SANTA CRISTIÑA DO VISO ( O INCIO ) : A DERROTA DE MAHAMUT ( 683 )

                    SANTA CRISTIÑA DO VISO ( O INCIO );  A DERROTA DE MAHAMUT,    ( 683 )

Na memoria colectiva da comarca sarriá resoa a batalla que en Santa Cristiña do Viso, beira do río Omano, librou o rei Afonso II  contra " os mouros"  capitaneados en sonada rebeldía baixo do mando de Mahamut,  que fora por el acollido  cando  por traicionar a Abderramán  tivera que fuxir de Mérida. A lenda recolle  a dureza da  loita e gráficamente dín que o río "baixou vermello co sangue " dos  sarracenos mortos,

Entre a documentación  medieval da Catedral de Lugo  figura  a concesión  do Primado para a Igrexa Lucense  das dioceses de Braga e Ourense  , en troques de igrexas de varias comarcas  a unha e outra bandas do río Miño, que as concedeu para   a Igrexa Ovetense,   de recente creación , que tamén recibe terras propias da diocese  de Britonia. Doazóns feitas polo rei trunfador  para darlle grazas a Santa María pola  vitoria  concedida e para poder facer  en Ovedo  un templo catedralicio adicado a San Salvador  a imaxe e semellanza do  que dentro da muralla de Lugo  honraba a Santa María.

Vai aquí  unha versión en galego, do documento en latín, que a ofrezo para   que a batalla de Santa Cristiña do Viso , entre Sárria e Lemos,  sexa  fixada no tempo e no espazo onde aconteceu , e que   sen base que o xustifique, diversos autores   a ubican  lonxe de onde realmente se produciu.

                                          Vesrionado por Xaime Félix López Arias. 

 

O REI AFONSO II  DESCRIBE A CONSEGUIDA VITORIA  CONTRA MAHAMUT  CAUDILLO DOS SARRACENOS,  CONFIRMA Á IGREXA LUCENSE  NA SÚA PRIMEIRA DIGNIDADE  E A ESTA SÉ  FAILLE AMPLÌSIMAS CONCESIÓNS NAS DIOCESES BRACARENSE E AURIENSE.

                                                          ANIO  832

No nome de Deus  Omnipotente non enxendrado  ,  no do Fillo Unixénto  e no do Espírito  Nutridor , animado a  percurar  a clemente piedade  e perpetua benignidade , xa confiado   no auxilio  de todos os Santos , xa de Deus  e a saber tamén  da Nai nutricia  coa súa defensa protexido,

Eu, servo de tódolos Servos de Deus  DON AFONSO REI , Fillo do Rei Froila,  despois de que coa axuda de Deus  Reinei  en toda Galicia  e de España asumín o cume , porque con fraude o obtivera  Mauragato  e despois de que el desapareceu  coa axuda de Deus  botado pola forza do leme do Reino  firmemente obtivo as protecións , segundo polo vitoriosísimo  Rei Don Afonso , fillo do Duque Pedro  foron vindicadas , porén  foron arrebatados   das mans dos sarracenos  todos os confíns de Galicia  e da Provincoa Barduliense 

Por isto  como coa axuda de Deus   recuperaron as provincias ,   e por obra da Sempre Virxe María , de quen a  basílica coñecida cousa é  está construída  con magnífica obra  na Cidade Lucense  , na provincia de  Galicia , praceulle ao meu ánimo ,   para consolidado o Solio do Reino en Ovedo  e ali construir  na honra de San Salvador  un templo a semellanza  da  Igrexa de Santa María  da Cidade Lucense  ; praceume porque o Primado  de toda Galicia   esta cidade de  Lugo o ontivera , e porque  a dita Igrexa   da Santa Xenetriz de Deus  obtivera o Primado antes da entrada dos Sarracedos na Hespaña  no tempo da paz 

  Por iso, pois,   coa axuda de Deus que todo o pode e de todas as cousas dispón , no tempo  que tencionabamos construirmos   a Igrexa de San Salvador de Ovedo,  aconteceu que un rebelde  fuxido do rei Abderramán  na Cidade de Mérida , chamado MAHAMUT ,  veu a min e a  piedade Rexia  solicitou  de min  , de xeito  que na provincia de Galicia se estableceu.

Mais este era  fraudulento  e mentireiro  e ademais unha  rebelión na miña contra  preparou , como antes fixera contra o seu Señor, e axuntando con el   unha multitude de Sarracenos na provincia de Galicia  fixo depredación , concentrándose  no CASTRO que de antigo chamado é de SANTA CRISTIÑA  , e cuxo asunto foi por min coñecido en Ovedo , congregado  un exército  , dirixino  con presa  a Galicia para resistir aos inimigos  e aos Cristícolas arrebatalos  da man dos Sarracenos, coa axuda de Deus.

En verdade, cheguéi  á  URBE LUCENSE  con  todo o exército , e aí eu na IGREXA DE SANTA MARÍA  encomendando a Deus con oraciónss ao día seguinte  partín para a loita.

O CASTRO DE SANTA CRISTIÑA  asediei,  no que estaba a xuntanza dos Sarracenos , en número non mínimo , co seu xefe chamado MAHAMUT.

 E tamén coa axuda de Deus asaltei o Castro  e as cervices de tódolos Sarracenos  por terra postrei , e destruin as insidias dos Ismaelitas , morto que foi ese Príncipe.

Así pois ,  rematado o combate  con vitoria,  voltando a Lugo , a Deus e á súa Nai  decidín darlles as grazas , e o voto  que prometera cumprir  non retrasei.

Por conseguinte  eu, o xa antes dito REI AFONSO   conqueridor desta vitoria , e superados os inimigos , coñecendo a benigna  clemencia do Salvador  para min, e sabedor  do auxilio da súa Nai  e de tódolos Santos  polas preces a eles dirixidas  , cando á URBE LUCENSE   voltei  con todo o meu exército , alcabzada a vitoria  dos inimigos , praceume a min con propio ánimo , inspirado por Deus , por todos os Magnates visto  foi, tanto das persoas nobres  como tamén polos mínimos , de xeito que  que a IGREXA DE SANTA MARÍA   e a Urbe nomeada , que só ela permanece enteira , polos Pagáns non destruida ,  en todo o circo dos  seus muros , que tamén o REI AFONSO , fillo do Duque Pedro , que  de Recaredo  e dos Reis Godos  descendía   a súa estirpe  , igualmente a Urbe  poboou , que dos Ismaelitas  soportara a potestade .

Por isto eu xa , o enriba dito AFONSO , concedo a CIDADE DE BRAGA , e ademais Metropolitana,  e a URBE DE OURENSE , que enteiramente    destruidas  aparecen  e con muros non teño   poder para  recuperalas  no seu primitivo honor.

Tamén estas Urbes coas súas Provincias  a ela suxeitas , coas Igrexas da Santa Raíña,  concedo a Santa María Virxe  na Sé Lucense , de xdeito que reciban esta orde  Pontifical , e  a benzón cando carezan dela , pecado impedente,  e rendan o debido censo  segundo Dereito Canónico  a esta Igrexa , isto é a terceira parte.

Certamente fago isto  para a saúde das  ánimas de todos  coa  autoridade  da Canónica Sé Apostólica., de maniera  que as Igrexas e Sés  destuidas polos Pagáns  ou os perseguidores  a autoridade Real e Pontifical   a outro dominio  sexan trasferidos os lugares , nin os nomes dos   Cristián sexa abandoados.  

Por esta razón, en verdade  pola necesidade compulsoo , terras  da Cidade Lucense , e para a Provincia de San Salvador de Ovedo  concedo as igrexas  que antes foran súbditas da  Igrexa Lucense , por tempo de tódolos séculos, isto é :  Balboa,  Neira, Chamoso,  Sárria, Pàramo , Froián, Saviñao,  Sardiñeira,. Avenacos ,  Asma ,  Camba es as Igrexas de Dozón.

Estas Provincias , que foron poboadas no tempo de Don Afonso " O Maior" , e polos nosos ,  que foron suxeitas   á Igrexa Lucense , condedémosllas á Igerxa Ovetense  de San Salvadro , para a parte das  Igrexas, todas  incluídas. 

E  porque por  longo tempo son suxeitas á  Sé  Ovetense ,  por isto visto por nós , e xustamente , establecemos   de xeito que reciban a benzón  e toda  a orde Episcopal  da  Sé Lucense  , e dean todo o censo Eclesiñastico  a San Salvador , as Igrexas  enriba  ditas  por todos satisfeito,

Dadores e  concedentes  sexa para a sía integración  na Urbe Lucense  polas igrexas  anteditas  as Cidades de Braga e Ourense coas súas Provincias  enriba ditas  sexan restituidas  e cada unha das cidades  igualmente pague, vergoña  é o que agora fixemos  pola necesidade da saúde das almas  , de xeito que despois de nós  por ningunha diverxencia entre eles  litiguen.

Ademáis , observantes  da caridade estabñlecemos que cada unha das igrexas  sexa revertida  á súa verdade ; e a esta Igrexa Ovetense  dámoslle e confirmámoslle  a Sé  Britonense   que polos Hismaelitas  está destuida  e inhabitada feita.

Se calquera, en verdade,  da nosa proxeie ou de extrañas xentes ,  podentes ou impodentes, viñese contra este noso feito  ,  tencione ir na contra del,  na ira do alto Rei   incorra e de Deus Omnipotente ; para  a función do Rei  cincuenta talentos de ouro pague , e para a parte desta Sé , polo que leve  ou tencionar quixese , págueo duplado e triplado  , e pereza  con anatema  e con maldición  permaneza eternamente , e esta Escritura   que en Concilio  publicamos  e deliberamos  permaneza con toda a súa forza e con perpetua firmeza.

Feita foi esta seire  de testamento no día que foi  o sesto das  quendas de abril , na  era nonacentésima   setuaxésima .

                         AFONSO REI  este testamento  que ser fieto quixen  coa miña man   o asino. 

 Adulfo, bispo.-  Deodoredo, bispo.-  Ledalio , bispo.-   Domundo, diácono.-  Aspadio, diácono.-  Hermeges,  diácono, aquí testemuña.-   Badosindo, onde presente fun.-  Sisulto,  presbíetro, onde presente fun.-    Georgio,  presbítero , onde presente fun..  Honrerico  presbítero, onde presnete  fun,. Mateno, presbítero, onde presente fun.- Froila, presbítero, onde presente fun.-  Argesta,  onde presente fun.-  Ermiario,  onde presente fun.-  Ranemiro,  onde presente fun.-  Froila, onde presente fun.- Mauragato,  onde presente fun.-  Xoán, onde presente fun.-  Selvano, onde presente fun.-  Bamba, onde presente  fun.-  Arias, onde presente fun.-  Nandulfo,  onde presente fun.- Gersenondusm onde  presente fun e anotei,

                                               ***************************** 

 AFONSO REI  Á IGREXA LUCENSE FAI LONGA DOAZÓN   E CONSTITÚEA  POR CABEZA  DA PROVINCIA DE GALICIA  E PORTUGAL.

                                                    ANO 841 

,...........  Propiciante , Trino e Un  Deus ; Pai  e Fillo e Espirito Santo........ 

                                    ....................................................

......Por conseguinte  eu Afonso Rei  estas herdade, Castros,  Mosteiros, Igrexas ,  Vilas que forom destriidas  polos Sarracenos , e  á  xa antedita Igrexa  lle foron sustraídas   e que por min. coa axuda de Deus , son vindicadas , a vós don  Froilán, Bispo , e á vosa Igrexa  de Santa María da Sé Lucense  dou e restitúo  para remedio da miña ánima  e da miña familia  ; a vós concedo eu  a poboación , de xeito que habeades  e teñades  vós en  perpetuo dereito , e os vosos sucesores ,  nesta Igrexa Lucense  servidores de Deus.

 Están  estas herdades   e posesións  espalladas pola provincia de Galicia.

Primeiramente está o CASTRO , de antigo chamado  de SANTA CRISTIÑA  que gañei   aos Sarracenos, coa igrexa nel fundada  entre os territorios de Lemos e de Sárria , baixo da Urbe Lucense  polas súas   antigas estremas ,  é a saber :  polo MONTE MOROSO   e despois segue polas CORTIÑAS  e con liña dereita chega  ao cume do monte , polo ARROXO VOUCELLO   e vai pola foz do RIO MAO  até o PORTO VELLO DE GÓO , e sobe pola aba do MONTE ESPIÑO  até o vértice deste monte , en liña dereita pola cima do Monte ; dende alí vai ao ARROXO  DE PIELAS , que entra no RÍO CAVEXIO  seguindo por este río até o CAMPO LONGOIRO , e remata en dereitura   polas penas que están baixo das augas  do RÍO MAO   e sobe   polo ARROXO DE MONTE MEAO  por eses penedos  até as CORTIÑAS  , rematando no MONTE MOROSO .

                                       .................................................... 

Todo isto  e íntegro  dóuvolo e concédovoñlp  tanto o que está laborado  , como  as terras, montes, fragas , pumaregas , regueiros , sesigas  dos muiños, co seu Couto , sen toda caloña  da Rexia Voz , e calquera outra cousa  á que poideras chegar  polo antigo  débito desta  igrexa de Santa Cristiña , isto é,  coas terras, posesións   e as Igrexas a ela suxeitas , coas   vilas e a Igrexa de Santalla no Val do Incio  , para vós a consinúo  e confirmo.......

Eu Afonso  , o xa dito Rei,   coa miña propia man asino  e para glorificación  a afirmo.

                                            ********************************  

O Couto de Santa Cristiña, concedido á Catedral Lucense  e aos seus bispos  permanceu enteiro e inviolado  até a supresión dos señoríos.  En 1820 e 1835  a parroquia formou parte dos concellos da Somoza Maior  e dende 1840 integrouse no Concello de Rendar , que acabou mudando  nome e capitalidade   para ser coñecido como Concello do Incio. 

    O COUTO DE SANTA CRISTIÑA DO VISO NO CATASTRO DO MARQUÉS DE LA ENSENADA

                                                     AS ESTREMAS DA PARROQUIA ( 1753 )

",,,,,  Cuxa demarcación  principiando no MARCO DO RIGUEIRO  que divide o termo co de Santiago de Toldaos , vai á ermida que chaman de SANTA MARIÑA,  que termina a de San Martiño de  Loureiro; desde esta á  Casa que se  nomea DO OURAL,  dividindo a de Santa María de Góo , de ali ao MARCO DO ESPIÑO , terminando  a de Santa María   de Góo  e deste   ao da primeira demarcación "