar a revolución burguesa  do ano 1117 m o levantamento dos veciños da cidade de Compostela
contra os seus señoresm a raíña e o bispo, a quen  inflixiron  os maiores aldraxes , entre os exércitos que invadiron a cidade  contaba o do conde  don Rodrigo Velaz,

Unha vez entronado o fillo, don  Afonso VII , despóis de morta a súa nai., o noso conde  a  aquel réndelle as homenaxes   que lle rendera a esta, como fai constar a outra fonte narrativa, a " Chronica Adefonsi  imperatoris ". O seu autor  recorda tamén  que os dous condes máis distinguidos  a deter  os ataques do rei de  Portugal, Afonso I,  na rexión galega , ano 1135 e seguintes, foron don Fernando Pérez de Traba e o noso. Este foi capturado  pola xente do portugués en Cernesa, mais libertado pouco despóis  por dous dos seus soldados.

Ademáis digamos  que o seu ánimo relixioso  amósase  nas súas doazóns  ás igrexas e mosteiros , O ano 1112 doa herdades  ao mosteiro de San Salvador de  Lourenzá , e o ano 1130, xunto coa súa esposa, dona Urraca  Álvarez, dónalle  á igrexa de Lugo.

Don Rodrigo, segundo parece, na primavera  de 1144, cando uns veciños , nunha acta   de compravenda , recordan  a súa defunción,  Dende esa data calan encol del  tanto os diplomas  como as historias. Dos seus fillos, se é que tivo máis  de un, só coñecemos ao máis famoso, don Álvaro, que o sucedeu na tenza daquela terra.

b )  CONDE ÁLVARO RODRIGUEZ. A súa filiación  constaríanos dun xeito seguro  polo seu apelido n e pola  sucesión referida   na terra do seu pai, máis declárannola  tamén os mesmos veciños  que  que mencionan a morte do seu pai :  " Et est  cartula facta in tempore mortis comitis Roderici , et suo filio Alvaro  Rodriguiz qui tenebat  honorem de Suprati",

Polo que mira ás fontes narrativas, creo que o autor  da "Chronica Adefonsi" , no poema adicado  á conquista da cidade de Almería , ano 1148, sufreu un  ofuscamento . Ao parecer  , presenta como fillo  do alcalde de Toledo, Rodrigo Fernández  ( de Castro ) , ao caudillo das forzas de Navia, que sería o noso.

Neto seguro do famoso capitán Alvaro Fañez , por liña materna,  don Alvaro Rodriguez de Castro, segundo fillo do citado alcalde  toledán , non puido intervir  nesa campaña almeriense  coas tropas galegas. En todo o caso  figuraría na expedición  o seu irmán maior , don Fernando Rodríguez de Castro, o Castelán, que máis adiante se faría famoso  ás ordes do rei Fernando II de León..

É posible tamén  Alvaro  Rodriguez de Sarria  fose pola súa nai , do famoso caudillo castelánm máis isto non  nos consta  tan claramente, Dende logo  os versos do poema son de dificil comprensióm, neste pasaxe,

Alvarus  ecce venit, Roderici filius alti.                                                                                                   Intulit  hic laetum, tenuitque Toletum.                                                                                                            Et pater in nato laudaturm ,  natus est  in ipso.                                                                                          Fortis at ille fuit, nec nati gloria cedit.                                                                                                       Parte  partis nagnus, natus sed pollet aevo plus.                                                                                   Cognitus omnibus  est avus  Alvarus , nen minus hostibus,                                                                       Arx  probitatis exstitit  impiis  urbs bonitatis,                                                                                              Audio  sic dici  quod  et Alvarus  ille Fannici                                                                                      Isamaelitarum  gentes domuit , nec earum                                                                                                 oppida vel turres  potuere  resistere fortes.,                                                                                          --------------------............................................                                                                                           Alvarus  ecce furit Maurus, quoniam  probus odit.                                                                                   Navia dat viros, Mons Niger  dat quoque plures ,                                                                                     terraque  Lucensis  munimina praestitit ensis,

En efecto  pouco despóis  da batalla de Almería  , en 1151 ,  aparece xa Alvaro  Rodríguez de Sárria  na corte do imperante , no grupo  dos acompañantes   do infante don Fernando , quen é presentado  polo notario como " rex  Fernandus  filius  imperatoris  ", Está  na corte imperial  " Alvarus Roderiguiz Gallecia ", mentres o de Castro  é aínda descoñecido  nestes sectores cortesáns,

En xuño  deste mesmo ano acompaña o noso  capitán  ao emperador  na súa excursión  por Andalucía , e o "fiel vasalo"  é recompensado  polo seu rei coa vila de Meira,  cando estaba estre sobre Xaén  agardando a axuda  dos francos que viñan polo mar.

É certo que, despóis da morte do seu pai o conde  Rodrigo , ocupan a tenza  os seus parente os filllos do cone Guterre  Vermúdez, mais, a partires de 1161 até a súa morte m ocúpaa el, Álvaro Rodríguez. E con Sárria ían as terras de perto de Monterroso e Montenegro.

Despóis dunha serie de servizos na súa terra e ao seu monarca Álvaro deixñóu de existir  polo mes de xaneiro de 1167, cando a súa viuva  dona Sancha  aparece coas mesmas tenzas, mencionando a súa defunción: "  Comitissa Sancia  tenens comitatum de Sarria et de Montenigro,  defuncto  viro suo comite Alvaro".

¿ Cal  era a calidade da súa esposa dona Sancha ?.   Era filla do famoso conde Fernando Pérez  de Traba , en cuxa compaña se educara o imperante, e da infanta dona Tereixa, filla de Afonso VI, denominada tamén raiña de Portugal, Por iso Sancha , denantes de ser nomeado conde, nomease a ela mesma como "infans domna Sancia", e despóis doseu nomeamento  adoptao tíduo do seu esposo, "comitissa domna Sancia " Así nun diploma de Sobrada, do ano 1142, di ela mesms: " Ego infans domna Sancia, comitis Fernandi Petri filia, uxorque    Alvari Roderici ".  Noutro do mesmo mosteiro, do ano 1153,escribe outravolta: " Ego Infans domna Sancia  hanc cartam  ad decus  beatae   Virginis Mariae  optimam ec rectam  esse concedo " . O seu casamento  aparece ben claro neste e noutros privilexios.

Tres anos  despóis de morto  o seu marido  , aparece cos seus fillos noutro diploma : " Ego comitissa domna Sancia , filia comitis  Fernandi Petri  et reginae domnae Tarasae , una cum filiis meis m scolicetm comite domno   Roderico Alvariz, et Veremundo Alvariz et Tarasia  Alvariz, et omnis vox nostra ".

Nomea pois a tres dos seus fillos : Rodrigo, Vermudo e Tereixa., pero por  outro  diploma do conde don Rodrigo tivo outra filla  dona Sancha.

Non é  seguro , mais si conxeturable  que a nosa condesa  contraéu novas nupcias o ano   1170 co conde Pedro Afonso de Asturias,  e que é ela a que outorga un privilexio  a favor do Hospital de San Xoán, doano ao seu prioiro , don Pedro Arias,  toda a herdade  que o seu marido o conde don Pedro Afonso  lle dera en arras  en Galicia., Asturias , León  e Castela , con data en León , abril 1178, Este  conde  don Pedro  morréu  a raíz  do seu tamén  segundo matrimonio  cara o 1170 , sen deixar descendencia de dona Sancha  en razón da idade dos dous esposos,

II.-  VIDA E OBRA  DON CONDE  RODRIGO   ÁLVAREZ  DE  SÁRRIA

A súa filiación  cónstanos  de modo seguro , non só polo seu apelido e pola tenza , senón pola declaración  da súa nai  no diploma  enriba citado  do ano 1170. O 15  de xullo  de 1167 , uns meses despóis do pasamento  do seu pai , aparece xa el coa tenza paterna, e ademáis condecoradp co tíduo de conde. " Comes Rudericus Alvari  in Sarria", reza un diploma do rei Fernando II . E nesa tenza e ocupación  debéu n continuar até marzo do ano 1171,  época na que debéu darlle á nova institución  de Milicia ou Cabaleiros de Santiago, recén fundada  en Cáceres polo rei Fernando II , e cuxo primeiro mestre foi don  Pedro  Fernández.

 E aínda non é imposible , como queren algúns  historiadores ;   que o mesmo intervise  na fundación , que fose  un dos cofundadores , mais isto non  consta  de   modo certo. O seguro  é  que xa  nese ano cambia de vida, que abndoa a súa tenza , que se arrepinte das sás pasadas falcatruadas, que se asocia aos irmáns polos diplomas da corte rexia.  O do arrepentemento  por un diploma outorgado polo mesmo Rodrigo o 20 de febreiro de 1171. Doalle á igrexa de Lugo  e ao seu bispo don Xoán  a súa propia  igrexa de  San Salvador  de Sárria , en reparacióm do sacrilexio  cometido por el e as súas hostes   contra a igrexa de Santa María do Toural, sita na terra de Ventosa, e propia do bispado . O dito templo  foi incendiada e tirada polo pé  parcialmente  nun exceso de furor que acometéu  ao magnate , como el mesmo confesa.

Estes actos  de violencia non son extraños naquela época , por parte de poderosos señores. A " Historia compostellana " narra  algo parecido atribuible  ao conde  don Pedro  Froilaz de TGraba , por outra parte  tan recomendable , e as " Crónicas del Convento de Corias"  esaxeran as extralimitacións   do conde Pedro Afonso, ámbolosdous actos encadrados  na primeira metade  do século XII..

Quen sabe  se este illado feito delictivo  deu ocasión aos redactores  da bulda pontificia , que en 1173  aprobaba a Orde  de Santiago, para presentar  aos novos cabaleiros  como "atracadores e  bandoleiros arrepentidos", Sería esaxerado e  ademáis deshonesto  pola nosa parte, por  parte  do expectador como delincuentes  habituáis  , como terroristas  por oficio  a aqueles nobres , que con humildade  e en público  confesábanse  pecadores, e  pasaban  "da milicia  do mundo á milicia de Deus ", como expresa  con máis delicadeza a primeira régoa dos cabaleiros de Calatrava,

Varios autores  chamaron a atención encol deste punto ; López  Agurlete , na  "  Vida del fundador" e La Fuente na súa " Historia  de la iglesia en España " , entre outros.

Varios  anos militóu  o noso conde nas fieiras  da milicia xacobea  antes que  ao seu ánimo , inquedo e aventureiro, lle viñese a idea  de fundar unha orde independente máis  incardinada  á  régoa cistercense  , Isto  sinálase  na bulda pontificia  que aprobaba o seu tránsito  da Orde de Santiago  a unha relixión máis esixente , "ad  arctionem religionen "  ; a súa propia  Orde de Montegaudio , con data  24 decembro 1173.

Non é  o meu propósito  expoñer neste artigo a evaluación  da orde ,a súa facenda ,as súas actuvidades , o que pode dar materia a outro traballo , por iso vou indicar algunhas datas  , segúras  e probables :

 Ano 1171, ou antes, xunto coa súa esposa  ingresa na orde de Santiao, fundada o ano anterior no reino de León.

1173 : con un grupo de santiaguistas , que  posiblemente  con el tiñan en honor ou encomenda  un castelo en Portugal , decide abandoar  esa orde  e fundar unha nova , de  nota cistercense. O hábito é capa negra  cunha cruz     vermella e branca. Pola  súa parte  a esposa, de común acordo, sepàrse del e profesa a régoa cistercense.

1174  : para  evitar fricións  coas dúas ordes xa  florecentes nos reinos de  León e de Castela, a de Calatrava  e de Santiago , pasa ao reino de Aragón , onde funda varias casas da súa orde.

Entre  1175 e 1180  peregrina a Xerusalén, e perto da cidade santa funda a casa madre  e a igrexa  de SAnta Marí de Monte Gaudio, que nese ano 1180 , como declara a bulda pontificia , estaba aínda en construción.

O máis curioso aquí é que colocase en terra de Xerusalén  a casa madre da nova orde. s " Historia compostellana "  fai constar      que tamén o seu avó  o conde Rodrigo Velaz peregrinóu  aos Lugares Santos  cara o ano 1121, e esa viaxe marabillosa, narrada polo avó ao neno Rodrigo nunhs deses filandóns  de inverno , puido  influir na imaxinación do noso conde que, con esa fundación, cumprís un  vello soño.

O 23 de novembro  de 1180 a nova orde estaba xa ben consolidada     e recibía  do papa Alexandre III  a aprobación pontificia , dirixida ao " dilectis filiis  Roderico,  magistro  domus Sanctae  Mariae  montis  Gaudii  de Ierusalem, etusque fratribus ",  ao querido mestre da casa de Santa María do Monte Gaudio en Xerusalém,  e aos seus irmáns.

Nese documento  enuméranse os centros propios da  orde xa fundados neses anos  1175-1180  : a dita casa de Xerusalén, cinco torres en Ascalón e Gaza, Ponte de Amallone na  rexión lombarda de Italia  , doada polo marqués de Montferrato, o castelo de Alfambra en Aragón , Liñares do Rei, Nocedo e outra posesións no reino de León, etc,    

Na bulda  de aprobación pontificia  indícase o obxectivo  primordial da nova orde :  a defensa da Cristiandade , " pro exercenda militia ad defensionem  Christianitatis $,  expresión coa que se quer significar a loita contra os sarracenos  tanto na Terra Santa como na propia España.

Cando  don Rodrigo, " quondam dictus comes nunc vero magister Montis Gaudii , expiraba  cara o ano 1189 , a orde gozaba de perfeta saúde  e prometíase   moitos anos de vida , mais a forte competenza das máis antigas  ( Santiago,  Calatrava, O Hospital ,  O Temple )  fixérona ir a pique , e tivo primeiro que se centrar no reino de León , tomando  o nome de   Orde de Monfragüe , e  despóis fundirse coa de Calatrava , cousa que se verificóu  por un documeno  do rei don Fernando III o Santo, con data 23 de maio 1221. Estas vicisitudes  pode velas o letor noutros autores  que se ocuparon do tema con máis extensión, Os estreitos  marcos deste traballo  non nos permiten irmos máis adiante.

III.-  A ESPOSA  DO CONDE DON RODRIGO :  DONA MARÍA PONCE DE MINERVA

Sabido é que os primeiros cabaleiros das ordes militares , por régoa  e por virtude, silenciaban a súa familia e a súa liñaxe nos diversos documentos que por obriga ou por devoción tiñan  que extenderen.  Eis pois  a dificultade  de averiguar a súa ascendencia , os seus pais  , e as súas esposas e  fillos . Isto parece extraño en institucións  que, na época moderna , esixiron " probas de nobreza e limpeza de sangue"  aos seus candidatos para a profesiónm mais a cousa é certa.

Por outro lado  sabemos que, dentro do mesmo século XII  no que encontra  a vida do noso conde, era caso frecuente  que cabaleiros  de alto rango  e mullerres da máis alta nobreza renunciasen á vida do mundo e se encerrasen  nun convento  para serviren a Deus nunha vida de sacrificio. A " Crónica de Alfonso el Emperador"  refere que o conde  Gómez Núñez , de Limia ( na actual provincia  de Ourense )  cunha filla do conde Pedro de Froilaz  de Traba , chamada Elvira Pérez , temendo caer na ira rexia por unha infidelidade , cruzóu os Pirineos  e fíxose monxe na abadía  de Cluny , en Francia, deixando aquí a súa esposa e fillos, Recordemos tamén ao nobre magnate  castelán  da Bureba , Diego Velázquez, que profesóu en Fitero ( Navarra )  e axudóu a San Ramón  na fundación  da orde de Calatrava , e a filla  do conde  Fernando Díaz de Oviedo , dona Ildoncia  Fernández , que, despóis de morrer o seu marido , fíxose monxa en San Pelayo de Oviedo, e foi alí abadesa por moitos anos.

Feitas estas observacións , será  máis doado compreender  tanto o silenzo que con respecto  á súa esposa garda  o conde  don Rodrigo  nos seus diplomas, como a separación  conxuxal  dos dous  esposos por motivos relixiosas . Dende logo  a primeira régoa  dos cabaleiros de Santiago  non lles impuñía  esta separación  senón tan só fidelidade conxuxal , isto é, sincero amor mutuo e abstención do adulterio e do divorcio.

Vou intentar  demostrar agora que a esposa  do conde foi  dona María Ponce de Minerva, filla do conde Poncio de Minerva  e da súa muller  a condesa dona Estefanía  Ramírez.

Só  un documento relativo ao conde menciona á súa esposa sen nomeala , e é a bulda do papa Inocencio III , data 23  outubro 1198, pola que se comisiona aos bispos de Osma e Zaragoza  e ao abade de Veruela  para que pescuden  as relacións da orde de Montegaudio coa do Temple.  E nela din  que " ipse  cum  habitum fratrum Spatae  susceptit , quo dimisso , uxor  eius  effecta  est  monialis, et ipse iuxta regulam cisterciensem formam vivendi  recepit ",  que o conde tomóu , xunto coa súa muller, o hábito dos irmáns da Espada ( de Santiago ), e despóis de o abandoaron , ela meteuse monxa ,  e el percuróu un xeito de vivir consonte á régoa dos cistercenses.

Temos  pois xa seguro que don Rodrigo  estivo casado,  ¿ Máis  como descubrimos a identidade da súa esposa ?, Nisto  axúdannos  a ela relativos , se ben os examinamos e combinamos. Digo a ela relativas , aínda  que neles figure o nome do seu esposo, porque foron redactados na rexión leones e no circuito dos seus intereses familiares.

O 29 setembro, e notemos que por esta quendas se verificaba o abandono da orde de Santiago , " o conde  Rodrigo e a súa muller  a condesa dona María  doan ao mosteiro  de monxas  cistercenses  de Gradefes (  León )  a herdade de " Villella", sita entre a ponte de Gradrefes   e  Saechores " . O diploma  por el só  pouco di porque non se inclúen os apelidos.

O 17 de febreiro   de 1176 a condesa  dona Estefanía  Ramírez,  viuva  do conde Poncio de Minerva, para cumprir  a vontadse do seu marido, doa aos cistercenses de Sobrado ( A Coruña )  a herdade de Venivives ,  xunto a Bobadilla  de Rioseco (  Palencia )  para fundar un mosteiro masculino cistercense.Isto faino  dona Estefanía  coa súa filla  "a condesa dona María"

O 19 de decembro 1185 " a condesa dona María"  doalle ao mosteiro  masculino de Sandoval ( fundado polos seus  supostos pais o conde Poncio de Minerva e esposa )  varias herdades.

O 26 febreiro  1189  " a condesa dona María  e a súa irmá dona Sancha " póñense de acordo para repartiren a herdanza , habida do seu pai  o conde Poncio ( de Minerva ) , sita en Corvillos, cidade de León , Rivesla, Maraña, La Herrera. O Bierzo, Molinaseca, Toledo, Campo de Toro. Unha metade vai para dona Sancha e a outra para a condesa  e o seu mosteiro de  Carrizo "  monasterium  Sanctae  Mariae de Carriço".     

O 28 de novembro  de 1190 a condesa  dona María  ( Ponce )  " esposa do conde Rodrigo" , dóalle  á o rde de Santiago  as súas arras sitas en Rivesla  ou Ribera del Río Esla  ( León ). O crítico  poderá opoñer  que o  suposto marido  don Rodrigo Álvarez de Sárria  non tiña nada que regalar nesta zona  leonesa, tan alonxada  das posesións paternas , mais respóndese cun diploma  do mosteiro de Benevivere, data 24 de abril 1171, no que don Vermudo  Álvarez " gratia Dei  et mei germani comitis Roderici  ", por concesión  do sei irmán Rodrigo (  Álvarez ),  doa a ese mosteiro de agostiños  a súa herdade  en Pereda ( San Martín   de Pereda na ribeira do Esla , perto de Argovejo  e Crémenes , ( provincia de León ).Os irmáns Álvarez de Sárria están pois herdados nesta zona, ¿ O motivo ?.  Eu creo que se debe  ao segundo casamento  da súa nai a condesa  dona Sancha co conde Pedro Alfonso , cuxa primeira esposa  que estaba ben herdada nesta zona. Este puido ser  o cauce  destes herdamentos . De María Froilaz ao seu esposo  o conde  Pedro Alfonso. Deste á súa segunda esposa a condesa dona Sancha  Fernández de Sárria . Desta aos seus fillos  don Vermudo e o conde Rodrigo  Álvarez.

Notemos que esta doazón  faise cando o conde abandoa  a tenza de Sárria para se adicar  á súa nova profisión  de cabaleiro de Santiago : abril 1171. Non se esqueza, por outra parte, que López  Agurleta  supón  a unha  irmá destes magnates, a Tereixa Álvarez de Sárria, casada cun parente dos Ponce de Minerva, co conde Alfonso Rodríguez , irmán da nai da condesa  dona María  Ponce.  Tamén  por aquí poideron  vir estes herdamentos , de irmá a irmáns . Os  Ramírez  pertencían á grande familia  dos Flaínez , cuxa primeira  casa soar  e primeiros asentamentos  estaban radicados na alta ribeira do Esla.

Vou preparar  o argumento concluínte . A condesa dona María Ponce de León  estaba casada cun conde chamado Rodrigo , é asi que por estes anos m non existía nestes reinos  outro conde , con ese nome, que o conde Rodrigo Álvarez de Sárria, logo o marido desa condesa era o conde Rodrigo  Álvarez  de Sárria.

Outra  razón  de conveñenza  é que por eses anos  nos que a esposa do conde Rodrigo  deixa o hábito de Santiago  para tomat o cistercense , " effecta est monialis"  ( suponse cistercense para semellar co marido , dnn comezo ás  obras do convento  de Carrizo de la Ribera ( León ) , onde nos consta  que dona María de Ponce  foi a primeira abadesa :  ano 1176 e seguintes. Se se fixo monxa antes  desta data, puido ser no de Gradefes, tamén da familia dos Flaínez, ao que ela lle deu herdades en setembro de 1173, como xa dixen.

Contra este casamento que eu descobrín  e expuxen aquí , poderáseme presenta  a "grande  dificultade "  da tradición  do mosteiro de Carrizo . segundo a que o seu marido non foi o antedito conde ngalego, senón  un magnate  e virtuoso  castelán , chamado  Diego Martínez  de Villamayor , grande amigo e colaborador  dos seus pais na fundación do mosteiro de Sandoval . As relacións  entre este don Diego e os pais  da condesa dona María Ponce , abadesa de Carrizo,  cónstannos con seguridade  por medio do "poema  biográfico " , composto  a comezos do século XIII en eloxio do fundador do mosteiro de Benevívere , o mesmo Diego Martínez.

Nel refírese  que o conde Poncio  e a súa muller  a condesa dona Estefanía  doaronlle a Diego Martínez  unha herdade na riba do río Esla ( León ) , denominada Soto Noval , para a construción dun convento  cistercense,O mesmo que consta por un diploma  dese mosteiro  , data 16 febreiro 1167, Exaltan a liñaxe, a piedade dos condes , máis nin palabra do mencionado casamento. Traio só uns versos :

Poncius illustris  comes et Stephania  marita                                                                                        gaudent  de bonitati viri  ;                                                                                                                          ambo pii  sunt, ambo sacri , sunt religiosi ,                                                                                                 Vicinus placet  Poncius  religiosus eius.

En troques , en Sandoval consérvanse  uns  versos , que apelidan a Diego Martínez  xenro dos condes, marido dunha filla súa ,veros que xa publicóu  Angel Manrique  nos seus " Anales" , e que ,  na miña opinión , non remontan  máis alá do século XVI. Dos vinte e dous  versos da composición  recollo só dous:

Martinez Didacus , qui a  Villamaior, generque                                                                                      illorum , simul hoc  coepit  et auxit opus.

 Esta serodia composición , inspirada cecáis  por un xenealoxista  eufórico,  favorecido por algunha familia fidalda , non é de  tanto peso para convencernos . Contra dela   está tamén toda a documentación  auténtica  onde María Ponce  é denominada condesa , " comitissa" . E se é  condesa,   non o é por ser filla  dun conde senón  por estar casada cun conde . E non o foi este suposto marido  don Diego Martínez.Nin os diplomas  , nin  o "poema  biogáfico" o teñen por tal.

                                                           IV  .-  CONCLUSIÓN

Para rematar , preguntámonos  cales foron as  actividades do noso conde  nos derradeiros anos  da súa vida , cando e onde morréu , onde está sepultado. Blázquez conxeturóu  que morréu don Rodrigo  no curso do ano  1189. ; " A nova institución  chega ao seu apoxeo  baixo da direción do conde  don Rodrigo , a quen se lle fan as concesións  até 1168.  Mais dende  1189,  sen dúbida  por ter falecido ,  fai a  confirmación  ou recíbea o lugartenente  maior don Rodrigo González.

En troques  para Forey morréu no outono de 1187 , a xulgar  polas expresións  dalgúns documentos,

Eu penso  que esa ausencia, á que este autor se refire , pode deberse a outros factores,Agardando  facer unha análise  máis detallada  de toda a documentación  relativa á orde, que poidera darnos  máis luz deste asunto , prefiro seguir   a opinión  de Blásquez , polo momento, xa que tamén a esposa do conde non ofrece sufraxios  pola alma do seu marido até o 28 de novembro  de 1190 ; "  et up ipsi viro meo comiti domno  Roderico , qui eas mihi  sub nomine  dotis contulit, in oriationibus  suis teneantur  onnoxuii". Non é probable que a nova da morte do  seu esposo  chegase tan tarde  á súa muller. a condesa , se é que morréu no outono de 1187, nin que ela , de tela recibido a tempo, demorase tanto este ofrecemento.

Unha  presumible expricación  desa ausenza  , mencionada  por Forey, pode  percurarse  noutra parte.  Sabemos  que a casa madre da orde estaba situada perto de Xerusalén , no Monte de Gaudio , e que a súa igrexa  estaba aínda en construción  o ano 1180. Sabemos que por unha imprudenza do mestre do Temple , Reinaldo  de Chatillón, o grande capitán Saladino  decraróu  a guerra santa  aos cristiáns , vencéndoos na batalla de Hattin, a carón  do lago de Tiberiades en xullo de 1187, e obrigando  aos defensores  da cidade  de Xerusalen a capitularen  e se renderen  o 2 de outubro do mesmo ano. Sabemos tamén  que o  papa   Gregorio  VIII  o 24  do mesmo mes envióu  unha encíclica  a todos os fieis, exhortándoos  a unha nova cruzada, para a recuperación  da cidade  santa.

O fundador  e mestre da Orde  de Montegaudio  non podía permancer  insensible  a estes acontecementoa, e na compaña dos seus máis fiéis  secundaría os desexos do pontífice , ou cecáis xa antes, ante as alarmantes novas que chegaban da Terra Santa , correría na axuda  dos cruzados, el xa tamén vello cruzado. Creo que este pensamento é presumible de todo , aínda que non haxa  indicios certos para facela.

Non esquezamos  que un dos benfeitores  da orde era o marqués  de Monferrato ( Piamonte, Italia ) , que se achaba combatendo  tamén  na Palestina , e que foi feito prisioneiro  na batalla de Hattin. Sucedeuno  o seu fillo Conrado  que se mantivo forte en Tiro, resistindo  os asedios  do grande capitán curdo, En marzo de 1188, unha vez pasado o inverno , o rei normando  Guillerme II , mandaba a Tiro   unha  frota ben armada  e un continxente duns trescentos cabaleiros , na axuda do marqués . Como Tiro estaba asegurada , a expedición  foi no auxilio de Trípolo ( uns vinte quilómetros riba de Beyrut ), sitiada por Saladino.

Na defensa desta cidade  distinguiuse un cabaleiro español  que, pola cor das súas armas, era nomeado polos turcos " o Verde Cabaleiro de España"  ( le vert chevalier de l ' Espaigne ). Tanto chamóu a  dos soldados sarracenos , que o mesmo Saladino  chamouno á súa presenza , salva  a súa vida , e fíxolle  gabanciosas  promesas , se se poñía ao seu servizo.  O español  refugounas  e voltóu ás fieiras  cristiás.

Os cronistas silenzan o nome deste distinguido cruzado, e cecáis nunca chegaremos a sabelo, mais sexa permitido pensar  no noso conde, que poido ter ido na axuda do seu amigo e colaborasdor o marqués de Monferrato.

Morrese na Terra Santa , loitando ou de peste,  ou na península , é seguro que don Rodrigo , foi sepultado  no castelo de Alfambra ( Teruel ), como reza un documento mencionado  por Blázquez, " Alfambra, donde yace el corpo  del conde don Rodrigo". É seguro que tamén os seus irmáns, os cabaleiros de Santa María , seguiron  venerando a sú memoria, neste lugar distinguido.

                                              Oviedo, 16 xaneiro 1983

                                   DOCUMENTOS  ADICIONÁIS

                                                        I 

1181 , marzo 3

 A  condesa  dona Sancha ( Fernández ) , xunto cos seus fillos o conde Rodrigo Álvarez , e Vermundo Álvarez   dóalle  ao magnate Gutierre Rodriguez  e á súa esposa  a condesa Elvira Osorio  e ao seu fillo  Álvaro  Gutiérrez , a súa herdade no territorio de Lemos, que ela recibira de Tereixa Alfonso.

(  Madrid, A.H,N,  Clero. Pergameos de Meira. Carpeta 1127, n,14 . Inédito )

Ego comitissa  dompna SANCIA , una cun filiis meis comes Roderici et Vermundo Alvariz , a vobis Guterrius Roderici  et a comitissa domna Gelvira, et a vostro  filio Alvar Guterius , do vobis mea hereditate , que abeo de Teresa  Adefonso  in territorio de Lemos , excepta que dedit pro anima mea , nominata ecclesia  Sancti  Romani , con toto suo directo, aro ( ¿ ? )  monasterii de Ferraria , et illud  quod dedit  pro anima mea, do vobis  pro tali condicione , que a mihi et ad filios meos sedeatis  quomodo  bono filio  a bona madre, et a meos filios quomodo bonos germanos, por bona fide.

Facta karta  quoddum quo erir VII  Idus  marci. Era M CC Xª IIII, Regnante rege  Fredinandus et  Gallecia . Maiordomus  comes Urgellus , Fernandum Roderici princebs  in regno. Guterius Roderici  in Lemos,In Sancti Iacobi  metropolitanu Petrus.  Ioannis  episcopus lucensis  ecclesie . Fernandus  episcopus  Astoricensis , Rodericus episcopus  Ovetensis. Rodericus  cf. Garcia cf, Gonzalitu cf.  Petrus ts. Gimara ts. Vermudus ts,.  Petrus  notuit  cf.

                                           .......................................................................

(...... Eu   a condesa dona SANCHA , xuntamente cos meus fillos  o conde Rodrigo  e Vermundo Álvarez , a vós  Guterre Rodríguez  e á condesa  dona Elvira , e ao voso fillo Álvaro  Gutérrez , douvos a miña herdade , que a eu teño de  Tereixa Afonso no territorio de Lemos, agás o que dei pola miña ánima , chamada igrexa de San Romao, con todo o seu dereito,  ao  mosteiro de Ferreira , e aquelo que dei pola miña ánima, dóuvola coa seguinte condición:  que para  min e para os meus fillos  sexades  a xeito de bon fillo  para boa naim, e para os meus fillos  ao xeito de bons irmáns, de boa fe,

Feita foi esta carta  no día que era o sétimo  dos idus de marzo  na Era Milésima  Bicentésima  Décimo Cuarta , Reinando  o rei Fernando en León e Galicia.- Mordomo o conde de Urgel.- Fernando Rodriguez  principe no reino.- Guterre Rodriguez en Lemos.-  En Santiago,  o metropolitano   Pedro.-  Xoán, bispo da igrexa Lucense.-   Fernando, bispo Asturicense.- Rodrigo, bispo Ovetense,.  Rodrigo, confirma,.  García , confirma,. Gonzalito confirma,.  Xoán, confirma,.  Pedro, testemuña.-  Guimara, testemuña.- Vermudo, testemuña.-  Pedro, escribiu e confirma.

...................................................................................................................................................................

                                                                  II

1198, outubro  24, San Xoán  de Letrán, Roma.

Inocencio III, papa, delega  nos bispos de Osma e Zaragoza, e ao abade de Veruela  para que entendan no pleito dos cabaleiros de Monteagudo  cos da  Milicia do Temple.

( Madrid, A.H.N. Códices , n. 834 -B ( s. XV ) folio 11-12v. Colección  de documentos pontificios e reáis da O. de Calatrava )