CRÓNICAS DE PARADELA

 

                                    CRÓNICAS DE PARADELA ( TERRAS DE SÁRRIA)

ESCOLMA  DE NOVAS  publicadas  en diferentes  na documentación histórica , medios de prensa  ,boletíns oficiáis   e  outros  documentos  referidos ás distintas parroquias do Concello de Paradela, Comarca  e Partido Xudicial de Sárria ( Lugo ) .

                                                    *********************  

                           MOSTEIROS  MEDIEVÁIS EN TERRA DE  PARADELA

SANTA MARÍA DE LOIO

SISMONDE

SAN XOÁN DE LOIO .-

SANTA MARÍA DE CASTRO DO REI DE LEMOS.-  Mosteiro de monxes bieitos que acabóu sendo de bernardos

SAN FACUNDO DE RIBAS DE MIÑO.-  Acabóu dependendo de Castro do Rei, e foi finalmente Priorado dependente do mosteiro de  bernardos de Santa María de Monte de Ramo ( Ourense )

SANTA CRUZ DE LOIO.-Na parroquia de San Salvador das Cortes. Mosteiro de relixiosos franciscáns.

SAN PEDRO DE BARÁN.-     

SAN MAMEDE .-  Na Costa de San Mamede, perto da ribeira esquerda  do río Loio,  augas abaixo do Neo na parroquia de San Salvador da Pinza. actualmente no concello de Sárria. Dependente da Casa Maior ou mosteiro de San Xacobe de Barbadelo.

SAN SALVADOR DA PINZA.-   Parroquia do actual concello de Sárria. Mosteirolo que dependéu do mosteiro de Santiago de Barbadelo.

SANTO ADRAO DO MONTE DO PÁRAMO.- Mosteirolo no Monte de San Marco, parroquia de San Miguel de Biville , no actual concello de Sárria. Dependé do Mosteiro ou Casa  Maior de San Xacobe de Barbadelo.

ERMIDA DE VEIGA.- Posible mosteirolo no lugar de Veiga, parroquia  de Santa María de Ferreiros.

*********************************************************************************

                                                 MOSTEIRO DE SANTA MARÍA DE LOIO

( 23.09.927 ).- SANCHO ORDÓÑEZ E AFONSO IV  presiden  a asemblea  de magnates, abades e bispos  , reunidos  para trataren do restauri  do Mosteiro de Santa María de Loio , cuxa comunidade se disolvera  despóis das vicisitudes nomeadas no diploma , e para este efecto delegan  no Conde Gutier Menendiz, que pon por abade  do mesmo ao  monxe Busiano. e dótao, así como o de monxas  que hai  acarón da basílica de Santa Mariña, en Portomarín.

( 931-951 ).- RAMIRO II  confirma a escritura de  restauro do Mosteiro de Santa María de Loio  feita polos reis  Sancho  Ordoñez  e Afonso IV en 23 de decembro de 927.

*************************************************************************************

   ( 23,12.969 ) RAMIRO III  xunto coa súa tía  a raíña ELVIRA confirma a doazón  feita polo presbítero  Vermudo Peláez  ao Mosteiro de San Xoán de Loio, a carón do río Loio , perto da cidade de Lugo, pola que lle entregaron   vilas e igrexas.

*************************************************************************************         DOAZÓN DA VILA DE SAN PEDRO DE PORTOMARÍN E RECELLE Á SEDE DE SANTIAGO

( 12.04.993 ) VERMUDO II  doa á IGREXA DE SANTIAGO  a vila de Portomarín , beira do Miño, da que se apoderaran  con ocasión  da rebelión  de Gonzalo  Menéndez  e o seu fillo  Rosendo.  Estes  recolleran  tres servos  de El-Rei  que fuxiran   e estes  non os devolveron . Vermudo  conseguiu prender a Rosendo  e insistiu  na restitución  dos servos.  Ofrecéu Recaredo devoilvelos  e para maior seguridade  presentóu tres afiuzadores, Diego Romaniz,  Paio  Menendo  e Citi Díaz, que se obrigaron cada  un deles  a pagaren 200 soldos  se Rosendo non presentaba  os servos , aínda que presentaba en peñor a vila de Portomarín que era propia do Conde  Gonzalo Menéndez. Ao non comparecer  Rosendo , Vermudo procedéu na contra dos afiuzadores  condeándoos a pagaren os 600 soldos , e á fin conseguiron  que devolvese esa cantidade   en troques da vila de Portomarín  por eles retida en peñor , e El-Rei fixo entrega dela  xunto coa de Recelle , xunto do río Ferreira, á sede  compostelá,

*************************************************************************************

                                      HOSPITAL DE MIRALLOS

(  1142 )   Alzado na parroquia de Santa María de  Ferreiros, a carón do  Rego  de Ferreiros, que leva as súas augas ao Loio,  no Camiño de Santiago, institución da que formaba parte a capela románica  anexa  que  acabóu acollendo o templo parroquial.

" Afonso VII , rei de Galicia . León e Castela  e a súa muller Berenguela . déronlle aos hospitaleiros de Mirallos , todos os dereitos da coroa real  riba do Casal de Froila, na terra  de Sárria, e a igrexa de Ferreiros."

**************************************************************************************

*************************************************************************************

( TOMBO DE SAMOS, 1.01.1195 ) 

                                                                             ( Versión en galego de Xaime Félix López Arias )

DOAZÓN DE SAN MIGUEL DE PARADELA , SISMONDE ,  VILARAGUNTE  E OUTROS LUGARES A FAVOR DO MOSTEIRO DE SAMOS

Aquel  a quen lle agrada a idea divina  e se aplica a ela teimudamente, da debilidade da alma  sentirase erguido.

 Isto por mín, RUDERICUS NUNI ,  para remedio da miña alma ofrezo a Deus e a San Xulián e Basilisa e a tódolos santos, cuxas reliquias  no mosteiro samonense están  gardadas , e a vós Señor Abade  PELAXIO e frades que no mesmo lugar serven a Deus día e noite, digo, que ofrezo toda a miña herdanza, que a teño e debo ter en SAN MIGUEL , tanto do que teño da parte dos meus pais en calquer lugar  en que esta atopala poidas, con tódolos seus bens adxacentes, con pasteiros, montes, saídas, fontes, prados e tódolos demáis a esta herdanza pertencentes .Douche ademáis CXVII  soldos, que os teño riba da herdade de Rubián de Cima que a teño de Vivián Fernandi  e douche alí todos os despoxos. Douche por outra parte CLX soldos  que os teño sobre a vosa herdade de Vilasouto.Douche tamén nesa vila toda a herdanza que compréi do fillo de Munionis Madan.Douche tamén nesa vila toda a porción miña do MOSTEIRO DE SISMONDE . Ofrézoche tamén a miña parte que eu teño no Mosteiro de Sáa do Páramo  e maila porción miña que eu teño na IGREXA DE SAN MIGUEL DE PARADELA, tanto a parte da miña avoenza como mesmo a mercada, tamén cha ofrezo . Do mesmo xeito entrégoche toda a parte miña que eu teño na IGREXA DE VILARAGUNTE.

Tódalas  anteditas cousa eu, Rodricus Nuni, douchas e ofrezochas e perpetuamente as entrego  a Deus e a San Xulián e a vós don Pelaxio, e mesmo aos frades servidores de Deus, para remedio da miña alma e das dos meus parentes, xa que quero que sexan  sempre baixo dominio e xurisdición do voso mosteiro samonense.

Se alguén  en verdade, o que non creo faga, tanto da miña parte como de outra allea, contra esta doazón que eu fago viñera, ou vir tencionase, incorra principalmente na xenreira divina, e con Datán e Avirón sinta no inferno as eternáis penas, e para a parte do rei sexa obrigado a pagar mil morabetinos , e esta miña doazón teña confirmación plena.

Foi feita na era Mª CCª XXXª IIIª e nas quendas de xaneiro, reinando El-Rei Afonso, fillo de El-Rei Fernando en León; o bispo Ruderico II en Lugo; o conde Gomicio en Sárria; Petrus, testemuña; Iulianus, testemuña; Petrus, testemuña; Munius, testemuña ; Rodericus, testemuña.

Eu, Rodericus Nuni,  esta doazón ofrecida  a vós don Pelaxio, Abade samonense, e igoalmente aos frades servidores de Deus e de San Xulián, para remedio da miña alma e das dos meus parentes, coas miñas propias mans asino e confirmo. ( + ).  

( Versionado en galego por Xaime Félix López Arias )

**************************************************************************************

                                             MOSTEIRO DE CASTRO DO REI                            

     ( 05.1210 ) Afonso IX, en  Santiago de Cangas )- " Concedo  Deo  et  monasterio de Castro Regis  quod  nunquam  meus  ricus homo  comedat  in ipso monasterio  nec esigat...."

*********************************************************************************        

                                                   O HOSPITAL DE MIRALLOS

( ......05.1210 )

 Na parroquia de Santa María de Ferreiros, do vello  alciprestado do Pàramo, agora do Concello de Paradela, no lugar de  Mirallos estableceuse un hospital  de peregrinos suxeito á Orde  de San Xoán do Hospital de Xerusalén, co paso do tempo coñecida como  Orde de Malta, e ao comendador da Encomenda de San Xoán de Portomarín. 

Este hospital  tiña anexa unha capela , que dende o século XVIII pasóu a ser a igrexa parroquial, cando  foi abandoada  a primitiva  que estaba onde aínda chaman Airexe, e onde hai unha capela baixo da advocación  de San Vitoiro.

A existenza do hospital medieval  quedóu na memoria das  xentes da parroquia , sinalando   a súa ubicación  nunha horta de perto do Rego de Mirallos. 

A igrexa de Santa María de Mirallos  ten un fermoso portico románico de moi boa feitura e o arco toral , xunto cunha fermosa imaxe  da Virxe María, que gozaba de grande veneración  en toda a comarca , e outra de Santa Lucía  con fervoroso culto  como avogosa das doenzas da vista.  O adro, ocupado con numeros panteóns, empobrece  a vista xeral do templo cunha desafortunada   actuación  semellante ás aberracións consentidas e propiciadas por  párrocos e curia diocesana.

No adro  colocaron a histórica pia bautismada,  retirada do interior da igrexa.  Un pouco adiante do adro, ao pé dun carballo, hai unha mesa de pedra baixa cun  mtivo eucarístico  e  antes de entrar no lugar da Pena  está a " Fonte da Virxe " , rematada  cunha forneliña onde os peregrinos depositan pedriñas e estampas relixiosas. Pasada a Casa do Xastre está o fito do QUILÓMETRO CEN.

O vencello ao Camiño de Santiago  destaca na actualidade coa dotación do Albergue de Peregrinos  sito na antiga escola , o Albergue privado do Cruceiro, dous establecementos hostaleiros que serven comidas e outro albergue privado  no lugar da Pena. Todos estes establecementos   adicados á atención ao peregrino son os herdeiros naturáis da tradición xacobea que deu vida na Idade Media ao desaparecido  HOSPITAL DE MIRALLOS.

A parroquia de Santa María de Ferreiros , no Antigo Réxime, pertencía á Xurisdición de San Xoán de Portomarín  ( Orde de Malta ) . Entre 1820 e 1823 pasóu a formar parte do Concello Constitucional de San Xoán de Portomarín, do partido xudicial de Lugo. Entre 1835 e 1840, novamente establecido o réxime municipal, Ferreiros formóu parte do Concello de San Xoán de Portomarín, do pattido xudicial de Chantada  en Taboada, Finalmente , en 1840 , pasóu a se integrar no Concello de Paradela, do partido xudicial de Sárria.

No traballo  " La Orden de San Juan  en el Camino de Santiago : La Bailia de Portomarín ( 1158-1351 )" profesor don Carlos Barquero Goñi. da Universidade Autónoma de Madrid, referíndose aos hospitáis de Mirallos e Morgade  pódese ler o que segue:

................." Tamén condicionada  foi a doazón  realizada por Pedro Muñoz  en maio de  1210  ao Hospital. A traveso  do comendador  don Xoán Fernández  e de Pedro Xeráldez , este persoaxe  daba  á Orde o HOSPITAL DE MIRALLOS, a igrexa de Ferreiros, un  casal  en Veiga  e a metade doutro en Delle . lugares todos eles sitos na freguesía de Santa María de Ferreiros, nos termos  de Paradela ( Lugo ), moi perto de Portomarín.  As condicións que Pedro Muñoz impuxo  para efectuar  a cesión foron  as seguintes: El podía  seguir a disfrutar  da posesión desas  propiedades até a súa morte. O comendador  Xoán Fernández e os freires sanxoanistas  recíbeno  na confraternidade da Orde  e fano partícipe  dos beneficios do Hospital de San Xoán de Xerusalén. Tamén lle dan o HOSPITAL DE MORGADE e o seu couto, concédenlle  unha ración  na súa casa de Portomarín como a un dos freires así como a admisión  na súa Orde cando el queira, e prometen  que o axudarán  como se fose un dos seus freires: Pedro Muñoz ademáis cosegue  que sexa  comendador de Mirallos  o freire a cuxas instancias   fixo a doazón, don Pedro  Xeráldez, cando  sexa na terra, e que os membros da súa familia que queiran permaneceren  no lugar  e sexan obedientes  á Orde, poidan facelo,  e sexan preferidos  e amparados  polos hospitalariso .  Ademáis estes  enviarían  a un dos seus freires  para  que vivise co doante .

O mesmo que este último, foron recibidos na confraternidade  da Orde Pedro Eanes  e a súa muller  María Fernández  o 3 de outubro de 1325 . O matrimonio fixo doazón dos seus bens  ao establecemento sanxoanista de Portomarín, canta herdade tiñan en Santo Andrea de Ribas de Miño, na terra do Páramo, todo o  igrexario e leigario  e todas as herdades  que recibiran dos seus pais. E o comednador Reverendo Pérez  ofreceulles en troques  alimentos, bebida  e un lugar para a súa sepultura ".....

..... " O seguinte  conflito  que tiveron  que afrontaren  os hospitalarios  de Portomarín  acontecéu  en marzo de 1245, cando un importante oficial   do rei Fernando III, o seu meiriño maior  en Galicia,  Monio Fernández de Rodeiro, pretendéu entrar  nos coutos de Gondrame, Friolfe, Vileiriz e Ferreiros, perto do núcleo da bailía sanxoansita, para recadar  os impostos do monarca; Mais  o comendador e os freires  de Portomarín ensináronlle unhas  cartas  dos sobernaos Fernando II e  Afonso IX  que demostraban  que os hospitalariso   tiñan toda a voz e dereituras reáis  neses coutos  e que o meiriño rexio  nunca podería entrar ali   para recadar  impostos nin por outra razón. Monio Fernández de Rodeiro recoñecéu   que isto era certo , polo que mandoulles a todos  os seus meiriños subordinados  que de ali endiante  ningún deles ousase  entrar   nos coutos  en cuestión  para demandaren  impostos  nin ningunha outra regalía , pois era o comendador de Portomarín quen  debía recibilos"..........

************************************************************************************* 

                 FORO DA VILA DE PONTE MIÑA ( SAN XOÁN DE PORTOMARÍN)  CONCEDIDO POLA ORDE DE SAN XOÁN DO HOSPITAL DE XERUSALÉN.

( 1211 ). Nota.: Aínda que a vila de San Xoán de Portomarín, agás no que se refire á parroquia de Santa María de Ferreiros e a algúns foráis  en parroquias de Loio e Paradela,  seguíu camiño diferente ao da vila de San Pedro de Portomarín, a influencia da vila sanxoanista, como polo de atracción para as parroquia da contorna, de  xurisdicións señoriáis ou eclesiásticas, aconsella dar a coñecer o Foro da vila  da Ponte Miña, porque foron moitos os paradelenses que nesa vila fixaron a súa morada.

A ORDE  DE SAN XOÁN DO HOSPITAL  CONCÉDELLE FORO Á VILA DA PONTE MIÑA (  PARTE DO HOSPITAL ) NA BEIRA DEREITA DO RÍO MIÑO-

" Na Era Milésima Bicentésima  Quincuaxésima  no día que foi o décimo quinto  das quendas de  xuño. No nome do Noso Señor Xesús.Cristo. Amén.

Porque  as cousas no presente tempo  xusta  e razoablemente  establecidas  no futuro con firmeza  e sen modificacións deben permaneceren , e polo que eu Petro  Oarii, por dignación de Deus  freire do Hospital nos  tres reinos de Hispania  exercente Prioiro,  co  consenso de freires e irmás  que están en Castronuño  no Capitulo Xeral  axudado e coa autoridade  de El-Rei  leonés  don Afonso , por este escrito perpetuamente valedeiro , coñecido  facemos á universalidade  das xentes, tanto  aos presentes  coma aos futuros, como damos e concedemos  e confirmamos  a todo o Concello  da Ponte Miña , habitadores na parte do Hospital, o seguinte FORO :

Calquera burgués  que habite na vila  da Ponte Miña , na parte do dito Hospital,  responda como  afiunzamento  con cinco soldos  en canto sexa  convocado  se ten  herdade nesta vila  ou no seu alfoz, baixo este dominio  de contino constituido . Se en verdade  no tivese  herdeiro dea un  manlevador  o enriba dito enfuizador  por cinco soldos.

Enádase  tamén que ningún burgués desta vila  non responda de calquera  feito  de foro sen autor . agás  por homicidio , roubo e rapto e agás violencia de meiriño ou vigairo riba dos aveños.

Tamén que este vigairo ou meiriño  non entre na casa  de calquera burgués , se ese burgués dese afiuzador  segundo enriba díto é. Pois se afiuzador non  quixese dar ,pague cinco soldos  segundo en principio se dixo.

Se algún veciño quixese vender a casa  ou calquera outra herdade . dea por iso a décima parte  do prezo polo que sexa vendida ao Hospital, con acordo que a da media parte sexa da conta do vendedor  e a da outra metade  sexa pola conta do comprador. Mais ningún burgués  unha herdade venda  ou a doe a ningún home  que sexa vasalo do Hospital e faga debido foro dela ao Hospital e non viva nela.

As cabanaxes ( dereito de superficie do soar ) que sempre son acostumadas  dar, sempre se dean  en cada un ano na festa de San Miguel.

Igoalmente trinta soldos sexan entregues en cada un ano cando ao Capitulo quixeren ir.

E que a gauduoisa e a loitosa  e a maniñaría  non sexan dadas  nin esixidas  en ningunha maneira.

Se en verdade o meiriño ou saión contra isto nriba escrito viñese, polo Comendador do Hospital e polas xustizas que alí sexan , sen dilación ningunha sexa obrigado a emendar o feito.

Tamén mandamos  e con razón é convinte   que de entre os mellores da vila  en cada un ano se constitúan  dous que tanto as dereituras do Hospital  como dos burgueses con toda dilixencia , onde necesario sexa fagan dar . En verdade eset así enriba  nomeados  deben constiuirense  de maneira que no Concello elixan  doce de entre os mellores do Concello , e os presentes   aos comendadores do Hospital anteditos,  e este elixa dous, os que el quixer,  por todo o ano, poñendo a man riba dos Santos Evanxellos , e exderzan con didelidade  mentres outros dous  sexan elexidos  segundo enriba resoa.

Se calquera pois, tanto  parte do Hospital como  da parte do Concello  contra esta escritura tencionase  vir espontáneamente  e cause inxuria á outra parte , pague mil soldos  e este escrito forza de firmeza  obteña para sempre.

Foi feito en Castronuño  no Capitulo Xeral e asinado polo  dito Prioiro do Hospital  Pedro Oarii  e por outros freires , no Capitulo presentes,  reinando El-Rei Afonso , fillo de El-Rei Fernando,  Rodrigo, bispo lucense , Pedro  Fernandii, príncipe na Curia Rexia , Xoán Fernandii, tenente de  Monterroso e Trastamara ,  Gunter ERrmigii, prioiro de Castela , confirma,  Menendo Gunsalvi, prioiro de Portugal, confirma,  Xoán Fernandii , Comendador da Ponte Miña, confirma,  Diego Monniz, comendador  de Queirga, confirma.  Vasallo Prieto,, comendador de Toroño , confirma ,  Sancho Fernandii , comendador  de Santa María de Zamora, confirma ; Albvaro Roderici, comendador de León, confirma; Gonzalo Roderici, comendador de Castronuño, confirma e todo o Capítulo, confirma-

                Xoán , testemuña; Diego, testemuña ; Paio, testemuña. E Pedro, escribiu.

( " Las Encomiendas Gallegas  de la Orden Militar  de San Juan de Jerusalén .Estudio y Edición Documental " Tomo I. Época Medieval", de Isidro García Tato. Santiago de Compostela MMIV. Obra editada polo Consello Superior de Investigacións Científcas. Xunta de Galicia,. Instituto de Estudios Gallegos " Padre Sarmiento", ) Documento nº 56. Versión libre en galego de Xaime Félix López Arias )

**************************************************************************************

                                         MOSTEIRO DE  CASTRO  DO REI

( 20.06,1215 ) Afonso IX, en Monforte: " defendo firmiter  et in cauto quod nullius  faciat malum  aut  contrarium  abbati de Castro Regis  in suis hereditatibus  ( nec in suis )  vasallis  nec in quanto  ad ipsum monasterium pertinere."

(  26.03.1221 )  Afonso IX en Ponferrada : "  do et hereditario  iure concedo in perpetuman helemosinam  vobis abbati  domno  Sancio de Castro Regis et sucessoribus   vestris  ilum meum  monte de regalengum  de Villar Pai  per ( suos ) terminos , quomodo dividit  cum Villa viridi , ut illum  habeatis e possideatis  vos et monasteirium  vestrum  in perpetuum  sicut  ea quae melius  habetis  et possdetis....."

(  20.03.1225 ) Afonso IX  en Monforte; "  Sapiatis quod ego  mando quod  nullius faciat  malum aut contrarium abbati de Castro Regis  in suis  hereditatibus  aut vasallis..." . " Sabede que eu mando que ninguén faga cousa mala ou contria   ao abade de Castro do Rei  nas súas herdades ou aos seus vasalos..."

( 19,07,1229 )  Afonso IX en Monforte: "  Sapiatis quod ila hereditas de Avercerce  fuit  comparata per meos morabetinos, et ego  dedi ea, monasterio  de Castro regis pro aniversario  pro anima mea, Et quito  eam ab omni  foro et de petito., nisi tantum de mea moneta,  Unde mando  firmiter  et icauto  quod  nec caballarius , neque maiorinus, nec altus homo  capiat inde vitam , neque  cebadam, nec aliquid aliud".

*************************************************************************************

 VENDA  DA CUARTA PARTE DUN CASAL DE HERDADE EN SAN XOÁN DE LOIO , SAN PEDRO DE PORTOMARÍN  E SAN SALVADOR DE VILACHÁ

( 25.05.1314 ) Dabeam  quantos esta carta  virem como eu Maria Domingues , filla que foy de Domingo Perez et de Maria  Fernandes, et meu marido  Domingo Martines presente e outorgante, por mi  et por toda mina voz , a vos dom Martin Eanes , arçidiago  de Neyra  ena yglesia de Lugo , et a toda vossa voz , vendo firmemente a quarta parte  do casal ( d ´herdade ) con todos seus herdamentos , que avia Domingo Peres meu padre sobredito , eno couto de Loyo, qual el tragia ,  a iur et a  mao , et eu por el aca do seu passamento , sub signos de Sayoane  de Loyo, er de San Pedro de Portomarin , et de San Salvador de Villachaa, monte, fonte, terras. vinas, casas. arvores, pascos, yxidosm rios con todos seus dereytos et pertenenençaas per hu quer  que vaa esta quarta parte deste casal sobredito , vos vendo en iur de pas  que a aiades livre e quyita  enbargo  ninhun a o dia do pasamento de Maria Fernandes, mia nana sobredita. Et reçebo de vos en preço ( por vençon )  quatrosentos  e çinquaenta maravedis da moneda del rey don Fernando , preço que a min et a vos ven prouvo, et do que me logo outorgo por ben pagada. Et se alguen  da mia parte ou d ' estraya a vos quiser envargar ou demandar peyte a a vos del rey novesentos maravedis, et a vos  quanto vos demandar en dubro. Et eu por mi et por todos meus bees que aio et devo por aver outorgo de vos anparar et de vos deffender senpre a todo tenpo con esta quarta deste casal sobredito.

Feyta a carta XXV dias de mayo , era de mill et CCC  e LII anos.

Que presentes foron: Mateu Peres, Lourenço Eanes , clerigos ;  Pedro Martines ( de Lion ), Iohan Caroucho, albergeyro, Afonso Lonbardo, Iohan  (......), albergeyro et outros moytos  que o viron et que o oyron.

Et eu Iohan Peres, notario publico de Portomarin da parte do arsobispo, a esto presente foy et esta carta  escrivi por mamdad das  partes et puge y meu signo.

 **************************************************************************************

RELACIÓN DE BENS DO ARCEBISPO DE SANTIAGO EN SAN PEDRO DE PORTOMARÍN,  COUTO DE LOIO E  OUTROS LUGARES DA CONTORNA

( 1331-1338) LIBRO DAS RENDAS DO ARÇOBISPADO DE SANTIAGO EN GALIZA

                                                            PORTOMARÍN

*  Iten ha o arçobispo  en Portomarin o burgo de Portomarin , dende la ponte e alende contra Sarria, con o couto de Loyo , que he çeleiro da Mesa do arçobispo.

*  Iten ha êna  edllesia de Portomarin, trinta soldos de brancas.

*  Iten ha êna  iglessia de San Martiño de Castro XV maravedis de oyto en soldo.

*  Iten en San Salvador  de Cortes LX soldos.

* Iten êna igllesia de San Pero da Cova, outros LX soldos.

* Iten êna igllesia de San Symon  CCC soldos ( * Sismonde )

* Iten êna igllesia  de Bebeyres  XV maravedis de oyto en soldo.( ¿  Brecheiro ? )

*  Iten  êna igllesia de San Mamed de Castro  disero que avia y renda mays non sabian quanto.

* Iten ha o couto de Çesar que he cabo Sarrea e outros casares.

***********************************************************************************

 O ARCEBISPO DE SANTIAGO FAI CESIÓN DO CASAL DAS CORTES  A  GONÇALVO  RODRÍGUEZ DE PORTOMARÍN  COA OBRIGA DE FACER UN MUIÑO NA DEVESA

( 31.12.1343 ). " Era de mill CCCLXXXI, o postrimeiro día  de dezenbre , o señor arçobispo fez merçeede  a Gonçalvo Rodriguez de Portomarin, e doulle en sua vida, o casal que chaman as Cortes, cos seus herdamentos e chantados, e ha de fazer hûa casa êno dito casal  e pobrarlo e labrarlo e fazer vu moyno no lugar da Devesa, que e de herdamento do dito casal, e de cada ano por reconesçensa, hûa oytava de pan êno couto de Loyo, por dia de San Migell e, aa mortee do dito Guçal , fique o casal e o moyno libre e desenbargado ao señor arçobispo e pobrado o casal de dous boys e duas vacas e de dez roxelos.

***********************************************************************************

                FORO VELLO DE TUIMIL EN SAN PEDRO  DE BARÁN

 ( Mosteiro de Samos ,3.08. 1473 )                               IESUS

Sabean quantos esta Carta de foro  viren como nós  Don Lopo por la gracia  de Deus  Abbade  do mooesteiro  de Samos  e os monjes do dito mosteiro  estando juntados en noso Capitulo  dentro  en o coro da Yglijaa do dito mosteiro  por son de campana tangida  según que havemos de costume  aforamos a vós  DIEGO DE SAN GIAAO e a vosa  muller TEREIJA PARDA   e a outras dúas   persoas  en pus  de vous  hua depus outra   qual o postrimeiro  de vos nomeado en vida ou a tenpo do seu finamento  e a outra qual nomeare aquela que por lo postrimeiro de vós for nomeada  en non sendo  nomeadas  que sejan  as máis de dereito  herdasen vosos bees  convén  a saber  a nosa herdade  de TOIMIR  DE BARÁN  pertenesçente  ás Aniversarias  do dito noso mosteiro  con todas as súas casas  e herdades  e a montes formaes  e máis con todas as súas dereituras e pertenenzas por onde  quer que ban  a montes e a fontes sub signo de  San Pedro de Barán  con a LEIRA DE LAVANDEIRA   que ARES  GONZÁLEZ emprazóu  a este dito foro según   que vós todos trajedes  a jur e a mao  e a tal pleito  e condiçión  que fagades hua  casa en dita herdade  e a tenades  feita e cuberta  e reparada  e todo en boo paramento  e diades de foro  en cada un ano vós e a dita vosa muller  en vosa vida quatro tegas de centeo linpo de poo e de palla por tega dereita de Paradela e outras persoas en pos de vous  que   dar de cada ano cinco tegas  de centeo  por la dita teiga  todo ao ovedenzal que for das Aniversarias do dito mosteiro  e de Luitosa  ao finamento de cada persona  doçe moravedís de moeda bella , e si vós o dito DIEGO DE SAN GIAAO  ou a vosa dita muller  outra hua  das ditas  personas estuverades  dous anos  conpridos  que non paguerdes  este dito foro  que por tal caso  o foro sexa  vaco  e outrosí  que si cada persona que depois  de vous sucederen  por dereito  fasta  trinta días primeiros siguintes  que por este solo caso perda o foro, e este foro que non podades vender nin dar,  nin subpignorar  todo ô en parte del  sin Licenza  e outorgamento  do dito mosteiro  e ao finamento  da postrimeira persoa que fique  o dito foro de vós ao dito mosteiro  livre e quito  e desenbargado  con todos los boos paramentos  que en el foren fechos  e eu o dito  DIEGO DE SAN GIAAO  que estóu presente  assí reçivo o dito foro  de vós o dito Señor Abbade  e Convento  por mi e por a dita  miña muller  e por as  ditas nossas personas e obligo a mi  e aos neus bees  e Raís e aos outros de los presentes  e avedeiros  de atender conprir  e pagar e gardar todas las condiçoes  sovreditas  e cada unâ delas  o dito  Don Abbade  e Convento  asi  vous lo outorgamos , e porque esto seia  certo e non beña en dúbida nós as ditas partes mandamos e rogamos que faga delo dúas cartas  anbas en un tenor  non mudando sustançia e assigne de seu signo e dia a cada parte a súa  en testimonio  de verdade  que foi feito  e outorgado en o dito mosteiro de Samos  a tres días  do mes de Agosto, ano do nasçimento de nosso señor Jesuchristo de mil quatroçentos  e setenta  e tres anos.

Frei Pedro, frei Diego,  frei Gonzalvo de Quiroga, monjes do dito Mosteiro, Pedro Fenándes d ' Astamoi , presbítero, Vasco López  de Armeá , Joán Fernandes  de Freituje, e Diego de  Ayán , cregos do Arcediâo  de Samos.

***********************************************************************************

            FORO DE RANDULFE E MILLARADOS EN SAN MIGUEL DE PARADELA

( 20  de abril de 1481 , no Mosteiro de San Facundo de Ribas de Miño )

Ssabean quantos  esta carta de aforamento viren como eu  frei Abbade digo PEDRO ABADE do Mosteiro de Santa María de Castro de Rey  con consentimento  de ALDARA GONZALEZ e de MECÍA  sua hirmá que tan presentes  aforo  a Berbo a vos RUI XORDO  o nosso lugar de Randulfe e Millarados  que es do dito  meu mosteiro assi aforo  a vos  a ôtras tres perssonas   depus vos  que sexan fillos ou fillas  vossas - vos nomeando  en vossa vida o no tempo do vosso finamento  nomeado  que se entenda  ser pressona deste dito foro  aquel  ô quella  que heredar a maior parte de vossos vens en dereito comben  a saber que vos aforo este lugar de Rendulfe e Mellarado a montes y a fontes entradas y saidas prados y pastos  por donde quer  que vaya su signo de San Miguel de Paradela a tal  preito  e condiçon  que se non perça  por  ningua de labor  e dibo paramento  e dademe a mi e o meu mosteiro por ello en cada un ano  dous ttegos de pan  medidos por ttega dereita da ditta  terra  e dous ttegos  de pan as ditas Aldara Gonzalez e Mecía  sua hirman  e no mes de agosto ou setembro  e nonos dando  en estos dous meses que eu o dito Roi Xordo  o pague  como valer nestes dous meses e eu o dito Abbade asi vos lo outorgo e obrigo a mi e os vens  do Mosteiro  de vos lo faceremos  sâo e de paz durante as ditas perssonas e mas alende das perssoas  por vinte e nove anos de vos façeremos  sâo e de paz e eu o dito Roi Xordo que pressente  estou por mi  y en nombre das ditas perssonas assi os rescivo e obrigo a mi e a meus vens  avidos e por haver de o labrar e reparar e pagar todo o contenido pos este foro  e qualquer de nos que esto passar que perça  de pena mill maravedis â outra parte e a voz del Rey que o faga ter e guardar  e a pena paga ou non o dito foro seja firme , estable e valedeiro en su tiempo e lugar e porque seja mais firme rogamos ô notario Jusso escrito  que faga delo  duas cartas  ambas en un tenor que foy feito e  outorgado no mosteiro de San Facundo  en vinte dias do mes de abrill  del ano do Nazemento  de nosso Señor  Jesuchristo  de mill e  quatrocentos   e oitenta e un anos  testigos que fueron presentes  Ares Lopez  e Roy  Gonzalez clerigos   e Alonso  de Vale  e Pedro Ares de San Vicensso  e outros e eu  Alonsso Fernandez  clerigo  e notario  do couto de San  Fagundo  a todo esto  pressente  fui con los ditos ttestigos  e por mandado das diias pessonas  a todo esto presente fuy e esta carta de foro escrivi  e aqui meus signo e firma fixe en testimonio que es atal.- Alonso  Fernandez clerigo notario.

( Copia  trascrita no século XVII, o que explica os castelanimsos  introducidos. Pertencente ao fondo documental do mosteiro de Monte de Ramo obrante  no Arquivo Histórico Provincial de Ourense )

************************************************************************************   

                                        PLEITO DE FIDALGUIA

(  1526 )  GÓMEZ ARES DE PARADELA, viciño de Paradela, segue pleito na Sala de Fillosdalgo de Valladolid, para declaración de fidalguía´.

************************************************************************************** 

                     PLEITO DE FIDALGUÍA

(1567 )  XOÁN LÓPEZ DAS PEREIRAS, viciño  de San Pedro de Barán, segue pleito  na Sala de Fillosdalgo de Valladolid, para declaración  de fidalguía.

**************************************************************************************

  ( 1597 ) Pleito do Mosteiro de  Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Gonzalo Rodríguez e outros reivindicando  un muiño e unha herdade en  Sobreda ( Real Audiencia de Galicia ),

************************************************************************************

              DATOS SOBRE O MOSTEIRO DE SANTA MARÍA DE LOIO

( MAURO CASTELLÁ FERRER,  1584 / 1600 ).-   " O Mosteiro de Santa María de Loio foi a cabeza da Orde de Cabalaría  de Santiago da Espada. .... Capitulo Quinto.-  O seu propio nome é : Mosteiro da Nosa Señora de Loio; chámase así , porque está na ribeira do río Loio, de onde naceu o erro  de chamaren os autores  ao río San Loio e ao Mosteiro de San Loio. Pasa este Río a media légoa de Portomarín  correndo dende a parte Oriental  pola de Mediodía , e fenecendo na Occidental  da mesma  vila de Portomarín no Río Miño que pasa por ela.  Dixen isto  polo que importa para entendermos  a Bulda de Confirmación  da Orde  que se referirá máis adiante .  Sóbese dende o Río Loio ao Mosteiro nunha montañiña  toda de viñas pequena , na que perto do río hai outra igrexa  á que chaman: Santa Cruz  de Loio: é antiquísima ; máis enriba está  o referido Mosteiro  a media milñla  do dito Río. A súa traza , e feitura é cousa antiguísima . vina dúas veces, a primerira haberá vinte e dous anos , que foi no ano do Nacemento do Señor  mil cincocentos oitenta e catro. Aínda  estaba do Coro moita parte en pé, tiña as vieiras  e hábitos de Santiago , consonte os traían antigamente. O que chamaban Cabido aínda estaba en pé , e algunhas Celas  dos Freires. É pequena a Igrexa, coma as moi antigas de España. Ten unha imaxe  da Nosa Señora antiga , por quen fai  Deus moitas mercés a quen a visitan, tamén dun sino ou campá  que hai neste Templo dí é antiguísima. Darredor da Igrexa  no Cemiterio que a arrodeaba , había moitas sepulturas  con hábitos de Santiago,  ao xeito dos do Mosteiro de Vega; unhas  estaban baixas  rente coa terra, outras algo máis alats como  a pé e medio, e destas había máis de dazaoito ou vinte . Había tamén  no mesmo Cemiterio outros sete ou oito sepulcros grande,  altos do chan  como vara e media de medir, que terían algúns deles  fr longo diez pés ou máis , e de largo catro, riba  da coberta non tiñan  escudo con armas , nin nas beiras , nin letreiro ningún , senó só o hábito de Santiago  moi grande  no medio da lousa , que tomaba máis da metade dela, como se traguía antigamente a feitura dos referidos do Moseiro de Vega, e como os outros do mesmo Cemiterio. Estas son as memorias  que alcancéi a ollar ali  e persoas de moito creto  dicían que viran ali  máis que esta."

"  No ano do Señor 1600, voltéi por ali a ollalas de novo, por se achaba máis noticia, porque xa había moitos días  que eu escribía  esta historia.  Achéi caído o todo o Coro, e o Cabido, e  todo  o demáis das Celas ; de todos os  sepulkcros grandes e pequenos  xa  non achéi  senón dous , a Igrexa en partes  caída, e na que  estaba en pé recollían  o gado pola sesta, ou pola auga. Só  un pobre labrego que ali  a  carón vivía, chamado Domingos de Loio, tiña coidado  de pechar  a porta, para que non entrasen dentro como soían . Das sepulturas  e outros naturáis, que algúns deles , e outros da bisbarra  ,  leváranas ( as sepulturas ) para edificios de adegas e lagares que hai ali  ao redor, e da mesma maneira  as táboas  e tella do Coro, Cabido e Celas. Os mesmo certificaron  que había poucos días  levara daquel Cemiterio Xoán Pardo, viciño de Portomarín , unha pedra de sepultura, para unha súa que tiña en Portomarín, e levándoa enteira e sá  sen ningunha crebadura ou fenda no seu carro, a carón da Ponte de Portomarín (  denantes de saír da Xurisdición que soía ser  da Orde de Santiago  )  desfíxose en  atro anacos  no mesmo  carro, sen ter recibido dano o carro nin ter dado falso ou caída os bois. antes  indo todo en sosego , que o tiveron por cousa milagreira. Deste xeito está  ( se non acabóu xa de cair de todo ) a Casa que foi Cabeza da  Orde de Cabalaría  de Santiago da Espada , tan nomeada no mundo  e ilustrada de riquezas  en España:  que de cantas Encomendas  suxas gozan  os grandes titulados  e Cabaleiras dela , non fora mal cantado , que cada un deles dera  algunha esmola  por pequena que fose, para reedificar  aquel Templo , que foi cabeza  da súa Orde, porque xiquera estivese  con algunha  decencia m e cun Capelán  que tivese e non fose cortello de gado."

" É a terra onde está o Mosteiro do Cabido  da Apostóloica  Igrexa de Santiago, e o mesmo as igrexas que están perto. Tamén o Mosteiro é Igrexa Parroquial de gtres ou catro viciños  que ali hai, e o capelán ou Cura  que serve  outra que  está ali ( San Salvador das Cortes ) facíaos ir a lea, se algún Visitador non o remedióu despóis, Desta maneira  case que se acabóu de arruinar  unha das mellores  antigüidades e máis de estimar  que había en España. Poño isto aquí  tan a propósito porque xa se lle  acabaron as memorias  , non se lle acabde  a do moito que foi"

( Tomado da obra de Mauro  Castellá Ferrer :  ( 1610 ) " Historia del Apóstol de Iesus  Christo Sanctiago Zebedeo Patrón y Capitán General de las Españas", Tomo II, pxs. 400 a 402).

************************************************************************************

( 1604 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo ,  con Sabela González en reivindicación do lugar do Pereiro (  Real Audiencia de Galicia ).

( 1607 ) Pleito  do Mosteiro de Monte do Ramo e Castro do Rei , o seu anexo, con Xoán Rodríguez do Tumbiadoiro  e outros en reivindcación do lugar de Bermil en Santa Cristiña de Paradela de Lemos ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1607 ) Pleiro do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Xoán de Carreira e outros , en reivindicación dunha leira chamada de Entrada de Mallo e outras ( Real Audiencia de Galicia )

( 1607 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e  Castro do Rei, o seu anexo, con  Xoán de Albariza  z e outros, en reivindicación do lugar do  Espiño  ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1610 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Miguel de Pena  Corveira en reivindicación do lugar  de Pena Corveira ( Real Audiencia de Galicia )

( 1622 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Priorado de San Facundo de Ribas do Miño con Pedro López de Monseiro en reivindicación do lugar do Lombao en San Facundo de Ribas de Miño ( Real Audiencia de Galicia )

( 1624 ) Pleito   do Mosteiro de Monte de  Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Bartoloméu González,  Gregorio Condomiña  en reivindicación do lugar da Serra  de Santa Cristiña de  Paradela ( Real Audiencia de Galicia )

( 1624 ) PLeito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Alberte Augalevada  e consortes , no que se ditou auto ordinario polos montes e estremas do Couto de Castro do Rei ( Real Audiencia de Galicia )

( 1626 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e  Castro do Rei, o seu anexo, con Antonio de Prado, crego de San Xoán de Remesar, no que se deu auto ordinario sobor da Leira do Sacadoiro ( Real Audiencia de Galicia )

( 1630 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Pedro de Nai e outros polo lugar de Nai ( Real Audiencia de Galicia )

( 1630 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Xoán Cazón e outros  en reivindicación  dos lugares de Cazón en San Vicenzo de Igrexafeita  ( Real Audiencia de Galicia )

( 1631 ) Pleito  do Mosteiro de Monte de Ramo  e Priorado  de San Facundo de Ribas de Miño  co capitán Gregorio de Villar e consortes reivindicando  por unhas leiras  no Couto de Santa Marta de Seixón ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1631 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Fernando de Pol  e consortes  en reivindicación do lugar de Cazón ( Real Audiencia de Galicia )

( 1631  ) Pleito  do Mosteiro de Monte do Ramo e Castro do Rei, o seu anexo , con Xoán López de Vilagudín  e outros,  en reivindicación dos lugares de  Ribas e Vilagudín ( Nespereira )  aos que saíu en terceiría o Mosteiro de Samos ( Real Audiencia de Galicia ) 

( 1631 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Diego de Berbetouros me outros  en reivindicación dos lugares de Riocabo de  Arriba e Riocabo de Abaixo ( Real Audiencia de Galicia )

( 1632 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castrio do Rei con Fernando de Cambre  en reivindicación dunha  renda en San Vicenzo de Igrexafeita ( Real Audiencia de Galicia )

( 1633 ) Pleito do Mosteiro de Montederramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Alonso de Vidueiro en reivindicación  da herdade da Lama do Monte. ( Real Audiencia de Galicia )

( 1633 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei , o seu anexo,  con Xoán da Torre e outros, en reivindicación dos lugares das Bustaregas e Foilebar ( Real Audiencia de Galicia )

( 1633 )  Pleito do Mosteiro de Monte do Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Antonio de Prado , crego de San Xoán de Remesar,  no que ditaron auto ordinario polos montes desa freguesía e as súas estremas ( Real Audiencia de Galicia )

( 1634 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,   con  Tomé Rodrúguez, crego de Vilacaíz , no que se deu auto ordinario  pola herdade da Lama  do Monte ( Real Audieincia de Galicia )

( 1634 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo  e Castro do Rei, o seu anexo, con Xoán de Riocabo e outros en reivindicación do lugar de Riocabo de Cima ( Real Audiencia de Galicia )

( 1634 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei,o seu anexo, con Bartoloméu Fernández acusado  de inxurias graves a  frei Xoán de Quintanilla ( Real Audiencia de Galicia )

( 1639 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo  e Castro do Rei, o seu anexo,  con Xoán González e outros, en reivindicación  de Casderando  co seu pombal , a herdade  da Entrada  do Cadaval  e outros bens en Castro do Rei ( Real Audiencia de Galicia )

( 1640 ) Pleito   do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Pedro González de Vilelos e outros en reivindicación dun lugar ( Real Audiencia de Galicia )

( 1642 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Brais López e outro reivindicando  o lugar de Ribas en Santiago de Nespereira ( Real Audiencia de Galicia )

 ( 1643 ) Pleito dos viciños  de San Salvador das Cortes  e Miguel das Cortes con Diego de Berbetouros  sobor cobramento de rendas a excesivos prezos  e outras vexacións ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1644 )  Pleito do Mosteiro de  Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, con Domingos San Martiño e consortes  en reivindicación do lugar de San Martiño no Couto de Castro do Rei ( Real Audiencia de Galicia )

( 1644 ) Pleito do Mosteiro de Monte de  Ramo e de Castro do Rei, o seu anexo, con Pedro do Campo e consortes  revindicando o lugar de Bacorelle. ( Real Audiencia de Galicia )

( 1648 )  Pleiro do Mosteiro de Monte de Ramo e   Priorado de  San Facundo de Ribas de Miño, o seu anexo, con Frnncisco López do Campo en reivindicación dunha adega   en Santalla de Paradela ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1648 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo. con Domingos de Barredo e outros, en reivindicación do lugar de Abeledo e outros bens do Priorado de San Facundo ( Real Audiencia de Galicia )

( 1649 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo,  con Pedro das Cortes , sobor de reclamación de bens ( Real Audiencia de Galicia )

( 1649 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Castro do Rei, o seu anexo, contra Pedro Nobo e consortes  reivindicando o lugar de Bacorelle ( Real Audiencia de Galicia )

( 1649 )  Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e  Priorado de San Facundo de Ribas de Miño  con Pedro das Cortes  en reivindicación da Adega da  Pía e outros bens ( Real Audiencia de Galicia )

( 1649 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Priorado  San Facundo de Ribas de Miño  con Dmingos Rodríguez e  outros en reivindicación  dunha casa cuberta separada  cun curral e dous hortos  en par.( Real Audiencia de Galicia )

( 1650 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramo e Priorado  San Facundo de Ribas de Miño con Gregorio de Villar  e consortes en reivindicación   do Couto de Seixón. ( Real Audiencia de Galicia ).

( 1656 ) Pleito de Diego de Berbetouros , dono da vila de Portomarín, parte de San Pedro e a súa xurisdición , con Miguel das Cortes, de San Salvador das Cortes, e  consortesm auto ordinarip  pola percepción de 3 canaos e medio de viño  pola Viña das Quintas e outras cousas. (/ Real Audiencia de Galicia ).

  ( 1685 )  Pleito de Felipe  Fernández Gutiérrez, arrendatario da Tenza de Portomar´ñin  polo Deán e Cabido de Santiago, con Xoán Rodríguez da Pena , de San Salvador das Cortes  por pagamento de renda ( Real Audiencia de Galicia ).,

( 1698 ) Pleito do Mosteiro de Monte de Ramos   e o Priorado de San Facundo de Ribas do MIño con Domingos de Santalla  e consortes en reivindicación de  lugar do Cereixal ou de  Lope "Dureszu " ( Real Audiencia de Galicia )

****************************************************************************************

                                 PLEITO DE FIDALGUÍA

 ( 1737 )  DOMINGOS LOUREIRO SÁNCHEZ,  viciño de Outeiro, en Santa Cristiña de Paradela , seguiu pleito para declaración de fidalguía , na Sala dos Fillosdalgo de  Valladolid.

************************************************************************************

                                          ALCIPRESTÁDEGO DE PARADELA

                                                              CURATOS

ALDOSENDE ( Santiago ).  De provisión leigal polo Conde de Taboada. Renda ; 1.100 reáis.

BARÁN ( San Pedro ), con San Xulián de Meixente e Santa María de Ortoá .  Presentación do Mosteiro de Samos.

CASTRO DO REI DE LEMOS ( Santa María ). Presentación  do Mosteiro de Montederramo ( Ourense ), que nomea un monxe para atendela.

CORTES ( San Salvador das ), con San  Martiño de Castro e San Pedro da Cova.  Provisión de El Rei e o Bispo de Lugo. Renda: 3.000 reáis. ( A parroquia de San Pedro da Cova foi suprimida e non se garda memoria  do punto onde estivo a igrexa ).

LAXE ( Santiago da ), con Santa María  de Francos. Leigal, de provisión do Señor do Couto  de Pol . Renda: 2.200 reáis.

LOIO ( San Salvador ). Leigal, provisión polo Conde de Amarante. Renda : 500 reáis.

( ......Loio ( Santa María ). " Nullius diocesis". Formada por algúns veciños de Loio e das Cortes.  O arcebispado de Santiago soía encomendarlle a cura de almas  ao párrroco das Cortes ......)

PARADELA ( San Miguel ) , con San Lourenzo de Suar .  De provisión leigal  do Conde de Lemos. Renda:  2.200 reáis. ( Na Idade Media  está documentada a igrexa de San Pedro de Paradela, en Bricheiro , que  no século XVIII se coiñecía como " Sincura de Bricheiro ".  Consérvanse topónimos locáis referidos  á ubicación da igrexa , que se situaría nunha  aira da aldea.

PARADELA (  San Vicenzo ), con San Mamede de Castro. Leigal de provisión polo Conde de Lemos. Renda: 3.300 reáis ).

PARADELA ( Santalla ).  De provisión por El Rei e o Bispo de Lugo. Renda:  3.300 reáis.

.......... PINZA ( San Salvador da ), con Santa María de Belante  e San Miguel de Biville. Provisión por El Rei e o Bispo de Lugo......... (  As tres parroquias formaban coutos independentes  pertencentes a señores territoriáis ).

RIBAS DE MIÑO ( San Facundo ). Priorado do mosteiro bernardo de Montederramo ( Ourense ), que nomeba un monxe para atender a "cura de almas".

.......VILAMAIOR ( Santa María ) con  Santo André de Paradela.  De provisión leigal na que se turnaban  o dono da  casa e xurisdición de Goián, Marqués de  Viance e outros partícipes.  Renda: 2.200 reáis..... ( Santa María de Vilamaior era coñecida como  Santa María de Vilamaior de Paradela ou Santa María da Lobataira..... Nesta parroquia  os días 15 ( e 16 ) de cada mes tiña lugar a Feira de Paradela , no Campo de Palacio ou Campo de Tambarría ).

VILARAGUNTE ( Santa María )  , con Santiago de Andreade . Laigal, de provisión polo Conde de Lemos.  Renda:  3.300 reáis.

                                                ...............................................

A parroquia de Santa María de Ferreiros  pertencía ao Alciprestádego de O Páramo-Gondrame.

FERREIROS ( Santa María ), con San Vicenzo de Gondrame.  Curato da Encomenda da Orde de San Xoán do Hospital de Xerusalén-Orde de Malta.

 ( No século XVIII foi suprimida a vella igrexa parroquial situada no lugar da Airexe, e foi trasladado o culto á que fora capela do desaparecido Hospital de Mirallos ).

*************************************************************************************

                                        PLEITO DE FIDALGUIA

 ( 1757 )  BIEITO ANTONIO DE GUITIÁN SOMOZA, natural da  Casa da Abelaira, viciño   de Portomarín, segue pleito para  declaración de fidalguía, na Sala dos Fillosdalgo de Valladolid.

***********************************************************************************  

                                 PRIORADO E PARROQUIA DE CASTRO DO REI  

( 18.07.1809 ) LIBRO DE BAUTIZADOS   que dá comezo  en 18 de xullo de 1809 , fíxose este libro  por terse perdido o anterior deste co motivo de ter entrado  nesta parroquia o  exército francés  mandado polo Xeneral  Soult  en 3 de Xuño do dito ano  e ter estado  aquí acampado por espazo de 7 días e aínda que despóis  se percuraron cos máis libros -dilixencias  os libros que se ían sentando as partidas  de bautizados e outros libros  e papéis  que xuntos estaban  nunha caixa  encerrados  no lugar de As Reigañas , nin se  achóu o caixón  nin os libros nin cousa que fose de utilidade  nin proveito"

*************************************************************************************

                                ( 1820 / 1823  ) CONCELLOS CONSTITUCIONÁIS

CONCELLO CONSTITUCIONAL DE CASTRO DO  REI DE LEMOS.- Capitalidade en Santa María de Castro do Rei. Partido Xudicial de Sárria.

CONCELLO CONSTITUCIONAL DE PARADELA.-  Capitalidade en San Miguel de Paradela.. Partido Xudicial de Sárria.

CONCELLO CONSTITUCIONAL DE  SAN PEDRO DE PORTOMARÍN.- Con capitalidade na vila de  San Pedro de Portomarín, na beira esquerda do río Miño ). Partido Xudicial de Lugo,

*************************************************************************************

 ( 1826 )                              DICCIONARIO MIÑANO

CASTRO DE REI DE LEMOS.-  Freguesía . Couto Real.  Abadía de España en Galicia, provincia de Lugo. Cabeza de XURISDICIÓN  do seu nome. Xustiza Ordinaria. 240 viciños,  1.238 habitantes. Unha parroquia que abrangue  as aldeas da Abeilloroá, Bacorelle, As Bustaregas,  Foilebar, Cerxedo,  A Carballosa. Os Chaos.  A Enxamea, Espiño , O Folgar,  Ferreira,  A Edrada,  A Matanza, A Mámoa,  O Mazo de Abaixo, O Mazo de Arriba, O Mosteiro Vello,  Mide, Paredes de Abaixo, Paredes de Arriba,  Portocarreira,  A Parrocha,  Preselas, O Pereiro,  Penavorveira,  O Rañadoiro, San Martiño,  A Seara, O Sacadoiro,  Val do Couto, Uceira Branca,  Vilachá, Zouro, O Bidueiro, Valmigallo,  Bariz e Feás.  É Priorado de Bernardos.  Está a  3 légoas N.O.  de Monforte , en país montañoso  que só produce algún centeo, e hai na súa xurisdición 11 teares  nos que se fabrican  darredor de 200 varas de lenzo,  100 de estopa  e 86 de picote.  Abonda de leña e soen collerse nalgúns dos seus pobos  un pouco de trigo   e patacas dabondo.

XURISDICIÓN DE PARADELA.-  Xurisdición Señorial  e F. de España, en Galicia , provincia e bispado de Lugo . Componse de 9 freguesías, a saber: 1.- Santiago de Andreade. 2.- Santalla de Paradela. 3.- Santalla de Paradela.  4.- Santa Cristiña de Paradela. 5.- San Vicenzo de Paradela. 6.- San Facundo de Ribas de Miño. 7.- San Lourenzo de Suar. 8.-  San Pedro de Barán. 9.-  Santa María de Vilaragunte.  Dista 6 legoas  da capital  e 16 de   Santiago.

XURISDICIÓN DE SAN PEDRO DE PORTOMARÍN.-   Xurisdición Señorial de España, en Galicia, provincia e bispado de Lugo. Compreende  a freguesía  do seu nome e  6 máis : 1.-  San Martiño de Castro. 2.- San Mamede de Castro. 3.-  San Salvador das Cortes. 4.-  Santa María de Francos. 5.-  Santiago da Laxe,6.- San Xoán de Loio.  Dista 4 légoas da capital  e 14 de Santiago.

( A  parroquia de Santa María de Ferreiros  formaba parte da Xurisdición de Sn Xoán de Portomarín- Encomenda de Portomarín da Orde de San Xoán do Hospital de Xerusalén - Orde de Malta )

( A parroquia de Santiago de Aldosende formaba parte  da Xurisdición de Taboada )

************************************************************************************

( n29.01.1873 ).- CELADORES DE POLICÍA NO CONCELLO DE SAN PEDRO DE PORTOMARÍN

1.-  SAN PEDRO DE PORTOMARÍN :  Domingos Souto e  Francisco Arias. 2.- SAN XOÁN DE LOIO:  Domingos  López e Nicolau Arias. 3.- SAN FACUNDO DE RIBAS DE MIÑO:   Bieito Pérez da Adega e  Xosé Vila. 4.-  SAN MARTIÑO DO CASTRO:  Xoán Varela e  Xosé Fernández. 5.-  SAN MAMEDE DO CASTRO:  Martiño López de Igón e Pedro López. 6.-  SANTA MARÍA DE FRANCOS: Manuel Lóepz e Francisco López. 7.-  SANTIAGO DA LAXE :  Xoán López  e Manuel Pérez. 8.- SAN SALVADOR DAS CORTES:  Antonio López e  Domingos López Vilar.

***********************************************************************************

 ELECCIÓNS DO ANO 1837.- PARTIDO DE SÁRRIA.- DISTRITO DE SÁRRIA

Formado polos Concellos de  Sárria,  Vilouzán,  Castro do Rei de Lemos,  Samos, A Pobra de San Xiao, fracción de San Xoán e San Pedro de Portomarín, fracción de Neira de Xusá e fracción  da Somoza Maior.

**************************************************************************************

                ( 1840 ) CONSTITUCIÓN DO SEGUNDO  CONCELLO CONSTITUCINAL DE PARADELA

Formouse coas freguesías da antiga Merindade ou Xurisdición de Paradela , as parroquias   que formaran o Couto de San Pedro de Portomarín ou de Tras Loio ( agás San Pedro de Portomarín, que se integróu no concello de San Xoán de Portomarí, partido xudicial de Chantada ) e as parroquias de  Santiago de Aldosende  e Santa María de Ferreiros. ( Nalgunha das relacións de parroquias  figuraba a parroquia de Santa Marta de Ribas de Miño, que acabóu   unida á de San Facundo ). A  capitalidade municipal estableceuse en San Miguel de Paradela ).  Parroquias que conformaron o Concello de Paradela : 1.- Santiago de Aldosende. 2. - Santiago de  Andreade. 3.- San Pedro de Barán. 4.-   San  Mamede de Castro ,5.- San Martiño de Castro.6.-   Santa María d Castro de Rei de Lemos  7.-  San Salvador das Cortes  , 8.- Santa María de Ferreiros.9.-   Santa María de Francos  10.- Santiago da Laxe , 11.- San Xoán de Loio , 12.-  SAN MIGUEL DE PARADELA. 13.-  San Vicenzo de Paradela. 14.-  Santa Cristiña de Paradela, 15.- Santalla de Paradela. 16.-   San Facundo de Ribas de  Miño  , 17.- San  Lourenzo de Suar 18.-  María de Vilaragunte .

*************************************************************************************

            OBRAS FEITAS NOS CAMIÑOS DO CONCELLO DE PARADELA 

( 1843 ).-  Direitor das obras, o alcalde :  Antonio Pérez.

Camiños de carril abertos de novo:  610 varas cadradas.  Camiños de carril, obras de composición:  4.530 varas cadradas.  Camiños de ferradura abertos de novo: 425 varas cadradas. Pontes novas: 1. Pontes arranxadas: 4. Alcantarillas novas; 150 varas cadradas, Camiños de cabalerías : 0.  Calzadas novas:  508 varas cadradas. Calzadas compostas:  10.080 varas cadradas.  Calzadas de carros:  2.026 varas cadradas.  Xornáis de obreiros:  508 reáis. Xornáis de  braceiros:  10.080 reáis.  Valor das realizacións:  75.100 reáis.

 *************************************************************************************

                   VENDA DE BEN NACIONAL EN CASTRO DO REI DE LEMOS

( 1843  ) Posta en venda   do Monte da Rigueira, no Pereiro ( Castro do Rei de Lemos )  de 30 ferrados de cabida , que pertencera ao  Cabido da Catedral de Lugo. Tiña un valor en  renda de  300 reáis e estaba capitalizado en   3,600  reáis )

************************************************************************************

                                   DISTRITOS ELECTORÁIS

( BOLETÍN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO,  13.08.1844 )  As parroquias do Concello de Paradela estaban repartidas entre o DISTRITO  DE MARTÍN (  Castro do Rei,  Vilaragunte, Barán, San Miguel, San Vicenzo , Santalla e Santa Cristiña  e  Sura ) e  DISTRITO DE PORTOMARÍN (  San Mamede de Castro, San Facundo, San Martiño de Castro, Loio, As Cortes, Ferreiros, Francos e A Laxe ),

*************************************************************************************

        ( BOLETÍN OFICIAL DA PROVINCIA DE OURENSE, 11.02.1845 )

CAUSA CRIMINAL POLO ROUBO E ASASIÑATO DE  D. FRANCISCO ÁLVAREZ BUILLA, PÁRROCO DE SAN MIGUEL DE PARADELA.

Nº 136.-  Xulgado de Primeira Instancia de Sárria.

Na causa criminal  pendente neste Xulgado e escribanía de Vaamonde  polo roubo e horroros asasiñato  cometido na casa e persoa  de D. Francisco Álvarez Builla, cura de San Miguel de Paradela, acordéi o arresto de  Francisco López, de Sesmonde, parroquia de Santiago da Laxe, e Luis López, fillo de Froilán , de Santa María de Vilaragunte, que non puideron seren habidos en medio das dilixencias  na súa solicitude  practicadas; polo que se exorta ás autoridades da provincia  coa fin de que por cantos medios  lles suxira o seu celo se sirvan percuraren  a súa captura, remitíndoos ao dispor do  tribunal, coa debida seguridade, caso de seren apreendidos , pois ao efecto  van de segudo os seus sináis.

                                       Sárria, 3 de febreiro de 1845.-  Xosé García.

Sináis de Francisco López .- Idade 23 anos, estatura 5 pés ben cumpridos, pelo negro, cara redonda. cor boa, barba lampiña, nariz regular, ollos negros ; veste chaqueta e pantalón  de dazaoiteno, chaleque negro  e sombreiro portugués.

Idem de Luis López.-  Idade 24 anos, estatura 5 pés  escasos, pelo castaño, cor trigueña. barba lampiña, ollos castaños, algo picado da virola ; veste sombreiro calañés, chaqueta e pantalón de pano pardo e chaleque azul xa usado.

************************************************************************************

( BOP DE OURENSE,  19.08.1847 ).-  Comandancia Militar do Cantón de Sárria.-   

No sumario que estóu   instruindo con comisión do tribunal de guerra de Galicia polas ocorrencias habidas entre paisáns e carabineiros o 15 de xaneiro último na Feira de Paradela ( * ), acordéi o arresto de Xosé, Manuel e Elías Méndez , irmáns, e  de Estevo Chorra, todos viciños do pobo de Mosteiro Vello, parroquia de Santa María de Castro do Rei de Lemos,  mais non foron habidas  en medio das dilixencias practicadas ; e sen prexuizo de  chamalos por editos  e pregóns na forma ordinaria,  dispuxen tamén exortar a todas as autoridades de Galicia  por medio dos Boletíns oficiáis para que se dignen  procurar  a captura  dos enriba ditos  e remitilos ao meu dispor co seguro necesario , a cuxo fin  se expoñen a continuación  os seus sináis e vestiduras. Sárria, 12 de agosto de 1847.Xosé de Artazu.

Sináis de   Xosé Méndez.-  Idade  32 anos, estatura menos de 5 pés, pelo e ollos castaño escuro,  barba pouco, nariz afiado, cara redonda, cor boa ; veste chaqueta  e pantalón de pano pardo, chaleque negro e sombreiro rondeño.

Idem de Elias Méndez.- Idade 28 anos, estatura 5 pés, pelo e ollos castaño oscuro, barba pouca, nariz afiado, cara redonda, cor rubicunda, moi robusto ; veste  pantalón e chaqueta de pano dazoiteno pardo, chaleque de tea e sombreiro rondeño.

Idem de Manuel Méndez.-  Idade 23 anos , estatura moito maior de 5 pés , pelo castaño  rizo, ollos castaños , barba pouca , nariz regular , cara redonda, cor boa ; veste chaqueta de pano de Béjar , e algunha que outra vez zamarra , pantalón azul celeste e outro de pano pardo, chaleque de cor e sombreiro rondeño.

Idem de Estevo Chorra.- Idade 56 años, estatura algo maior dos 5 pés, pelo canoso, ollos negros birollos ,barba pouca e canosa tamén, nariz anchi, cara fraca, cor trigueña ; veste chaqueta e pantalón de pano pardo  e sombreiro  alto da fábrica de Salvaterra.

*********************************************************************************** 

                                       (  1848 )  DICCIONARIO MADOZ.

PARADELA.-  Xurisdición na antiga provincia de Lugo composta das freguesías de Andreade , Paradela (  Santa Cristiña, Santalla, San Miguel e San Vicenzo ), Ribas de Miño, Suar, Brán e Vilaragunte, cuxos xuíces ordinarios eran nomeados por diversos  partiícipes que exercían o señorío.

PARADELA.-  Concello na provincia e diocese de Lugo ( 5 1 /2 légoas ), audiencia territorial e capitanía  xeral  de A Coruña ( 20 )  e partido xudicial de Sárria ( 2 ).  SITUACIÓN: Na esquerda do Miño. CLIMA: No xeral beigno e san abodo, Componse das FREGUESÍAS  de Aldosende ( Santiago ), Andreade ( Santiago ), Barán ( San Pedro ), Castro ( San Mamede ), Castro ( San Martiño ), Castro de Rei ( Santa María ),  Cortes ( San Salvador das ),  Francos ( Santa María ),  Ferreiros ( Santa María ),  Laxe ( Santiago da ), Loio ( San Xoán ),   PARADELA  ( San Miguel ),  Paradela ( San Vicenzo ), Paradela ( Santa Cristiña), Paradela  ( Santalla ), Ribas de Miño ( San Facundo ), Suar ( San Lourenzo ),  Vilaragunte ( Santa María ), que  contan cunhas 850 CASAS  nun   considerable número de  lugares ou aldeas. pero non a ten propia para o Concello.  O seu TERMO estrema  por N co do Páramo,  a L. Sárria, por S Láncara ( * erro  é con O Incio e O Saviñao ), e polo O. Río Miño-  O TERREO participa de  monte e chaira de boa calidade e disfruta  da rega que lle  proporcionan os moitos regueiros  que o percorren.  Crúzano CAMIÑOS   que dende Sárria  e Monforte se dirixen  a Portomarín. Neste punto recibe o CORREO  por medio dun peón. PRODUCIÓN:  No xeral centeo, patacas, millo , liño, legumes , hortarizas , castañas e algunhas outras froitas; cría gado  preferindo o vacún e os porcos; hai caza de lebres, perdices  e outras aves. INDUSTRIA : A agrícola e pecuaria; as mulleres  adícanse  ao fiado e tecido cando llelo permiten os labores do campo;  hai algúns artesáns de primerira necesidade   que exercen os seus oficios  por tempadas. COMERZO:  O que lle proporiconan as feiras  e mercados inmediatos , e o que se celebra o día 3 de cada mes en Castro do Rei onde se beneficia o gado, froitos e teas. POBOACIÓN:  848 viciños,  4.243 almas. RIQUEZA IMPOÑIBLE:  en razón de cada habitantes, 54 reáis e 3 maravedís-

**************************************************************************************

(  1852 ) ASALTO DA REITORAL de Santa María de Francos , con maltrato ao párroco.  Foron detidos  

Xosé María Souto, de Caborrecelle ( Portomarín ) , natural de Betanzos   e Francisco López, de Santiago da Laxe.

************************************************************************************

                                 PERCURA  DUN VENDEDOR DE CHAPEUS

( 1854 ) ESTEVO LÓPEZ LÓPEZ, @ " Chorra", viciño de Castro de Rei de Lemos. vendedor de chapeus de Salvaterra, estaba rquisitoriado pola garda civil´Tiña 60 anos, era alto, con pelo e barba canos. ollos virados e azuis,  cellas mestas, mariz groso ,  cara  abultada na fazula dereita. Vestía   somonte pardo , con sombreiro, moitas veces alto de Portugal.

*************************************************************************************c

                             BENS DO ESTADO EN PARADELA

( 1858 ) 2 ferrados de trigo, 95 fanegas de centeo, 3 ferrados de castañas,  233 canados de viño, 8 galiñas, 60 libras de touciño, 2 libras de cera, 1 carneiro, 1 cabrito, 2 capóns e 226 reáis.Correspondían a rendas que foran  das Monxas Recoletas de Lugo, Priorados da Raíña, San Facundo e Castro do Rei e do clero parroquial.  Valor desas rendas: 7.796 reáis.

***************************************************************************************

                               BENS DO ESTADO EN PARADELA

( 1859 ) 3 ferrados  de trigo, 90 fanegas de centeo , 3 ferrados de castañas , 206 e medio canados de viño, 60 libraas de touciño, 2 libras de cera, e o quinto e sétimo dalgunhas fincas en San Xoán de Loio. Eran rendas procedentes  das Monxas Recoletas de Lugo, priorados da Raíña,San Facundo   e Castro de Rei, e clero  parroquial.  Valor desas rendas  8.208 reáis.

************************************************************************************

                                         BENS DO ESTADO EN PARADELA

( 1860 )  3 fanegas de trigo, 90 fanegas de centeo,  1 fanega e 3 ferrados de castañas,  206 canados e medio de viño,  8 galiñas, 60 libras de touciño , 2 libras de cera, 1 carneiro, 1 cabrito , 20 anguías e 226  reáis e o quinto e sétimo  dalgunhas   fincas. Proviñan de rendas   procedentes das Monxas Recoletas de Lugo, Priorados da Raíña,  San Facundo e Castro do Rei. O seu orzamento era  7.031 reáis.

***************************************************************************************

                                       BENS DO ESTADO  EN PARADELA

( 1862 )  42  fanegas de centeo,  3 ferrados de trigo, 8 galiñaa, 2 libras de cera, 1 ferrado de castañas, 32 ovos, 2 cabritos, 6 dúceas  e media de anguías , medio carneiro, medio touciño  e máis  o quinto e o sétimo  dalgunhas fincas.  Procedían de rendas  das Agostiña Recoletas de Lugo, dos Priorados  da Raíña , San Facundo e Castro do Rei de Lemos  e Clero parroquial do distrito. Importaban esas rendas:  2.018,50 reáis.

*************************************************************************************

                                    BENS  DO ESTADO  EN PARADELA

( 1863 )  41 fanegas  e 3  ferrados de centeo,  3  ferrados  de trigo,  8 galiñas, 2 libras de cera, 1 ferrado de castañas, 32 ovos, 2 cabritos,  5 dúceas e media de anguías, medio carneiro, medio touciño e 162 reàis 63 céntimos e o 5º e 6º dalgunhas fincas procedentes  das Agostiñas Recoletas de Lugo, Priorados da Raíña , San Facundo e Castro do Rei e Clero parroquial do distrito. Total das rendas:  2.336, 65 reáis. Baixa do 10 % por gastos de administración , 233,66 reáis . Líquido orzamento;  2.102, 99 reáis

************************************************************************************

                                               PRÓFUGOS

(  BOLETÍN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO, 20.05.1864 )  Declaración de prófugos do remprazo de 1864  para 5 mozos paradelenses.

*************************************************************************************  

                                 BENS DO ESTADO EN PARADELA

(  1865 )  3 ferrados  de trigo,  55 fanegas  3 ferrados  de centeo , 8 galiñas,  60 libras de touciño , 1 carneiro, 1 cabrito,  20 anguías , 2 libras de cera, 244 reáis e o quinto e sétimo  dalgunhas fincas. Eran rendas procedentes  das Monxas Agostiñas de Lugo, Priorados da Raíña, Castro do Rei e San Fagundo e Clero do distrito. Importe :  2.186,59 reáis. Baixa do 10 %  por gastos de administración: 218,65 reáis Liquido orzamento:  1.967, 85 reáis.

*************************************************************************************

                                   ESCOLA DE VILARAGUNTE

( 1868 )  O mestre da Escola Completa de Vilaragunte tiña  unha dotación de  250 ducados anuáis

***********************************************************************************

                           MORTE DE XOSÉ LÓPEZ, DA PENA DE MIRALLOS ( FERREIROS)

O día  28.08.1871 foi enterrado no cemiterio de Santa María de Ferreiros  Xesús López Fernández, da Casa de Alonso da Pena,  cuxa morte foi ocasionada por ferida  na coxa esquerda debida a disparo de arma de fogo, seguida de gangrena. A autopsia correu de conta dos médicos  Manuel Saco Quiroga e  Manuel María Rodríguez.

**********************************************************************************

                          NOTARÍA DE SANTA MARÍA DE FERREIROS

(  La Lucha, 28.10.1875 ).-  Don Xulio López Esparza, por oposición é nomedo   Notariod e Santa María de Ferreiros.

(   Diario de Lugo,  4.01.1877 ).- Anuncian  estar vacante a Notaría de  Santa María  de  Ferreiros ( Paradela )

************************************************************************************

                                 ABANDONO DE FOGAR

(  1877 )  RAMÓN VÁZQUEZ SACO  , da Cerc a das Cepadas, en Santalla de Paradela, demente, abandoóu a súa casa  ,   desfacéndose dos seus intereses  do que se aproveitaban terceiras persoas.

************************************************************************************                                     A  FAME  INVADE O CONCELLO

(  EL DIARIO DE LUGO,  23.05,1880 ).-  Sección Editorial.-  Un  instruido amigo e suscritor do Concello de Paradela  , diríxenos unha  conmovedora carta  na que se nomea  o seguinte triste suceso.

O pedáneo dun dos barrios  do dito distrito  comunicoulle ao alcalde  que nunha casa achábanse  unha nai e tres fillos  bañados en desconsolador  pranto , cuxa causa era a  estrema miseria na  que se achaban, privados de alimento.

Visitaron  o alcalde e o segredario do Concello a casa  daqueles infelices  e, en efecto,  examinada unha pota  que estaba posta na lareira  achouse chea de auga e fabas, con algún sal,  único alimento  co que atendía a súa subsistenza  a desgrazada nai  e os seus malventurados fillos , que foron inmediatamente socorridos  polos ditos alcalde e segredario.

Cre o noso  apreciable  comuicante  que en idéntico caso  se achan  todas as familias do distrito  de Paradela, que nin xiquer se poden adicaren á mendicidade  porque a intensidade da crise  alcanza a todos  e ninguen abonda en  recursos  para facelo   só como a desgraza dos seus  semellantes.

Efectivamente  esa é, por punto xeral, a situación da nosa provincia , vítima da máis terrible das  calamidades, da máis terrible das calamidades, a inundación da fame.

Non é só  o distrito de Paradela  onde acontecen esceas como as que nos comunica  o apreciable suscritor, suceden  diariamente os distritos da nosa infeliz provincia.

A tempo deuse a voz de alarma para evitaren  as conswcuencias foran tan terribles , mais as súplicas  perdéronse sen eco no baleiro.

**********************************************************************************

                              UNHA MULLER FUXIDA  DO SEU DOMICILIO

( 27. 11. 1880 )   Vicenta López , de Paradela, desaparecéu  da casa paterna.

************************************************************************************* 

                                 MÉDICO CIRURXANO DE ASISTENZA A POBRES

( 1880 )  Convocatoria da praza de Médico Cirurxano municipal para asistenza a pobres, dotada con 500 pesetas anuáis.

***********************************************************************************

                          LICENZA MUNICIPAL DADA POR   ALCALDE  INCOMPETENTE

 ( 1881 )O Alcalde de Paradela , sen  ser competente na materia, concedeulle licenza a Antonio Rivera para facer  unha presa no regueiro da Trapa  e unha casoupa para  poñer nela un muiño relo.  A anormalidade foi resolta por decisión contraria do Gobernador Civil.

************************************************************************************

                                                 ESCOLA COMPLETA DE NENAS

( 1881 )A única Escola Completa de Nenas do concello de Paradela, pasóu da parroquia de San Miguel  para a parroquia de Vilaragunte.

************************************************************************************* 

                        PARADELENSES PRESOS NO CÁRCERE DE SÁRRIA

(  24.09.1881 ) O Alcalde de Sárria solicita do Gobernador Civil  que lles embarguen bens a presos que non son pobres e stán detidos no Cárcere de Sárria ( no antigo Mosteiro da Madalena ) : " Que se embarguen  e vendan  bens de presos  para axuda do seu sustento". Refírese  aos presos viciños de Castro do Rei de Lemos , Anxo Losada López,  Antonio López Díaz,  Manuel Armesto López,  Ramón Armesto López, Francisco López, Xertrude González Pumar ,  Manuel Lebón Rodríguez ,  Antonio López Rodríguez, Xosé Armesto López, Manuel López Saavedra e Xoán María López ; e aos viciños de Vilamaior ( Sárria ) : Domingos López Rodríguez  e Xosé López Rodríguez.

                 A FEIRA DO MOSTEIRO VELLO E O MERCADO DE PACIOS

( BOP, 12.04.1881 ).-  "Concello de Paradela.- O concello que teño a honra de presidir, acordóu  que a feira pública  que se celebra  polos días 3 de cada mes,  no fragoso Campo do Mosteiro Vello, de Santa María de Castro do Rei, na que se compra e vende  toda clas  de gado, así como outros xéneros de necesidade  e tan só carece  de concorreren a ela  as clases de gado mular e cabalar, sendo tan preciso  no país pola súa  abundancia, que á dita feira  no sucesivo , e dando comezo o tres de maio  vindeiro , se estableza  a compra e venda daquelas clases de gado mular e cabalar.

Ao propio tempo  a dita Corporación acordóu  establecer no pobo de Pacios, capital deste distrito, un mercado semanal , onde  se poden beneficiar  todas clases de grans, nos domingos de  cada semana   atendendo ás necesidades desta localidade  para a merca e venda dos ditos artigos.

O que tamén se anuncia  ao publico  para a súa intelixenza.

Paradela, abril 5 de 1881.- O Alcalde : Francisco López.-A.A.D.A, : Manuel María López.

************************************************************************************

                                                AS PONTES DO LOIO

(BOP, 12.12.1881 ).-O Concello de Paradela acorda a contratación  das obras de arranxo das dúa pontes de madeira  de riba do río Loio.

*************************************************************************************

                                           ROUBO DE EXEMPLARES DA GACETA DE MADRID

( BOP  28.06.1882 ).-  Xosé Fernández , de Santa Cristiña de Paradela, sustraéu da mesa da sala de sesións  parte da colección da Gaceta de Madrid.

O aguacil do Concello, Antonio  Díaz, pide a baixa voluntaria  e  nomean para sustituila a Xosé López Vázquez.

**  Horario do Xulgado. Aberto todos os días non festivos  de 8:00 a 12:00 en Pacios e os mércores e  sábados para tratar asuntos civís.

***********************************************************************************

                                                                 PRAGA

( 1882 )  Aparición dunha praga de insectos que afecta a varios montes.  O Concello acorda  facer averiguacións para atallala.

************************************************************************************

                                                 CAMIÑO DE VILARAGUNTE

(1882 )  O  Concello destina 75 pesetas para arrincar pedra para arranxar o camiño de Pacios a Vilaragunte.

***********************************************************************************+

                                                        PRAZA DE MÉDICO   

(.... 11,1883 )  Provisión dunha praza  de médico para doentes pobres  no Concello de Paradela dotada con 800 pesetas en cada un ano.

**************************************************************************************

( 1887 )  LA PROVEEDORA  ALDEANA, FÁBRICA DE CHOCOLATE MOVIDA A VAPOR DE MANUEL LOPEZ VAZQUEZ - San Miguel de Paradela

**************************************************************************************

                                      REFERTA EN MIRALLOS.- FERREIROS.

(  20.06,1889 ).- Grave liorta  en Mirallos, a carón da igrexa de Santa María de Ferreiros.

************************************************************************************

( EL ECO DE GALICIA,   3.03.1890 ).-

Escríbennos dende Paradela  que en San Xoán de Loio  ocorréu un suceso lamentable.Estando un viciño do dito pobo  cortando polo pé   un carballo , o toro caéu riba del  con tal mala sorte  que lle causóu unha grande ferida , falecendo ás poucas horas.

O desgrazado  deixa a súa viuva e  cinco fillos de tenra idade.

***********************************************************************************

                           ARRANXO PARROQUIAL DO BISPADO DE LUGO

( BOLETÍN OFICIAL ECLESIÁSTICO DO BISPADO DE LUGO, 9 e 18. 04,1890 )

No  Alciprestádego do Incio créase unha  nova igrexa, anexo de Santalla de Teilán, en Vilarbuxán, que constyará  dos seguintes pobos:  Ourille e A Fontaíña, de San Xoán de Remesar , Vilarbuxán  de San Fiz de Rubián , e Zouo, Pereiriñas, A Matanza e A Carballosa, de Santa María de Castro do Rei ( Paradela ).

As parroquias de San Xulián de Meixente e Santa María de Ortoá, anexas de San Pedro de Barán, segréganse dese curato e pasan a formar outro novo, integrado no alciprestádego de Sárria.

Alciprestádego de Paradela:  Primeira.- Ademáis do expresado respecto de Meixente e Ortoá ao publicar as reformas do Alciprestádego de Sárria, pertencerán a outros Curatos  as parroquias de San Mamede  de Casgtro,  anexo de San Vicenzo de Paradela e Santa Cristiña anexo de Santalla do mesmo nome, que  o son respectivamnte de Santalla de Paradela  e San Vicenzo do mesmo nome.

Segunda.-  Ademáis do exposto  nas reformas  pertencentes a algúns pobos de Santa María de Castro d Rei, o da Pedreira, de Santiago da Laxe, será de Santa María de Ferreiros ( no Páramo )  e parte do pobo do Couso, pertencente a Santo André de Paradela, será de San Miguel de Piñeira ( en Sárria ).

Terceira.-  Baixarán á  categoría de entrada os curatos de Santiago de Aldosende  e San Vicenzo de Paradela e  anexo e Santa María de Vilaragunte  e anexo.

Nota:  O lugar da Pedreira, malia ao disposto no arranxo, mantívose formando parte de Santiago da Laxe,  ao se dar a circunstancia de que entre esa aldea e o termo de Ferreiros se interpón a parroquia de Santa María de Francos.

************************************************************************************

                       LIORTA NA  ROMAXE DE SANTA ENGRACIA EN ALDOSENDE

 (  El Eco de Galicia , 23.04.1892 ).-  Co gallo de se celebrar o mércores a romaxe de Santa Engracia, na parroquia  de Aldosende , promoveuse unha liorta  a última hora  entre os mozos da mesma  e algúns que non o eran , na que houbo paus  e apedramento facendo   dúas das pedras albo no carrelo dun dos  gardas civís que gardaban  a orde  , a cuxa  agresión, e despóis de amonestaren aos amotinados . contestron con armar a baioneta  e simular carga , do que non resultóu circunstancia ningunha  desagradable , conseguindo á fin  os gardas deteren a un dos principáis  promovedores  da liarada , que resultóu chamarse  Pedro Méndez , viciño de Vilacaíz. concello do Saviñao.

A este individuo  ocupáronlle  un revólver de seis tiros , que foi entregado ao xuiz suplente  que se achaba na romaría  e ao seu dispor  foi posto o  referido individuo.

**************************************************************************************

                          DENUNCIA DE DESAPARICIÓN DUNHA VICIÑA

( BOP,  2.07.1894 )  Ricardo Fernández, da Serra, Santa Cristiña de Paradela, denuncia no Goberno Civil  que a súa tía María Arias Rodríguez, de 58 anos,  que saira o 16 de xuño para a Romaxe do Corpiño, na Deza, e non sabían do seu paradoiro.

************************************************************************************

( LA CORRESPONDENCIA DE ESPAÑA,  Madrid, 20.09.1894 )

                                MORTE NA ROMARÍA DE PENARREDONDA

Na noite de onte  recibimos unha carta do noso correspondente en Sárria, dándonos conta  dunha festa que supoñemos  non ha quedar impune.

Dí que o día 9 do corrente - hai xa nove  días  - e na capela  de Penarredonda ( do Concello de Paradela )  e coa ocasión  de se celebrar  a función relixiosa que nese día é tradicional ,  armouse , cecáis polos excesos alcoólicos  , cecáis por outras causas  que lle corresponde averiguar ao Xulgado, unha verdadeira liorta a tiro limpo e navallazos. A confusión chegóu a ser arrepiante e os "valentes " entrando na capela mesma, continuaron as súas "fazañas " , levándoas ao extremo de dispararen contra a mesma imaxe da Virxe, proferindo horribles blasfemias.

Din  tamén que houbo moitos feridos , sen que se poida precisar o número exacto e que as autoridades de Paradela son responsables , polo menos , de non teren sabido evitar esta sanguenta colisión , que parece viña xa fraguada de antemán.

Segundo din , a citada romaría de Penarredonda acodían  grande número de xentes  de Sárria, Portomarín, O Saviñao e Taboada.

Tamén se asegura  que algúns dos feridos  a consecuencia dos tiros puñaladas recibidas.

************************************************************************************

                                                            DESAPARICIÓN DUNHA VICIÑA

( BOP , 13.07.1897 ).-  Tomé Moure, de Santalla de Paradela, denuncia ao Gobernador Civil  a desaparición da súa cuñada  María Xoana Basteiro López , de 60 anos, enaxenada mental.

***************************************************************************************+

                                           SEGREDARIO DO CONCELLO

( 1897 )  O Segredario do Concello de Paradela tiña un soldo de 999 pesetas anuáis.

*************************************************************************************

                                                PONTE DE CADEIRAS

( 1899 ) Acordan refacer a Ponte de Cadeiras , no río Loio.

**************************************************************************************

                                                 DESAPARECIDOS

 ( 1900 )  Os irmáns  Francisco e Manuel  López López , de Outeiro de Pena ( Santa María de Francos )  desapareceron da casa paterna.

*************************************************************************************** 

                                                           LIORTAS  TRÁXICAS

(  LA CORRESPONDENCIA DE ESPAÑA,  16.06.1901 ).-  Sucesos sanguentos.- 16. 7:30.  Comunican do distrito de Sárria  que estando reunidos varios viciños  do Concello de Paradela  suscitouse unha liorta  entre aqueles , resultando morto dunha puñalada , que lle  atravesóu  o pulmón e o corazón , o xove Emilio Gayoso. A vítima estívose defendendo cun estoque.  Este caéu morto no acto. O suceso  produciu grande sensación.  Hai varios detidos.

Nunha romaría  do mesmo distrito houbo outra colisión  disparándose  varios tiros de  revólver . Resultaron algúns feridos. Os viciños pacíficos  piden  o castigo  dos culpables  da dita salvaxada . O CORRESPONDENTE.

************************************************************************************ 

( LA CORRESPONDENCIA DE ESPAÑA,  28.06.1901 ).- No Concello de Paradela , perto de Sárria, rifaron  dous viciños  por ter collido herba  un deles na propiedade do outro, resultando un deles m0rto dunha puñalada,

***********************************************************************************

                                             DESAPARICIÓN DUNHA  MOZA

( BOLETÍN  OFICIAL  DA PROVINCIA DE LUGO,  17.03.1902 ).-     MARÍA MANUELA  GONZÁLEZ DÍAZ,  de 20 anos , desaparecéu  do seu domicilio en Castro do Rei de Lemos.

***********************************************************************************                 ( EL NOROESTE, 8.08.1903 )

 ************************************************************************************

( EL NOROESTE, 15.11.1903 ).-  Na parroquia de San Martiño de Castro , distrito de Paradela, no partido de Sárria, con motivo da romaría celebrada na honra de San Martiño , foi morto un home  a consecuencia dun disparo.

*************************************************************************************

                                    ROUBOS EN IGREXAS

( EL NOROESTE, 2.11.1904 ).- Segundo lemos  nun xornal de Lugo, noites pasadas  foron asaltadas as igrexas de San Vicenzo, Santa Cristiña e Santa María de Castro de Rei. no Concello de Paradela.

*********************************************************************************

                                              DESAPARICIÓN DUNHA VICIÑA

(  BOP,  26.07.1905  ).-  Denuncian no Goberno Civil a desparición de  María Francisca  Arias Varela, de  30 anos, viciña de Cabo  de Vila ( Loio )

*************************************************************************************

             UN  MORTO  E FERIDOS NUNHA TREBOADA NA FEIRA DO MOSTEIRO VELLO

( LA CORRESPONDENCIA DE GALICIA, 10.09.1906 ).-  De  Castro de Rei de Lemos, Horrorosa treboada. Un morto e dous feridos  por efectos dun raio.

Na tarde do luns, día 3  do actual , os concorrentes  á feira  que  se celebraba en Castro do Rei de Lemos, concello de Paradela,  víronse desagradablemente  sorprendidos por forte trebón  de auga  con acompañamemto de estrondosos tronos , que  descargaron de súpeto, obrigando a percurar acubillo baixo dos alpendres do campo  da feira e nas casas que hai naquel lugar.

A choiva caéu  a  cachón  e  deseguido   convertiuse en arroxos  impedido o regreso dos feirantes. Os lóstregos  e tronos sucedíase  con espantosa   frecuencia  enchendo de temor a todos, e cando  parecía que ía  remitindo a treboada ,  unha  horrorosa detonación   sentiuse nos  pendellos , experimentando  os que ali estaban  tan forte conmoción  que caeron case que todos  no chan, resultando un morto  e dous feridos  e sendo  un verdadeiro  miragre  que non ocorreran  máis  desgrazas. 

O morto  era un mozo de 20 anos  coñecido polo " fillo do Santo". viciño  de  Rosende do dito Concello. Os feridos foron  dúas mulleres do concello do Saviñao e experimentaron unha especie de paralise  nas dúas pernas .

No lugar do suceso  personouse  o xulgado de instrución de Sárria.

*************************************************************************************

                                                    MESTRA INTERINA

(  1906 )  A mestra de ,interina  ,de Paradela MARÍA GONZÁLEZ PASTRANA   tiña recoñecido un soldo de  312,50 pesetas  en cada un ano.

********************************************************************************

                                             PRÓFUGOS

(  BOP,  3.07.1908 ) .- Declaran prófugos a 13 mozos do concello de Paradela.

( 1908 )  Ramón Vázquez Fontán ( *  Loio 8.05.1883 ),  viciño de Madrid C /  Ferraz ou Paseo San Vicente , xornaleiro, percurado acusado de deserción-

*************************************************************************************

                                 ESCOLA DE VILARAGUNTE

( EL PROGRESO,  1.06.1909 ).-  A mestra  da Escola Completa de  Paradela  ,   Xuliana  de Alba Ruano,  tiña un solo de 312,50 pesetas por ano.

                                  MORTE    NA ROMARÍA  DE SAN VICENZO DE PARADELA

( La  Correspondencia Gallega,  29.07.1910 ).  Lugo.-  Na romaría celebrada o pasado domingo  último na parroquia de Santa Cristiña, concello de Paradela,  recibiu unmha tremenda puñalada   Pérez , de 30 anos,  casado e con fillos , viciño do pobo de San Miguel.

A ferida foi de tal gravidade  que pouco  despóis falecéu  o infortunado Pedro . Descoñecemos se foi  capturado o autor do crime 

************************************************************************************* 

                                                        MESTRE DE NENOS

( 1910  ) Mestre da única escola de nenos de Paradela: Anxo Mirayo López.                

*************************************************************************************

                                               MESTRA

( 1911 ).-  Mestra de Nenas de Paradela: María Pérez Pérez.

************************************************************************************ 

 ( BOP de Lugo, 24.10.1914 )  Benigno Arias Rodríguez,  de 18 anos, viciño de Castro de Rei de Lemos desaparecéu do domicilio familair

( 2.12.1914 )  Concepción  Rodríguez Yáñez , esposa de Xosé Rivera López,  de 42 anos, viciña de San Salvador das Cortes, desaparecéu do domicilo conxugal.

**************************************************************************************

                                                        PRÓFUGOS

( BOP , 5.07.1916 ).- Declaran prófugos a 9 mozos do remprazo de 1916.

 ***************************************************************************************

( 1917 ).-  17 mozos de Paradela son declarados prófugos  definitivos polo Concello.

***************************************************************************************

       PARADELENSES ILUSTRES.- OS IRMÁNS MARTÍNEZ, DE VEIGA, PARROQUIA DE FERREIROS    , PIONEIROS DA INTRODUCIÓN DA ELECTRICIDADE EN SÁRRIA, SAMOS E NO BIERZO.

( EL PROGRESO, 27.04.1918 ).-  A LUZ ELÉCTRICA NA VILA DE  SAMOS.-  Hai uns c atro anos que foi adquirido  polo  ilustrado  sacerdote  don Xosé Martínez e o seu irmán D. Antonio, naturáis do  Concello de Paradela , e fai tempo viciños da vila de Sárria   onde teñen outra fábrica do mesmo fluido, un bon salto de auga  no río que baña a este pobo pasando polo seu centro ;                           

************************************************************************************

                                           CAZADOR FURTIVO

( EL PROGRESO, 1. 08.1918 ).-  AGRESIÓN Á BENEMÉRITA

Comunica a Garda Civil do Posto de Sárria , que no lugar de Vilachá, Concello de Paradela, foi sorprendido cazando  furtivaemnte  un individuo chamado Manuel López Díaz. Ao pretender a benemérita ocuparlle a escopeta que utilizaba, o Manuel non só se resistiu a entregala. senón que sostivo teimuda loita cos gardas.  Fixo o xesto de disparar en direción  a estes  e entón o cabo da garda civil  deulle  co fusil un culatazo  na caebza que lle produciu unha ferida  calificada de pronóstico leve. Instrúese  o correspondente atestado  na contra do suxeito referido.

********************************************************************************    

                                      DESDE PARADELA. SÁRRIA

                         As Festas de San Miguel   e a Virxe das Dores

Mercé á laudable iniciativa de dous xoves " ramistas" - un deles amigo noso recén chegado da Vila e Corte- contando coa común  colaboración  de todos  os nosos fieis parroquiáns, celebraranse . como en anos ateriores e no pintoresco pobiño de Paradela ( Sárria ) , os tradicionáis festexos que na honra do glorioso  San Miguel Arcanxo e da sempre benaventurada Virxe María , baixo da advocación  da Virxe miragrosa das Dores. terán lugar os días 29 e 30  do mes actual.

Dende  a víspera  do primeiro día  haberá profusión  de foguetes, de luces e bombas  de palenque  e outros de menor cuantía. Amenizará os actos relixiosos e profanos  a popular Banda de Música do Barrido  que con tan bon suceso  ven actuando  onde sexa solicitada, polos señores organizadores de comisión de festas.

Ao romper a alba dos susoditos días haberá fogos, dianas e alboradas.Seguirá despóis a hora oportuna a solemne función relixiosa con misa maior , vistosa procisión, atroadoras bombas  e alegre repenique de campás.

Para a tarde  dos mesmos días, animadísima  romaría na esplanada  que se expande diante da Casa do Concello  e na que a citada banda  desenvolverá amplo programa  de escollidas partituras musicáis.

E para darlle  maior  realce  á festa  é de agardar  que tanto na tarde do primeiro día  como do segundo e último día, nos alegren  coa súa sempre simpática presenza a mocedade das parroquias de perto, de San Mamede de Castro,  Santalla, San Martiño, Suar, Santiago da Laxe, Francos,  Santa  Cristiña , Castro  de Rei e San  Vicenzo .

Por  anticipado  o pobo atraente  e hospitalario de Paradela  dalle as grazas  a cantos queiran, sobre de todo eses días,  honralo coa  súa presenza.

                                                                     ( Correspondente )

********************************************************************************** 

                                                  MORTE  CANDO ESTABAN MALLANDO

(  La Voz de la Verdad,  21.09.1920 ).-  O Xulgado de Sárria  instrúe  sumario con motivo  da morte de Manuel  López Fernández , a quen lle deron un estacazo cando estaba mallando nunha aira con outros suxeitos. O feito acontecéu na aldea do Vidueiro, na parroquia de Castro do Rei de Lemos.

***********************************************************************************

                                                  DESAPARECIDO

(  1922 ) O Goberno Civil interesa a " busca e captura "  de Antonio Díaz Pérez,  de 13 anos, desaparecido da casa familiar na Ferraría ( Francos ).

*************************************************************************************

  ( El Progreso,  16.05.1923  ) .-  Xosefa Sánchez Abelenda mestra da Escola de Nenas de Paradela.

************************************************************************************* 

                                                     LOBOS EN CASTRO DO REI DE LEMOS

( Galiicia, 11.01.1925 )  Os viciños  dalgunhas aldeas da parroquia de Castro do Rei, Concello de Paradela,  están alarmad´kisimos   pola aparición de varios lobos  que están causando  moitos danos  nos rebaños de ovellas e cabras.

 O Concello, en unión cos pobos  fará unha boa obra   tomando algunhas medidas   para procederen ao exterminio de tan temidas ferras.

**************************************************************************************

                                                       PRÓFUGOS

( 1923   )  Declarados prófugos   17 mozos do remprazo  de  1923 )

************************************************************************************

                               CONSTITUCIÓN DE UNIÓN PATRIÓTICA EN PARADELAm

( EL PROGRES0, 9,10.1924 ), Unión Patriótica.-  En Paradela falaron   Delegado Gubernativo Sr. Armada Piñeiro, o Alcalde daquel Concello Sr. Arias López, o alcalde e concelleiro de Sárria  señores Somoza e Puche , respectivamente,  e o viciño de Barán ,Sr. Rodríguez  López.  ,Tamén dixeron breves palabras de saúdo ao pobo de Paradela os concelleiros de Sárria  señores Rodríguez e Cabarcos  que acompañaban aos propagandistas . Parea todos eles tivo o  público  a deferencia dos seus aprausos.

                                                CREACIÓN DE ESCOLAS

( La Provincia,  29.01,1925 ).-  Acordo de creación de Escolas  en Paredes de Arriba ( Castro do Rei ),  Francos, Andreade , Vilaragunte e O Cereixal. 

***********************************************************************************

                                           MESTRE

( 1925 ) Serxio Pérez Fernández  mestre da Escola de Paredes de Arriba.

************************************************************************************

 ( LA PROVINCIA, Lugo,  16.01.1926)

                                 CRÓNICA PARADELENSE

Estamos de noraboa.  Algunha vez  nos había de caer en sorte  o sermos agraciados cunha miuda castaña, unha noz  ou, se queredes,  unha tella de barro cocido.  Axiña. Moi axiña  coa velocidade coa que se ven pasar os paus do telégrafo dende a ventaniña do tren.

Sen nos facer agardar  até o día do xuizo final pola tarde . ¡ Claro que non !.  ¿ A onde iriamos parar ?.

                                                     A BANDA DE BARRIDO 

É o caso  que na banda de música  denominada  " De Barrido" - nome do pobo nadal do fundador- vai a se constituir , segundo  opinión de fidedignos persoeiros, un " cuarteto" anexo á susodita banda. " Catro repoludos gaiteiros xoves para tocar a feiticeira gaita d ' o fol. Será cousa de ver  e ademirar. Bailarán homes. mulleres, cas e gatos - todo revolto ¡ Ei carballeira !  ó que me chant ' un pau doull ` un peso ¡ Viva a gaita !  . Veñ ' unha muiñeira ".

Con volcánico frenesí  non podemos parar por menos   de  aplaudirmos  a maneira de barulleira descarga, a feliz iniciativa  que, se chega a se realizar  con bon suceso , ven a encher un baleiro que moito se deixaba  sentir  e  abofé que non se ocultaba  á espreitante ollada  dos serráns e serraniñas que  habitan as vellas casoupas da florida aldeiña de San Mamede de Castro.

De vez en cando  algunha recreación  ao ar libre , como lenitivo ás cotiás  moi pesadas faenas, non ven mal :  cae como anel ao dedo , está de pérolas, ás mil marabillas.

 A experiencia proba  que a música instrumental  fai prosperar a ximnasia , afortalando o corpo  con ordeados exercizos. En día de baile todo o mundo fai " eses"  que a outros adevirte e a min pome tristeiro . Para os máis é vida , para min crebanto,  tortura e morte   ¡ así è o mundo de inconstante !.

Deixade  pois , se vos praz,  que permanezamos na pavoría do abismo das sombras , para que durman o doce soño da inmortalidade , aos insignes  Mozart, Chopin  e  Wagner  . ¿ Quen  non arela identificarse    co malencónico espiritu da cantora "meiga "  de "Campanas de Bastabales " ?.  Rosalía  " non canta - que chora ". Se evocamos  á nosa mente estes recordos ... xéanse as ideas  na intelixencia  e as palabras  na boca.

                            DR. HÉRCULES  DE LA MONNIERE  Z.D.                                                                    Paradela  e xaneiro 1926

**************************************************************************************

 ( LA VOZ DE LA VERDAD, Lugo,  22.05.1925 )

                    SUSCRICIÓN PARA A BIBLIOTECA DO DOUTOR LAGO

Na suscrición  aberta nesta localidade  polo Mestre nacional  D. Xerardo Pallares  para adquirir a Bibloteca do Doutor Lago, recadáronse as cantidades   que se relacionan a continuación:

D. Xerardo Pallares (  10 pesetas );  Alumnos da Escola Nacioal de Nenos (  4,25 pesetas ) ;  D. Anxo Vázquez Ozores (  5 pesetas ) ;  D, Francisco Ochoa García (  5 pesetas ); D.  Ramón López López (  5 pesetas ) ;  D. Pablo Rodríguez López (  2 pesetas ) ;  Dª Florinda de las Cuevas y Celo (  5 pesetas ;  Dª Celia Soilán Carreira (  5 pesetas );  Alumnos da Escola de Vilaragunte (  3,05 pesetas );  D.  Xosé Valiña Trabada  ( 2 pesetas );  Dª María  Natividad  López Vera , Alumnas da Escola  Nacional de Nenas ( 7.70 pesetas ). Total:  54 pesetas.                                                                                                  

                                        ****************************************

                                                   A ESCOLA DO CEREIXAL

No pobo de San Martiño , punto de emprazamento  da  Escola de O Cereixal , están a construir  un fermoso edificio  para local-escola , que dado o entusiasmo  co que traballan os operarios  axiña vai  a ter fin   a súa construción.

Merecen mil loubanzas  os seus  iniciadores  que tantos sacrificios se impuxeron  e é de agardar teñan moitos imitadores.

Deste  asunto xa nos ocuparemos outro día.

                                             ******************************* 

                                                A ESTRADA DE LUGO A PORTOMARÍN

Os viciños  dalgúns pobos  deste Concello, estremeiros   do de Portomarín , están  cheos de xúbilo , debido a que as obras  do terceiro treito da Estrada de Lugo a Portomarín e da ponte  riba do río Miño, parece que  moi axiña van   a comezar.

   ********************************************************************************** 

( 1925 ) NOMEAMENTOS DE MESTRES.-   Maximino Blanco Cerezo ( mestre interino de Francos ).  Carme  Pardo Celada (  mestra de Paredes de Arriba ).  Manuela     Palacios Rodríguez ( mestra de Paredes )-  Celia Soilán Carreira ( mestra de Vilaragunte )

************************************************************************************                        

(  LA PROVINCIA,   23.01.1926 )  DE PERENTORIA NECESIDADE

                                A ESTRADA DE SÁRRIA A SAN MARTIÑO DE CASTRO

Os séculos encárganse  de previr  e traer aos pobos  do orbe o progreso material  e o benestar conseguinte.¿ Pois é ?. ¡ Imos ver o que acontece ! ¿ Que demontre  vai a suceder ? . Palmariamente  e sen  doblez  algunha demóstrano as áureas e deleitosas  páxinas da  historia  da humana liñaxe , Descorramos, senón ,  o mesto veo  dos anos  e avancemos restropectivamente cara os máis primitivos tempo e sexa o  cugulo  do  noso apampamento  ao observarmos  que antano non viñeran aínda as locomotoras, o teléfono, o telégrafo, os automobeis  e mil outras cousas, á rutilante luz do día. Tampouco había estradas , segundo din, nin ..¡ bah !... ¡ non había nada !  polo que imos vendo . É de crer  que non habendo, como non había , nin locomotoras,  nin telégrafo  nin automóbeis ,  nin estradas ., ¡ maldita a falla que faría  maquinistas, telegrafistas, automobilistas e peóns camiñeiros ..... ¡ carapio  !, deixemos , xa , todos os rematados en "ista". Como....Pamplona.Aqueles tempos eran outros tempos. Hoxe modenamente falando, outro galo nos canta.O galo de Morón cacarexando  e sen prumas, non. ¡ catano ! ¡ Sexa o galo que sexa !. Hoxe, no mundo civilizado , a onde queira que miremos vense  en forma de capas exfoliables , negras nubes  ou montañas de fume lanzadas ao espacio pola atlética  locomotora que recorre o mesmo camiño.  Por riba das nosas cabezas exténdese  unha  tecida rede de cables eléctricos . Estamos , pois, no século de Marconi, o século das luces , o século dos elementos... ¡ pare vostede de contar !. Hai automobeis  a cachón , estradas a destra e sinistra... Pero. Non hai peros, e cirolas. En Paradela  nada de "iso" hai . Digo ..."peros e cirolas, si. Estrada, non. Hai que facerlle...

Haberá cousa como de ano e medio  , perto de dous anos , que con nunca visto debezo  comezaron os traballos para lle dar remate e logo.... nada: cesaron e quedóu, polo tanto, a obra truncada  " per secula seculorum" .Amén !. Unha bicicleta mentres camiña ben vai. ¡ Se por casualidade se para, a caída será estarabouzada. E agora  ¿ Que beneficio nos reportará  un pequeno treito que como moito mide dous quilómetros pouco máis ou menos ?.... En fin....algo é algo e máis val algo ca nada , segundo di un refrán vello.Mais o todo perfeciona a cousa. É de apremiante necesidade , pois, o concluir a obra comezada; nela cifra o seu porvir o Concello paradelense. Abriránselle novas avenidas de bon suceso  crecente, de horizontes infinitos. Así e só así se labrará en forma vibrante  un  benestar social e politico  e  a maior abondamento   o progreso na agricultura e industria  constituirá  un marfiliño  e precioso tesouro  de ouro de Tibar, onde estará o corazón dun pobo.

    ¡ Voto a  Bríos... que gosto !. ¡ Que nos fagan  a estrada  se non queren que morramos de ansiedade !

                                             Dr Hércules  Lucanus de la Monniere  ( Xesús López González )

                                                      Sárria- Paradela. Xaneiro 1926

Nota:  No ano 1924 retomaron as obras  da estrada de Sárria a San Martiño de Castro, que dende 1872 estaban detidas en Mouzós ( Meixente  ) e só abriron uns dous quilómetros  por terras de Meixente e Belante , quedando parado o treito previsto até o río Loio. En 1924 , 54 anos despois de comezar as obras para comunicar Sárria e Portomarín non había nin un só metro de estrada en todo o Concello de Paradela, que seguía malamente comunicado cos concellos viciños coas vellas carreiras , corgas e congostras   que malamente permitían o paso dos vellos carros tirados por xugadas de vacas ou bois.

*************************************************************************************                                                                                                

                              MORTE DUN NENO EN  NAI

(  16.07.1926  )  Suceso desgrazado. Ocorréu   antonte na parroquia ( ¿ )  de Nai ,  do concello de Paradela .un desgrazado  suceso.

Xulián López, mozo de 12 anos, intentóu recoller  unha mula  que estaba pacendo , mais ao   apoderarse do ramal   enredouse este no corpo  do rapaciño , ao tempo que a mula se espantaba , sendo entón arrastrada a criatura  nun longo traxecto.

O neno, que recibiu gravísimas  feridas,   faleceu pouco despóis.

*************************************************************************************

( El Progreso,  24.11.1927 ).-   Posta en funcionamento de novo local para a Escola  de Francos.

**********************************************************************************+*               (  LA VOZ DE LA VERDAD, Lugo,  13.12.1929  )                      

                                              DE PARADELA

                             DANOS POLAS FORTES CHOIVAS

Co gallo dos últimos  fortes dioibos de augas  son moitos os ais e  queixumes  que se ouven por algúns viciños  deste Concello  por mor dos danos causados nas súas propiedades.

Os pobos de Saan Xoán de Loio, Aldosende e Santa Marta sofren danos  de consideración. Especialmente o pobo de Santa Marta no  que a maior parte das terras que estaban en completa vexetación foron arrastradas polas auga  quedando reducidas a verdadeiro poulo  que cecáis na vida dos moradores actuáis  terá necesariamente que ser negativo.

Dado o estreito  que pasa por ali o Miño , no Pozo chamado de Santa Marta , era abraiante o aspecto  que presentaban alí as augas.

Varios viciños de Portomarín  e doutros  pobos desta comarca  foron ali a admiraren  a oleaxe  que bravura  que amosaba o histórico Miño  que parecía máis ben  o que fan as ondas  na resaca  nas inmensidades  do grande Océano.

As pontes de riba do Loio , uns quedaron  ameazando ruina e a outros varreunos até os cimentos  como acontecéu no de Pías.

                                  NAS OBRAS DA ESTRADA  DE MOUZÓS A SAN MARTIÑO DE CASTRO

Tamén nos din  que o treito primeiro  da Estrada de Sárria a San Martiño de Castro, no punto coñecido como O Neo,  varreron as augas máis de 150 metros  sen deixar case pegada da estrada.

A maioría dos prexudicados pensan  elevaren  á Superioridade  unha razonada  petición  en demanda dalgunha axuda  para poderen  aliviar  algo os danos sofridos. 

                            SINDICATO CATÓLICO AGRARIO  DE SANTALLA

Para o día 15  dos correntes están convocados  todos os socios  que integran o Sindicato  Católico  Agraria de Santalla de Paradela , e á  verdade nos poucos anos que leva funcionando  con un número considerable de socios  e está exportando  por mediación da Federación Católica Agraria desta provincia  moitas reses de gado vacún.

A Xunta Direitiva  do dito Sindicato  prégalles aos Señores Curas  aconsellen aos  seus fregueses  ingresen na dita Sociedade  se queren ver respectados os seus produtos.

                       OS TREITOS 2º, 3º E 4º DA ESTRADA DE SÁRRIA A SAN MARTIÑO DE  CASTRO

Áchanse moi  contentes os terratenentes do 2º treito  da Estrada de Sárria a San Martiño de Castro . debido a que nestes últimos días cobraron as pesetas polos terreos ocupados que xa hai tempo agardaban , e que algúns marmuriadores dicían que non habían cobrar céntimo.

No 3º treito os traballos seguen con bastante actividade malia as dificultades con que se tropeza por mor do temporal reinante.

Agora quédanos  o 4º treito desta tan arelada estrada, dende  o pobo da Reguenga a Portomarín ,  catro e medio quilómetros  que por nos interesar  por ela  a Xefatura  de Obras Públicas  desta provincia , imprimiulle  actividade aos traballos  para a unión  desta estrada coa de  Lugo a Portomarín  sexa axiña  un feito , necesidade tan  sentida  e inmensos beneficios  que vai reportar  a todos os habitantes deste comarca.

                                                            Correspondente

                                                            Decembro, 9 , 1929

Notas: A Estrada de Sárria a Portomarín ( despóis chamada de Sárria a San Martiño de Castro,  viu realizado o seu treito primeiro entre Sárria e Mouzós ( Meixente ), onde estivo parada máis de cincuenta anos. O segundo treito abriuse entre  Mouzós  e A Ponte do Neo, no río Loio. O treito terceiro  entre a Ponte do Neo e O Rodillón ( San Miguel de Paradela ) permitiu o enlace de Sárria con Pacios ( capitalidade do Concello de Paradela ). O cuarto treito entre O Rodillón e A Reguenga ( San Martiño de Castro ) no remate do ano 1929 estaba  en obras. O quinto treito entre a Reguenga e  Portomarín, que incluía a Ponte de Seoane de Loio e a Ponte de Portomarín , tamén estaba en obras.

       A inauguración da Ponte Portomarín permitíu o acceso entre Paradela  e Lugo.

************************************************************************************ 

(  El Progreso , 22.04.1930 ),. Nomeamento da mestra   Otilia López Vázquez para a Escola de Francos.

*************************************************************************************

 LIORTA NAS OBRAS DA ESTRADA DE  SÁRRIA A  SAN MARTIÑO DE CASTRO

( Heraldo de Galicia,  17.01.1931 ).- Sárria.- Por cuestións de traballo , rifaron   calorosamente na parroquia de Vilaragunte , do concello de Paradela , o capataz das obras  de construción do Terceiro Treito  da estrada de Sárria a Portomarín , Anxo  da Pena, e os obreiros  das indicadas obras , Bautista Pérez e Xaime López. A porfía  dexeneróu en referta  da que resultóu  o capataz con varias mancadelas  en distintas partes do corpo , que foron calificadas de prognóstico reservado polo médico desta vila don Xulio González Teijeiro .

Polo feito instrúese  o oportuno atestado , que foi remitido  ao Xuiz de Instrución  do partido,  non podendo  ser detidos os  agresores  por se teren dado á fuxida-

***********************************************************************************

PEDIMENTO DE VÍAS DE COMUNICACIÓN PARA CASTRO DO REI DE LEMOS

(  El Pueblo Gallego, 23.08.1931 ).-  Pedindo vías de comunicación.-  Falaron connosco  varios viciños  da parroquia de Castro do Reino, entre eles  o presidente e segredario da  Federración Republicá Galega ,  para que por medio destas columnas   fagamos presente  o illamento  no que se acha  sen estradas, ferrocarril  , nin un camiño viciñal xiquera.

A parroquia que ven a ser   a terza  parte do concello de  Paradela  e conta cunha feira mensual , que cada vez se ve menos  favorecida  debido a que os feirantes  van a outras de máis  doada comunicación , porque a esta non poden chegar  en ningún veículo. Sería de desexar  que por quen corresponda  se estude   a maniuera de facer  un camiño que una   esa parroquia  con algunha das estradas  que  perto de aquí pasan.

                                  ( O Correspondente de El Pueblo Gallego en Rubián )

************************************************************************************

( GALICIA, 4.12,1931 ).- DIAFANIDADES. TODO ISTO VAISE ! AS RUINAS DE LOIO.

Todo isto vaise !.  ¡ Vive Deus  que é míngua e lástima   moi grande que os que de boa gana nos legaron os nosos devanceiros sexa na nosa época , sexa destruido polo destemperado vintimperio  e a desconsiderada actividade dos tempos, ou xiquer, pola forza bruta da man destrutura do home e as máquinas de guerra por aquel manexados. E porque é moi lóxico, ademáis  que o que se trasmite xa sexa en especie, se conserve , pois, senón, o que primeiro era pura realidade   e tiña marcada existenza pasan ao cabo duns centos de anos a perderen toda a súa real importancia e terá que se converter  na máis cursi  e noxenta ilusión que somente é entretemento e comida de intelixencias  pobres dabono  e sobexamente retardatarios. Mais eis que se algo resta que valla a pena , históricamente considerado áinda "ese algo" debe conservarse.

                                    *********************** 

Iso  é outra cousa , é o que  debemos facer  coas ruinas  onde  tivo o seu asento  o Convento de Santa Cruz de Loio ( Paradela ), perto de Portomarín , que están próximas a desaparecer de todo  se a toda costa  non o evitan os que se teñen por algo, porque o dono de aquel inculto terreo , por fins "particulares" , esnaquizará  aquelas sagradas pedras e minaráraas até nos seus alicerces , desfacendo así  totalmente  o que en moi remotas idades  foi a  gloria  da miña terrra nadal.

                                            SILIO AMOR DEL VALLE ( Xesús López González )

***********************************************************************************

                                         

               

 MULTA AO PÀRROCO DE CASTRO DO REI DE LEMOS , FRANCISCO OCHOA GARCÍA , POR  INXURIAS AO RÉXIME REPUBLICÁN

( El Pueblo Gallego, 21.09.1932 ).-  Cincuenta duros de multa  a un pàrroco .- Lugo.-  O Gobernador Civil  desta Provincia  púxolle unha multa  de 250 pesetas  ao párroco de Castro do Rei de Lemos , don Francisco Ochoa García.  O multado adicábase a proferir palabras  inxuriosas na contra do réxime republicán.

***************************************************************************************

( EL ECO FRANCISCANO, Santiago de Compostela,  15.12.1931 )

                                          NI EN PROSA NI EN VERSO 

                         ( Texto versionado en galego por Xaime Félix López Arias )

                                                      Ofrecemento

Na Ribeira do río Loio /   a carón dun par de casas / xorde modesta capela / á Virxe ben adicada /  que se a Historia non minte  / din que fora restaurada /  polo Conde Don Guterre /  e a santa esposa Ilduara-/

Dela moi pouco queda /  que poidamos admirar /  en non sendo unha cociña. / dous modillóns por tras / e un Cristo de boa talla/ que no presbiterio está, / un retábulo de estilo/ difícil de definir /  e unha  imaxe de María, / de remota antigüidade , / sempre alí moi venerada  / en toda posterioridade, / pois invócana  nas mágoas / con cariño de verdade.

¡ Oxalá co tempo eu / poida as súas glorias cantar / dando a luz grande poema / con claridade a trazar  / con graza e con devoción /  que leve un tiduo soio  /  na honra da Santa Virxe :/  Nosa Señora do Loio, //

                                                                    Silio ben Amor ( Xesús López González)

                                                                             Paradela-Sárria

************************************************************************************

     ( 1932 ).- CREACIÓN DE ESCOLAS:   Cerxedo ( mixta de mestre );  Santalla de Paradela ( mixta de mestre  ) ; Barán ( mixta mestre );  Ferreiros ( mixta mestre ) ;   Paredes de Abaixo ( mixta mestre )

************************************************************************************ 

                                                    NA RIBEIRA EN PAR DO LOIO      

    (  El Compostelano, 12.09.1932 )        TRISTURAS

                                                                       I

N ' a ribeira , en par d ' o Loyo / hai xa moita escuridá / y - on velliño awn tamancas  / din que car ' o  muiño vai / c `un folecho  cheo de millo , /  c ún caquiño cheo de gra , / por enreiba  d ' hombro dreito / e  c ' oa fouce n ' a outra man  / pois por eili and ' o lobo  / .

                                                                      II

Vai baixando pouco a pouco /  según llo premite o chan /  y-os  moitos  anos de vida / y - os que  quedan por contar / que sempre  o bastante son , /  n ' iste mundo por rabear /  s ' un  n ' olvida d 'as trampas  / e falcatruadas  que  fan / certos  homes sen concéncea / e con moita libeertá... /

                                                                         III

O muiñeiro  n' estaba  n ' o muiño / y - é de noite  e nada se ve  /  a nos ser os lostregos no ceyo / que  parece  qu ' o queren fender /  e n ' o fondo d ' o rigueiro  / que  ruido fai a y - auga /  y - o velliño estaba  solo /  sen ter quen o acompañara ... /  ¡ Que maneira de chover  ! / ¡  de que maneira troaba !.

                                                                        IV

Debaixo  d ' o chapicel / os muricegos voaban /  meténdose n ' os buracos.... /  y - o vello non se mollaba , / soilo que sin máis nin máis  / o velliño toritaba  ; /  il non sabía por qué , / per 'il  conta ben se daba / gabelas....consumos...rentas /  ¡ que grima máis condenada, / non a sacaba do corpo / anqu ' o demo  s ' empeñara. /

                                                                        V

Pro fora polo que fora  / á casiña non  volvéu.... /  sábese d ' il arestora ? / Nada de certo se sabe  / soilo dicen que morréu.

                                                                                           Silio AMORo

                                                                                 (  Xesús López González )

*************************************************************************************

                   A QUEIMA DA IGREXA DE SANTA MARÍA DE CASTRO DE REI DE LEMOS    

( EL PROGRESO,  5.10.1932 ).-  Castro de Rei de Lemos.-  Queima dunha igrexa.-  Verdadeiramente apenados  temos hoxe que comunicarmos aos leitores  de EL PROGRESO   a nova triste dun acto salvaxe . Nesta comarca cincenta  da provincia de Lugo , aínda  que rica e moi poboada,  áchase sen vías de comunicación  de ningún xénero , aínda para  máis cincenta conta  somente cunha escola mixta  cando a poboación  da parroquia de Castro de Rei  é de máis de mil cincocentos viciños.  Resultado de isto é sen dúbida  a falla de cultura dun bon número  de habitantes que entendendo mal  o estado social que todos arelamos en España , de liberdade, xustiza e traballo , propuxéronse, cecáis,  a facer xustiza ao seu xeito e comi consecuencia  para terminar radicalmente  coa relixión católica  concebiron a idea  de queimar a igrexa  parroquial que era  un antigo mosteiro xa mutilado por outra queima cando foi da guerra dos franceses. O incendio tivo lugar na noite do 1 ao 2  e foi tan intenso  que a pesares de que o altar  maior estaba acoplado  nunha bóveda de estilo románico todo el de cantaría , ardéu completamente  quedando incomplentamente  calcinado un rosario da Virxe do Rosario  cuxa festividade  habíase celebrar  o día 2. Malia destas novas  collidas baixo dunha  impresión de momento  ignórase por completo o móbil do incendio nin quen poidan ser os autores.   O Correspondente.

************************************************************************************* ( El Progreso,  8.11.1932 ).-  Aurora Yáñez  Vázquez, de 45 anos, viciña  de San Salvador das Cortes,  desaparecida do domicilio conxugal.

*************************************************************************************                                                           ROUBO DE DÚAS VACAS

( El Progreso, 26.08,1933 ).- Tamén o Alcalde de Paradela dá conta a este Goberno Civil que se presentóu naquela Alcaldía Francisca Armesto Castro, viciña de Bacorelle, dando conta que durante unha destas noites últimas leváronlle dunha cortes dúas vacas.  Ordenouse aos axentes da autoridade fagan as oportunas averiguacións para dar co paradoiro dos ditos semoventes.

 ***********************************************************************************

                         ASALTO AO LOCAL ELECTORAL DE SANTA MARÍA DE FRANCOS

( El Pueblo Gallego, 21.11.1933 ).-  Hospital Provincial.- Lugo.-  Ingresaron neste estabñecemento  Manuel López López. de 38 anos. viciño da parroquia das Cortes, Concello de Paradela. Presentaba  unha ferida de bala  no hipocondrio dereito con perforacións dos intestinos. Hospitalizado. Grave.

Marcelino Vázquez, de 36 anos tamén viciño de Paradela, con ferida de arma de fogo,  no vacío esquerdo. Estado grave. Foi operado. Hospitalizado.

Venancio Díaz, de 36 anos, de Paradela,  ferido de arma de fogo, na perna dereita  e mancadelas na cabeza producidas  por un croiazo . Prognóstico reservado. Tamén quedou hospitalizado.

Foron feridoas  nos  sucesos  ocorridos onte co gallo  das eleccións en Paradela.

*************************************************************************************

                                            DESTRUCIÓN DE CRUCEIROS

( 1933 )    Foron destruídos varios dos cruceiros existentes  no concello de Paradela.

**************************************************************************************

BATIDA DA  GARDA CIVIL EN PARROQUIAS DE PARADELA NA PERCURA DE ARMAS    

( El Pueblo Gallego,  31.01.1934 ).-  O tenente xefe da liña , Sr. Sarandés ,  deu unha batida polo Concello de Paradela, con forzas da Comandancia , percorrendo tamén Castro do Rei  e numerosas parroquias deste  Concello , decomisándolle a Martiño  López Armesto, de 24 anos,  e Pedro Rodríguez Rodríguez, de 26 anos , elementos extremistas , pistolas automáticas de 6,35.

O servizo da Benemérita  non deuo resultado que  se agardaaba  pola razón  de que ao observar  a presenza da forza  no distrito, os paisáns  Benigno López López e  Gumersindo Fernández,  elementos tamén exgremistas , adicáronse a percorreren  o municipio  dando aviso aos viciños  para que ocultasen as armas  como así se supón o fixeron. Estes suxeitos foron denunciados ao Gobernador Civil  da Provincia  para a sanción correspondente.

Causóu sensación o ollar numerosa forza actuando   rexistros  nos domicilios dos máis siñificados extremitas.

   *********************************************************************************

                                       A ESTRADA DE MOSTEIRO VELLO

( El Progreso,  27.06,1934 ).-  Con grande animación celebráronse as festas de inauguración  da estrada que conduce á Feira de Castro do Rei sendo animadas polas bandas de Segán e San Vitoiro.

**********************************************************************************

CREACIÓN DUNHA FEIRA MENSUAL EN PACIOS  DE SAN MIGUEL DE PARADELA

(  El Pueblo Gallego,  13.06.1934 ).-  Nova Feira.-  O Concello de Paradela  acordóu   crear unha feira  mensual de gado  de todas clases  , que se celebrará  os últimos domingos  de cada un mes, a partires  do día 24 deste mes.

( Vida Gallega,  30.06.1934 ).- En breve  dará principio  unha grande feira  de toda clas de gado , na capital do Concello de Paradela ( Lugo ) en sitio céntrico , na beira da estrada que de Sárria segue a Portomarín , distante 15 quilómetros daquela vila e a 8 desta última . Esta nova feira celebraráse o útimo domingo de cada un mes.

****************************************************************************************

 ( El Ideal Gallego,  1.08.1934 )  Modesto Arias López, de 22 anos,  veciño da Parrocha ( Paradela )  foi hospitalizado en Lugo  por mor de feridas recibidas nunha liorta  por disparo de arma de fogo con  sfección da rexión  epigástrica, sen orificio de saída.

***************************************************************************************

( 1935 )  Xulio González Teijeiro. médico, natural do Pereiro- Castro de Rei de Lemos   foi o contratista  das obras de construción  da estrada  de Rubián  a Palas de Rei, quilómetro  14, 100 a Castro de Rei . A

*************************************************************************************

              PAGAMENTO DAS EXPROPIACIÓNS DA ESTRADA DE PORTOMARÍN  

( El  Pueblo Gallego,  3.05.1935 ).-  Acordado o pagamento das expropiacións de terreos das obras do 3º Treito   da Sección de Mouzós  a San Martiño de Castro, na Casa do Concello de Paradela.   Aportacióm da Deputación : 12.723,16 pesetas. Do Concello:  4.211, 21 pesetas,

 ************************************************************************************* 

     HOMENAXE AO MÉDICO XULIO GONZÁLEZ TEIJEIRO PROMOTOR DA ESTRADA   DE ACCESO Á FEIRA DO MOSTEIRO VELLO DENDE A ESTRADA DE RUBIÁN.

( 1.12.1935 )  Tivo lugar na local da Escola do Mosteiro Vello ás 12 da mañá e foi servida polo fondista Xosé López Armesto, contando cunha  grande concorrenza de viciños, para agradecerlle as xestión feitas para abrir a primeira via  que comunicaba a parroquia con Currelos, Rubián e Monforte de Lemos.

Ao rematar o xantar tivo lugar o acto oficial  de inauguración da estrada e  se seguido houbo unha animada festa.

*************************************************************************************

                                       POSESIÓN DO SEGREDARIO MUNICIPAL

( El Pueblo Gallego,  23.04.1936 ).-  Nomeamento do Segredario.-  Con asistenza de numeroso público  celebróu sesión o Concello de Paradela  para proceder ao nomeamento  do seu Segredario  , para cubrir a vacante na  persoa de don Manuel Limeres Penado , opositor número  466 da relación publicada  na Gaceta de Madrid, de  7 de agosto último .

Rematado o acto , o  alcalde de Sárria, señor Páramo,  dirixiu a palabra  ao xentío  que agardaba o nomeamento  do dito segredario, facéndolles ver  os beneficios que a unión  reportaba . E a continuación  fixo uso da palabra  o novo segredario  que foi acollido con  grandes aclamacións  e o mesmo a Corporación polo tal nomeamento.

                    QUEIXA  POLA XESTIÓN DA ESCOLA DE PAREDES DE ABAIXO

Nestes días presentáronse  nesta Corresponsalía   varios viciños  dos pobos  aos que corresponde o ensino  na Escola de Paredes de Abaixo , polo  abandono  no que se acha a dita escola , pola ausencia  da titular a quen  pertence o desempeño  dese cometido, pois moitas veces  pona calquera  sustituto. O que facemos presente  nas columnas  de " El Pueblo Gallego"  para coñecemento do señor  Inspector Xefe  de Primeiro Ensino  da provincia de Lugo , para que  corrixa estas anomalías  que tanto prexudican aos nenos dos  mencionados pobos.

*********************************************************************************

   FEITOS EN  PARADELA  NO PUNTO  DE MIRA DO CORRESPONDENTE DE PRENSA DE  EL IDEAL GALLEGO

(  EL IDEAL GALLEGO, 9.07.1936 ).-   Continúan os atropelos   en Paradela ( Sárria ), Os extremistas fanlle a vida imposible  aos que non pensan coma eles.

SARRIA.- En Paradela , dous dirixentes das turbas extremistas  daquel  Concello, cuxos nomes son Xosé Ramón Dosío, concelleiro que se arroga  as atribucións de delegado gubernativo, e  Xosé López,  zapateiro  remendafoles  que actúa de Conselleiro  dos Comités  comunistas,  comunicaron aos donos dunha casa  que habitan    e  cos que conviven , con aluguer  dunha parte da casa  . a Mestra Nacional e o seu esposo, de profesión comerciante, para que  os pacíficos  inquilinos , sen outra  causa  ca a arbitrariedade  dos que se chaman  "delegados da voz do pobo".

A este respecto , compre   poñer de relevo  que, naquela contorna  , a  todos que non pensan coma eles,  e non se suman ás "masas"  da Fronte , fanlles imposible a vida, e parece ser que non teñen  direito a  habitaren a terra como os demáis cidadáns.

Dende estas columnas  para que os cidadáns que son vítimas deste atropelo  e para o mellor goberno da República , invocamos diante de quen proceda  os dereitos e garantías  individuáis consinuados  no texto constitucional , nos seus artigos  29,31, 34, 38 e 39 por se algo valen.

***********************************************************************************

       A IGREXA DE SAN FACUNDO DE RIBAS DE MIÑO  INCENDIADA    

( El Eco de Santiago, 10.07.1936 ) Lugo.- Nunha   noite pasada   foi queimada a igrexa   de San Facundo de Ribas de Miño, no Concello de Paradela , Arderon tres retábuklos  , coas súas imaxes  e varios obxecto do culto, roupas, etc. . As perdas  son de consideración .

O párroco daquela freguesía   foi  agredido a  pedras  cando trataba  de atallar  o lume, véndose precisado  a se defender a tiros.

 Descoñécese  o paradoiro dos incendiarios , pois está  completamente  comprobado  que o incendio  foi intencionado.

O referido sacerdote por causa das ameazas recibidas , víuse precisado   a saír da súa parroquia , trasladándose   ao pobo de onde el é natural.

                                 **************************

 ( EL IDEAL GALLEGO, 16.07.1936 ).-  A igrexa de San Facundo de Paradela ( Lugo  ) incendiada.

Sárria  ,16.- De fonte fidedigna  sábese  que os incendiarios daquel territorio  prendéronlle lume  á igrexa parroquial de San Facundo , antigo convento de frades, nas inmediacións de Portomarín, non quedando da mesma  másis que cinzas  e as paredes núas.  O lume tamén reduciu  a cinzas  a fermosa imaxe de Santa María " d ' a Pena Redonda" que a tiñan ali os fregueses  da mencionada parroquia de San Facundo por motivos de devoción tradicional.  Todo isto foi realizado , segundo corre de boca en boca naquela contorn. baixo dos mandatos  dalgúns dirixentes da Fronte Popular , en atención a non ter podido conseguir  do celoso párroco  daquela igrexa , don Xulio Folgueira, que se viu obrigado a fuxir da Reitoral, previa intimidación  e amezas de morte a traveso dun anónimo , unha determinada  cantidade de pesetas  que debía depositar este nas mans da súa criada  para que llas quitasen na primeira ocasión oportuna. 

Tamén os incendiarios  queimaron unha palleira  na parroquia de Castro do Rei de Lemos . É de extrañar  que o Goberno  para ben  do réxime  non tome estas cousas en consideraci´´on  e non procure  evitar semellantes  actos vandálicos  nada  propios dun pobo democrático  e civilizado, unha vez que o consinuado equivale a  unha manifesta  violación, en canto que os órganos do Estado do Estado  o permiten, dos  artigos 27,  44 e 45  da Carta fundamental da República.

**************************************************************************************

                    AMEAZAS AO PÁRROCO DE CASTRO DO REI DE LEMOS 

( EL IDEAL GALLEGO , 17. 07.1936).- Continúan as persecucións e Paradela ( Sárria ).  

Sárria.-  De novo unha "delegación " da Fronte Popular  na parroquia de Castro do Rei de Lemos persoouse na casa reitoral do docto e virtuoso párroco daquela freguesía, don Francisco Ochoa,  ex-profesor do Seminario Conciliar de Lugo. cuxa igrexa e convento de bieitos  lle queimaron a raiz  da proclamación da República, manifestándolle que en breve prazo  debía abandoar  aquel territorio , por razóns incribles  e se non quixer entón que lle cegasen as portas  coa fin de que non puidese saír  delas, ou no seu defecto , o asasiñasen.

E o mesmo dicían  dun xove estudante de  Dereito, don Luis López, que sinalan, os da casca amarga,  de fascista , e que, por cuxo motivo, e a pesares de que hai poucos días  deu a luz a súa señora. obrígano a non  saír  ou a fuxir daquel concello, diante da posibilidade máis probable de que algúns  elementos dos comités que se organizaron alí a causa do advenimento da República  se ceben  criminalmente na súa  persoa.

Cabe en último termo , e a ese propósito,  advertir  desde estas columnas aos Poderes públicos  que semellantes persecución  relixiosa e política  nn está consinuada na parte dogmática da Constitución , nin no artigo 26  e a súa Lei complementaria de Confesións e Congregacións , nin , finalmente, no  impulso democrático  e nas esencias  que inspiran o  espíritu do Código da República.

Por último , en cumprimento de ordes exteriores, a bon seguro do alcalde de Sárria, foi detido o comerciante don Xosé Xacob Bande , malia a ter  determinado  o gobernador de Lugo  para a cabeza do Concello dous membros da Garda Civil   para que garantan o dereito de vida . Chama  considerablemente a atención que  na provincia de Lugo  haxa un alcalde que revoque  as ordes do gobernador.

**********************************************************************************                           DETENCIÓN FRUSTRADA DO   EX-XUIZ MUNICIPAL

( El Ideal Gallego,  18.07.1936 ).- Sárria.-  O día 13 ,  ás 4 da madrugada,  presentáronse en Paradela  catro números da Garda Civil  co obxecto de procederen , por orde  dun alcalde  máis significado    deste territorio  cuxo nome  non fai falla citar (  * ), á detención  do ex´xuiz  don Manuel Arias.  somente  polo "delicto"  de ser un dos que animaron en calidade de asesor  a facer reclamacións de conformidade coa nota  inserta no Boletín Oficial da provincia  a todos aqueles cidadáns  que se sentían atemorizados  e perxudicados grandemente  con cotas fabulosas  na repartición  do imposto de utilidades  do exercizo de 35. exposto ao público no local  da  Corporación  paradelense   até  o 13 , inclusive , impostas caprichosamente por certos elementos da Fronte Popular.

Mais como xa fuxira  daquela comarca  a Garda Civil tivo que dar a volta  sen poder cumprir  a dita orde.

(  * ) Refírese ao alcalde de Sárria, Antonio Páramo Sánchez,  que nese tempo era obxecto  de acusación veladas ou direitas por parte do  correspondente sarriao do xornal portugués,  claramente enfrontado ás accións da Fronte Popular.

  ***********************************************************************************   

                                            MORTE DE  FRANCISCO ARIAS PÉREZ

Francisco Arias  Pérez , de 17 anos,  natural de Pacios ( San Miguel de Paradela ) , fillo de Xesús e Concepción , domiciliado en Pacios, profesión labrego e de estado solteiro, faleceu en Sesmonde, o día 20 do actual, ás dez horas, a consecuencia de hemorraxia interna, segundo resulta de dilixenzas de autopsia, recibiu sepultura  no Cemiterio de Pacios ( San Miguel de Paradela ). Inscrición practicada  en virtude  de orde recibida da Superioridade (  Rexistro Civil de Paradela, Sección 3ª , Tomo 51, Páxina 157 ). A inscrición fíxose no Libro de Defuncións  ás 14 horas do día 22 )

Nota:  Foi o primeiro paradelense morto  en suceso previo á declaración do estado de guerra en Lugo. Feito acontecido en Sesmonde , parroquia da Laxe, cando un grupo de persoas que sairan de Pacios  para facer a requisa de armas  sufriu  disparos procedentes  da casa familiar do pàrroco de San Miguel, don Ramón Losada Varela.

*************************************************************************************

                                    ASASIÑATO  DUN  PAI  PARA VINGARSE DO FILLO

( Nos primeiros días da rebelión militar ) Un grupo  fascista sacóu da súa casa de  Ferreira, de Castro de Rei de Lemos.  co pretexto  de  levalo detido a Pacios , a  Manuel López Armesto, pai de Xulio López González , presidente do Comité Republicán desa parroquia, entón fuxido  temendo as represalias  fascistas , e  levándoo de camiño  cara a capitalidade do concello   matárono a tiros  entre  Ferreira e Andreade  ., deixando  ali debruzado  o seu corpo sen vida  . Non houbo actuacións xudiciáis para esclaremento de autoría e non se inscribiu  a morte no Rexistro Civil.

(  En expediente  43 / 1952  , seguido no Xulgado de Primeira Instancia de Sárria, o seu fillo  Xulio López González interesóu a declaración de falecemento  na que se dí "  que era fillo de Matías  e Francisca , natural e viciño de Castro do Rei, de onde  desaparecéu ao pouco tempo  de comezar o Glorioso Movemento Nacional no ano 1936 , créndose que falecéu ").

**************************************************************************************

A  FEITOS ACONTECIDOS NO CONCELLO DE PARADELA OS DIAS 19 E 20 DE XULLO VERSIONADOS POLO CORRESPONDENTE SARRIAO DE EL IDEAL GALLEGO

(EL IDEAL GALLEGO,  30.07.1936 ).- No Concello de Sárria ( sic )  queiman dúas reitoráis ( 1) - Trataron de matar  a un párroco  que tivo que se defender  das turbas. Estas tiveron un morto e  varios feridos.

Sárria.- Someramente por non haber espazo  para detrallarmos  todos os feitos , damos a coñecer os máis salientables  do ocorrido nesta comarca nos últimos días.

Pasamos por alto o atropelo  cometido polos extremistas  Severiano López e  Cándido López, quen por orde do alcalde de Sárri , sen dúbida, realizaron unha  inspeción  somente en casas de viciños  que fixeron reclamación por cotas , considerando como cabezas de  a reses  recen nadas  e sen deixaren de incluir  galiñas, poliños , cans e gatos.

O día 19 presentáronse en Sárria  grande número de camións  con xente armada. Para os que faltaban armas  organizaron unha requisa polas casas da vila. Os camións estiveron nas parroquias de Castro do Rei e Paradela.

En Castro do Rei queimaron  a casa do párroco . Antes comeron e beberon de todo o que tiña. Despiis plantáronlle lume a varios palleiros.

Continuaron o 20  as correrías  xuntando armas das casas , e co gallo  diso  promoveron disturbios na parroquia de Franco, lugar de Sesmonde ( a ) .

UN SACERDOTE DEFÉNDESE A TIROS.-  O párroco negouse  terminantemente  a entregar as súas armas . Trataron de matalo no acto, matando a un home ( b ) , e ferindo a varios  e disolvéu a manifestación. 35.000 pesetas.

O día 22  restableceuse totalmente a orde publica. Os comunistas, até entón  donos e señores da comarca , andan fuxidos polos montes . Na parroquia de Castro do Rei de Lemos  existe , ao parecer, un grande depósito  de armas e municións  introducidos  por Monforte nun camión. A Garda Civil de Portomarín detivo  a oito individuos  moi silificados nestes sucesos.

 O cadáver do morto en Francos ( sic  )  foi enterrado sen aparato ningún  polo medo dos  elementos de esquerda.

(a ) Sesmonde é un lugar da parroquia de Santiago da Laxe  ( b )  O morto era un rapaz de 19 anos, viciño de Pacios de San Miguel,

                                             *************************

( 1 )  En realidade as queimas que houbo foron : a ).- A da Casa Reitoral de Santa María de Castro do Rei de Lemos. b ).- A da casa familiar do crego don Ramón  Losada Varela, en Sesmonde, parroquia de Santiago da Laxe. c ).- A  casa  do  concelleiro  López Valcárcel en Vilachá, parroquia de San Salvador das Cortes.

 ( 2 ) Na mañá do día 20 de xullo  cando un grupo de paisáns se persoóu na casa do crego don Ramón Losada  Varela, en Sesmonde-A Laxe, dende o interior fíxose un  disparo que prodiciu a morte do mozo Francisco  Arias , da Casa de Arias,  de Pacios, capitalidade do Concello de Paradela.

*************************************************************************************

                                               OS FALANXISTAS  EN PARADELA

( EL PROGRESO,  30.07.1936).-  Grupos de falanxistas  dos diferentes pobos da provincia  chegan á capital para prestaren servizo. O entusiasmo  reina entre todas as forzas tanto militares  como civís  é cada vez menor.

A columna  que saíu  ao inmediato pobo de Paradela  a dispersar  un grupo de marxistas  achóu  con sorpresa  que todos  os grupos desapareceran .Estas forzas  regresaron  a Lugo sen disparar un só tiro.

******************************************************************************                                          MORTE  DE  ALEXANDRE LÓPEZ LÓPEZ ( 11.08.1936 )

Alexandre López López, de 24 anos, viciño de Espiño ( Castro do Rei de Lemos ) , fillo de Xosé  e Dosinda,  domiciliado en  Espiño ( Paradela ), de profesión labrego, de estado solteiro , falecéu na estrada de Rubián a Palas de Rei , o día 11 de agosto de 1936, ás 18 horas, a consecuencia  de ferida por arma de fogo, recibiu sepultura no Cemiterio de Remesar ( Bóveda ); inscrición practicada  en virtude  de  manifestación de Santiago García , viciño de Ver; testemuñas  : Xesús Pérez-Batallón e  Faustino Teijelo Saco, viciños de Bóveda. ( Rexistro Civil de Bóveda, Sección 3ª , Tomo 24,  Folio 183 ; inscrición practicada ás 10 horas do día 12 de agosto de 1936 ).

Acta  levantada con evidentes irregularidades   , sen seguir o trámite  obrigado , e previo, diante do Xulgado de Instrución de Monforte de Lemos ).

*************************************************************************************

                     MORTE DE  DOSITEO PÉREZ FERNÁNDEZ (  21.08.1936 )

 Dositeo Pérez Fernández,  de 36 anos, natural de  Castro de Rei-Paradela, fillo de Nicolás Pérez Arias e Dolores Fernández Castro,  domiciliado en Castro do Rei ; profesión, labrego ; casado con Isaura Díaz, de cuxo matrimonio  deixa tres fillos menores de tres anos: Dalmiro,  Manuel e Darío ;  morréu no Monte Couso de Reiriz ( O Saviñao ) o día 21 do actual  mes de agosto ás 16 horas ,  a consecuencia   de hemorraxia por perforación  de proxectil, segundo resulta do informe da autopsia ; enterrado no Cemiterio de Reiriz ; inscrición practicada en virtude  de dilixenzas  instruidas polo Xulgado do Saviñao  co  motivo  de ser achado o cadáver  do dito Dositeo. Testemuñas:  Eliseo López López, da Broza e Ramón Vázquez López, de  Marrube ( Rexisto Civil de O Saviñao, Sección 3ª,  Tomo 55, Folio 133 ). Inscrición  practicada ás 15 horas  do día 23.08.1936.

************************************************************************************* 

( 1936 ),. Pedro Gudín, médico de Paradela  que ocupóu o posto do destituido titular  González Teijeiro, ocupa o cargo de  Xefe Local da Falange Española.

************************************************************************************** 

 (  1936 ) Manuel Fernández Gayoso, de 30 anos,  fillo de Antonio e Filomena,  de Outeiro de Pena ( Francos ), viciño de Toreno  e Sil ( León ), en busca e captura por deserción , na Causa  244/1934 do Xulgado Militar de Astorga.

************************************************************************************

 MORTE DO PÀRROCO DE SANTA MARÍA DE CASTRO DO REI DE LEMOS ( 17.02.1937 )

Francisco Ochoa García,  de 76 anos, natural de San Vicenzo da Ulloa ( Palas de Rei ), fillo de Anxo e Tereixa , domiciliado en Castro do Rei  de Lemos, profesión: párroco, célibe, faleceu en Castro do Rei ( Camiño do Mosteiro Vello ás Reigañas ), o día 17 do actual, ao anoitecer,  segundo resulta de orde do Sr. Xuiz de Instrución  deste Partido. Recibiu  sepultura no Cemiterio de Vilamaior ( Sárria ) . Inscrición practicada no Rexistro da Propiedade de Sárria, Sección 3ª,  Tomo  44 , Páxina  194, ás 10:15  do día 20  en virtude de comunicación do 19 do corrente .  Testemuñas: Anxo Torres, de Sárria, e Amador Caloto Iglesias , de Vilar de Sárria.

( EL COMPOSTELANO, 19 de febreiro de 1937 ).- Recíbense novas procedentes de Sárria de que ns parroquia de  Castro de Rei, do concello de Paradela,  ocorríu un grave suceso sen que polo dagora teñamos detalles do acontecido. Só se sabe que a consecuencia de feridas de armas de fogo morréu o párroco don Francisco Ochoa García.

*************************************************************************************

         MORTE DE BRAIS  VARELA  VARELA , PRESO NO CÁRCERE DE SÁRRIA ( 28.03.1937)

 Brais Mazaira Varela,  de 84 anos, natural de Vilachá ( As Cortes-Paradela ), fillo de Pedro e  Dominga,  domiciliado en Vilachá,  labrego, casado ignorándose o nome da esposa e se deixa fillos, falecéu na Prisión Preventiva de Sárria, o día 28  ás cinco horas, a consecuencia de colapso cardíaco , e o seu cadáver recibirá sepultura no Cemiterio de Castro do Rei, termo de Paradela ( sic ), segundo manifestación de  D. Emilio Fernández Rodríguez, de 54 anos, Xefe da Prisión desta vila na que ten o seu domicilio. Acta obrante no Rexistro Civil de Sárria, Sección 3ª, Tomo 35, Páxina 245, levantada ás 11:05 do día 29.03.1937. Testemuñas : Anxo Torres, de Sárria, e Amador Torre Iglesias, de Vilar de Sárria.

Nota: Brais Mazaira Varela foi encarcerado baixo a acusación de ter participado o día 20 de xuño de 1936 na queima da Casa de Tosende , na aldea de Vilachá de San Salvador das Cartas ( Paradela  ), propiedade do conelleiro dereitista  López Valcárcel.

Hai erro na acta de defunción ao indicar que sería enterrado en Castro do Rei de Lemos , cecáis porque nesa parroquia hai outro lugar chamado Vilachá e haber un elevado número  de presos da parroquia paradelense  sureña

*************************************************************************************                                              CONSELLO DE GUERRA

( EL PROGRESO, 20.05.1937 )  Consello de Guerra.-  Finalmente celebrouse outro  contra  Adolfo Pérez  Pérez  e oito máis  todos viciños  de Paradela.

************************************************************************************** 

 ( 21.07.1937 )  Celebración na igrexa parroquial de San Miguel de Paradela do funeral oficial  na memoria do xeneral Emilio Mola.

**************************************************************************************

  PRIMEIRO  FUSILAMENTO MÚLTIPLE  DE PARADELENSES CONDEADOS EN CONSELLOS DE GUERRA CELEBRADOS EN LUGO ACUSADOS DE "AUXILIO Á REBELIÓN

       MORTE DE DANIEL PÉREZ LÓPEZ POR FUSILAMENTO  ( 29 de xullo  1937 )

Daniel Pérez López, de 35 anos, natural de Andreade- Paradela- Sárria, fillo de Ramiro  e Xoana, profesión : labrador , casado con Dosilia  Pérez, de cuxo matrimonio deixa oito fillos. Falecéu en Lugo, o día 29.07.1937 , ás 6 horas, a consecuencia de feridas mortáis na cabeza, segundo resulta de certificación facultativa, enterrado no Cemiterio de Lugo. Inscrición no Rexistro Civil de Lugo, Sección  3ª, Tomo  148, Páxina 181, practicda  ás dez horas do día 29. Testemuñas:  Emilio Núñez  Torrón e  Anxo García, de Lugo.

**************************************************************************************

MORTE DE  XOSÉ RAMÓN DOSÍO LÓPEZ POR FUSILAMENTO ( 29 de xullo 1937 )

Xosé Ramón Dosío López,  de 36 anos, natural de San Mamede do Castro -Paradela-Sárria , fillo de Xesús e Dorinda, profesión : mecánico, solteiro, falecéu en Lugo o 29 de xullo de 1937 , ás seis horas, a consecuencia  de feridas mortáis na cabeza,  segundo resulta de  certificación facultativa, foi enterrado no Cemiterio de Lugo. Por virtude de comunicación do Capitán Xuiz Instrutor D. Roxelio Borondo  Sánchez, que quedóu arquivada, a defunción foi inscrita  no Rexistro Civil de Lugo , ás 10 horas do mesmo día, na Sección 3ª ,  Tomo 148, Páxina 182. Testemuñas: Emilio Núñez Torrón e  Anxo García, de Lugo.

Nota: Xosé Ramón Dosío López era concelleiro  en Paradela polo PSOE. Foi fusilado no tapal do  desaparecido  Cemiterio lucense.

************************************************************************************* 

MORTE DE XOSÉ LÓPEZ LÓPEZ POR FUSILAMENTO ( 29 de xullo 1937 )

Xosé López López,  de 44 anos, natural  de  San Miguel- Paradela-Sárria, fillo de Xosé e María Xoana, de profisión , zapateiro, casado con Ánxela López López , de cuxo matrimonio deixa tres fillos , falecéu en Lugo  o día 29.07.1937 , ás seis horas, a consecuencia de  feridas mortáis na cabeza, segundo resulta de certificación facultativa;  enterrado no Cemiterio de Lugo. A inscripción da súa morte no Rexistro  Civil de Lugo, Sección 3ª, Tomo 148 Páxina 183,practicouse en virtude de comunicación  do Sr. Capitán Xuiz Instrutor  D, Roxelio Borondo Sánchez, que quedóu arquivada. Testemuñas: Emilio Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio lucense  e os seus restos desapareceron na confusión do terraplenado e traslado feitos para alzaren edificacións no soar resultante.

************************************************************************************ 

MORTE DE MARCELINO LÓPEZ LÓPEZ POR FUSILAMENTO ( 29 de xullo de 1937 )

Marcelino López López , de 23 anos, natural de Randulfe, San Miguel de Paradela-Sárria , fillo de Celestino e Concepción , labrego, casado con María Arias e non consta que teña fillos, faleceu en Lugo 029.07.1937 ás 6 horas, a consecuencia de feridas mortáis na cabeza, segundo resulta de comunicación facultativa. Foi enterrado no Cemiterio de Lugo. En aplicación de comunicación do Sr Xuiz  Instrutor, Capitán D. Roxelio Borondo Sánchez, que quedóu arquivada,  esta morte foi inscrita na Sección 3ª do Rexistro Civil de Lugo, no Tomo 148, Páxina 184. Testemuñas :  Emilio Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

En aplicación de sentenza ditada en Consello de Guerra foi fusilado por pelotón militar no tapal do Cemiterio lucense,

************************************************************************************  

          MORTE  DE  AVELINO RODRÍGUEZ  LÓPEZ POR FUSILAMENTO (  29 de xullo 1937 )

Avelino Rodríguez López, de 23 anos,  natural de San Salvador das Cortes-Paradela-Sárria , fillo de Ramón e Concepción , profesión : pintor ,  solteiro, falecéu en Lugo, o día 29 de xullo de 1937, ás seis , a consecuencia de feridas mortáis  na cabeza , segundo resulta de certificación  facultativa , Enterrado  no Cemiterio de Lugo . Inscrición practicada  no Rexistro Civil de Lugo, Sección 3ª, Tomo 148, Páxina 185. en virtude de comunicación do Sr, Capitán  Xuiz Instrutor  D. Roxelio  Borondo Sánchez. Testemuñas:  Emilio Núñez Torrón e Anxo García de Lugo

Foi fusilado en aplicación de sentenza ditada en Consello de Guerra onde compareceu como acusado pola queima da Casa de Tosende  de Vilachá das Cortes.

************************************************************************************* 

MORTE DE  XOÁN ABELLA ARMESTO  POR FUSILAMENTO ( 29 de xullo de 1937 )

Xoán Abella López,  de 28 anos, natural de San Vicenzo de Paradela,  fillo de e  , labreg, solteiro , falecéu en Lugo o  día 29 de xullo de 1937, ás 6 horas, a consecuencia de  feridas mortáis  na cabeza, segundo resulta de  certificación facultativa. Foi enterrado no Cemiterio de Lugo, Inscrición  no Rexistro Civil, Sección 3ª , Tomo  148, Páxina...., en virtude de comunicación do Sr. Xuiz Instrutor D. Roxelio Borondo Sánchez que queda arquivada. Testemuñas: Emilio Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio vello de Lugo, xa desaparecido , en aplicación de sentenza ditada en Consello de Guerra.

 ************************************************************************************

 SEGUNDO FUSILAMENTO MÚLTIPLE DE PARADELENSES  CONDEADOS EN CONSELLOS DE GUERRA ACUSADOS DE " AUXILIO Á REBELIÓN"

MORTE DE RAMIRO RAMÍREZ GUTIÉRREZ POR FUSILAMENTO (  11 de outubro de 1937 )

Ramiro Rodríguez Gutiérrez,  de 46 anos, natural de San Mamede de Castro-Paradela-Sárria,  fillo de Vicenzo e Concepción , domiciliado en San Mamede de  Castro , labrego, de estado casado,  falecéu en Lugo  o día 11 de outubro de 1937 , ás 7 horas , a consecuencia de feridas mortáis na cabeza , segundo resulta de  certificación facultativa , recibiu sepultura no Cemitario de Lugo, No Rexistro Civil de Lugo  en virtude de comunicación  do Capitán Xuiz Instrutor  D. Roxelio Borondo Sánchez, que quedóu  arquivada, foi inscrito o falecemento na Sección 3ª,  Tomo 149, Páxina 57. Testemuñas: Emilio  Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado en aplicación de sentenza de Consello de Guerra.

*********************************************************************************** 

MORTE DE PEDRO RODRÍGUEZ RODRÍGUEZ  POR FUSILAMENTO ( 11 de outubro de 1937 )

 Pedro Rodríguez Rodríguez, , de 39 anos,  natural de Aldosende (  Paradela ), fillo de Xosé  e María Xoana,  domiciliado en San Mamede de Castro ( Paradela ), labrego , casado, falecéu en Lugo,  o día 11 de outubro de  1937, ás  7 horas, a consecuencia  de feridas mortáis na cabeza, foi enterrado no Cemiterio de Lugo. A inscrición  practicouse  no Rexistro Civil de Lugo na Sección 3ª , Tomo 149,  Páxina 8, ás 11:20 horas, en virtude  de comunicación  do Sr. Capitán Instrutor Don  Roxelio  Borondo Sánchez. Testemuñas:  Emilio Núñez Torrón.

Foi fusilado en  aplicación da sentenza de Consello de Guerra.

*************************************************************************************

MORTE DE  VALENTÍN  LÓPEZ GARCÍA  POR FUSILAMENTO  ( 11 de outubro de 1937 )

Valentí López García ,  de 60 anos, natural de San Martiño de Castro- Paradela- Sárria,  fillo de Filipe  e María Xosefa  , domiciliado en San Martiño de Castro, labrego, viuvo,  falecéu en Lugo, o día 11 de outubro de 1937, ás 7 horas,  a consecuencia  de feridas mortáis  na cabeza, enterrado no  Cemiterio de Lugo. En virtude de comunicación do  Sr. Capitán Instrutor D, Roxelio Borondo Sánchez, que queda arquivada, practicouse inscrición deste óbito no Rexistro Civil, Sección 3ª ,  Tomo  149, Páxina  59, sendo  as 11:30  do 11.10.1937. Testemuñas  Emilio Núñez Torrón e  Anxo García, viciños de Lugo-

Foi fusilado en aplicación de sentenza ditada en Consello de Guerra.

*********************************************************************************** 

MORTE DE  MANUEL PÉREZ GONZÁLEZ POR  FUSILAMENTO ( 11 de outubro de 1937 )

Manuel Pérez González,  de 19 anos, natural de San Pedro de Portomarín - Chantada, fillo de Xoán e Ramona, domiciliado en Paradela, fill de Xoán e Ramona, carpinteiro, solteiro,morréu en Lugo o día 11 de outubro  de 1937  a consecuencia de feridas  mortáis na cabeza segundo resulta de certificación facultativa, o seu cadáver  recibiu sepultura no Cemiterio de Lugo. A  inscrición no Rexistro Civil de Lugo, Sección 3ª, Tomo 149. Páxina 61 fíxose  ás 11 , en virtude de comunicación  do Sr. Capitán  Instrutor D. Roxelio  Borondo Sánchez, que queda arquivada. Testemuñas : Emilio Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio da cidade lucense, xa desaparecido, en aplicación de sentenza ditada en Consello de Guerra.

**************************************************************************************

MORTE DE  MANUEL DÍAZ DÍAZ POR FUSILAMENTO (  11 de octubre de 1937 )

Manuel Díaz Díaz, de 19 anos,  natural de Ferreiros ( Paradela ), fillo de Antonio e Estrela,  domiciliado en Caraba-Paradela- Sárria, labrego, solteiro, falecéu en Lugo o  11 de outubro de 1937  ás 7 horas, a consecuencia de feridas mortáis na cabeza, segundo resulta de comunicación facultativa . recibiu sepultura no Cemiterio de Lugo. A inscrición no Rexistro Civil, sección 3ª,   Libro 149, Páxina 62, practicouse ás  10;30 horas, en virtude de comunicación do Sr. Capitán Instrutor D. Roxelio Borondo Sánchez que queda arquivada. Testemuñaa: Emilio Núñez Torrón e Anxo García.

Foi  fusilado no tapal do vello  Cemiterio lucense , xa desaparecido, en aplicación de sentenza de Consello de Guerra.

************************************************************************************

MORTE DE  XOSÉ LÓPEZ YÁÑEZ  POR FUSILAMENTO (  11 de outubro  de 1937 )

Xosé López Yáñez,  54 anos, natural de San Salvador das Cortes ( Paradela ) , fillo de Nicoláu e Viviana,  domiciliado na Parrocha - Paradela-Sárria, labrego, casado, falecéu en Lugo  , o día  11 de outubro de 1937, ás sete, a consecuencia  de feridas mortáis na cabeza, segundo resulta  de certificación  facultativa ,  enterrado no Cemiterio Vello de Lugo, xa desaparecido. Ás  doce e dez dese día foi inscrito  o óbito  no Rexistro Civil , sección 3ª,  Tomo  149, Páxina 60, en virtude  de comunicación  do Sr. Capitán Xuiz Instrutor  don Roxelio Borondo Sánchez , que queda arquivada. Testemuñas  Emilio Núñez Torrón e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio lucense  en aplicación de sentenza ditada  en Consello de Guerra.

************************************************************************************

MORTE DE BENIGNO LÓPEZ LÓPEZ POR FUSILAMENTO ( 11 de outubro de 1937 ) 

Benigno López López, 29 anos, natural de San Mamede de Castro- Paradela, fillo de Ramiro e Emilia, domiciliado en Igón - Paradela -Sárria, labrego, viuvo, falecéu en Lugo, o día 11 de outubro de 1937 , a consecuencia de feridas  mortáis na cabeza , segundo resulta de certificación facultativa, enterrado no Cemiterio lucense. A inscrición, ás 10;20 , no Rexistro Civil  , Sección  3ª, Tomo 149, Páxina 55, practicouse en virtude  de comunicación do S. Capitán Instrutor D. Roxelio  Borondo Sánchez, que queda arquivada.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio Vello, xa desaparecido, en virtude de sentenza ditada en Consello de Guerra.

************************************************************************************

MORTE DE MANUEL  LÓPEZ RODRÍGUEZ  POR FUSILAMENTO ( 11  de outubro de 1937 )

Manuel López Rodríguez , 60 anos.  natural de Vilachá das Cortes- Paradela-Sárria, fillo de Pedro e Gregoria, domiciliado no referido Vilachá, labrego, casado, falecéu en Lugo o día 11 de outubro de 1937, ás sete, a consecuencia  de feridas mortáis  na cabeza, segundo resulta de certificación facultativa, recibiu sepultura no Cemiterio lucense. En virtude de comunicación do Sr. Capitán Xuiz Instrutor D. Roxelio  Borondo Sánchez , que queda arquivado, ás  once e dez horas, fíxose a correspondente inscrición no Rexistro Civil, Sección 3ª, Tomo 149 , Páxina 54. Testemuñas:  Emilio Núñez Torròn e Anxo García, de Lugo.

Foi fusilado no tapal do Cemiterio Vello de Lugo, desaparecido,  en aplicación de condea de morte ditada en Consello de Guerra.

************************************************************************************ 

MORTE  DE  DANIEL TEJÓN ARIAS NO MOSTEIRO VELLO ( 15 de outubro de 1937 )

Daniel Tejón Arias , de 25 anos, natural de Castro do Rei de Lemos ( Lugo ), fillo de Xosé Tejón e Xosefa Arias, viciño  da Matanza , labrego de estado solteiro, falecéu nos termos do Mosteiro Vello  o 15 de outubro  de 1937 (  non indicaron a causa ), recibiu  sepultura  no Cemiterio de Castro do Rei, A inscrición practicouse  en virtude de orde da Superioridade. A inscrición no Rexistro Civil de Paradela, Sección 3ª, Tomo 58, Páxina 81,  fíxose o día 31 de decembro de 1937, ás 15:30 horas. Testemuñas:  Manuel López  e Pedro Pérez ,de San Vicenzo e Pacios.

**************************************************************************************  ( 12.1937 ).- Liberdade para presos   detidos no Cárcere de Lugo:  Pedro López Armesto ( de Paradela ) , Pedro López López ( de Paradela ) e Manuel Díaz López  ( de Paradela ).

************************************************************************************ 

                          PERCURANDO UN NOVO VETERINARIO MUNICIPAL

( BOLETÍN OFICIAL DA PROVINCIA DE LUGO,  19.01.1938 )  Convocatoria para cobrir a praza de  veterinario municipal con obriga de residir no concello. Condicións: Aportar certificado  da alcaldía  de que nos dous anos anteriores non pertencéu  a partidos da " Fronte Popular", " Centro" , "Galleguista" e  ten boa conduta e simpatiza  co Glorioso Movemento Nacional ;  certificado da  Garda Civil no mesmo senso ;  e certificado do párroco  indicando  boa conduta moral e relixiosa " e que non pertencéu  a ningunha  secta masónica ".

*************************************************************************************

  MORTE DE XOÁN BOADO LÓPEZ EN CASTRELO DA  LAXE  ( 25 de marzo de 1938 )

Xoán Boado López, de 72 anos,natural de Barán  ( Lugo ), fillo de  Manuel e María Xoana , domiciliado en Castrelo , parroquia de Santiago da Laxe ( Paradela ), labrego, casado con Dorinda  Toirán López , de 70 anos, sen sucesión, falecéu no seu domicilio  o 25 de marzo de 1938, ás 9 horas, a consecuencia de hemorraxia producida por disparo de arma de fogo, segundo resulta de dilixencia de autopsia e recoñecemento practicado , recibiu sepultura no Cemiterio de Santiago da Laxe. En virtude de orde recibida da Superioridade practicouse inscrición ás 11 horas do 2 de abril, no Rexistro Civil de Paradela, Sección  3ª , Tomo 58, Páxina 113. Testemuñas ( Non figuran).

Nota:  Foi unha morte por suicidio que o rusmusmús público apuxo ao grande temor que tiña a sufrir represalias, por crer que  acollera na súa casa ao fuxido ex-alcalde de Sárria  Antonio Páramo Sánchez.

************************************************************************************* 

MORTE DE EDUARDO ARIAS GONZÁLEZ EN BARIZ-CASTRO DO REI DE LEMOS (6.07.1939 )

Eduardo Arias González , natural de Bariz ( Castro do Rei de Lemos ), que nacéu o 20 de novembro de 1859, fillo de  Xosé Ramón Arias  e Carme González , domiciliado en Bariz,  labrego , casado con Consuelo Díaz Moreira, de 48 anos,  de cuxo matrimonio  deixa por fillos a Xulia, Xosé, María , Antonio e Xulio, falecéu no seu domicilio , o día 6 de xullo de 1939  ás 21 horas , a consecuencia de hemorraxia producida por proxectís de arma de fogo e recoñecemento practicado. Foi enterrado nese día no Cemiterio de Castro do Rei.  Inscribouse a defunción de orde da Superioridade  no Rexistro Civil de Paradela, Sección 3ª, Tomo 59, Páxina  18,  ás 9 horas do día  vinteún  de xullo de 1939. Testemuñas: Non se relacionan.

**********************************************************************************  

 ( 1941 ) Eladio López González, enrolado como voluntario na División Azul   , tiña familia en Aldosende.

*************************************************************************************

  ( EL COMPOSTELANO,  5.06.1942 )  Execución de sentencia.-  En Lugo  cumpriuse  a sentenza á última pena  á que foi condeado   o reo Xulio López López @  O Garabito ,en  Consello de Guerra  celebrado  en Lugo  o 11 do pasado mes  de  maio, polos delitos de asesiñayo e outros cometidos  no concello de Paradela  , da dita provincia.

************************************************************************************

MORTE DO NENO ENRIQUE GOLÁS MOURE,  VICIÑO  DE OUTEIRO DE BARÁN ( 29 de novembro de 1946 )

Enrique Golás Moure , natural de San Pedro de Barán ( Paradela ) , de  3 anos de idade, fillo de Manuel Golás  e Dores Moure, domiciliado en Outeiro de Barán, falecéu en Sárria, na tarde do día  29 de novembro de 1946 , a  consecuencia de hemorraxia aguda  segundo resulta  de comunicación do Sr. Xuiz de Instrucción  e recoñecemento practicado .  A inscrición no Rexistro Civil de Sárria, Sección 3ª, Tomo 46, Páxina 83, practicouse  ás 11:03 horas do día 3 de decembro , en virtude  de orde do Sr. Xuiz de Instrucción  do partido de data 2 do actual  da que consta  terse practicada a autopsia ao dito neno. Testemuñas:  Antonio Santos  Rodríguez e  Amador Caloto Iglesias , viciños de Sárria ( funcionarios do Xulgado ). 

Nota :  A morte de Enrique Golás Moure , cando era trasladado dende O Neo a Sárria   no coche do Guimarás, de Pacios de Paradela, evacuados  dende Outeiro de Barán,  onde xunto co seu tío, o guerrilleiro Golás,  gardas civís e o médico Maceda, feridos os dous no asalto á casa dos pais do neno  , cercada pola Garda Civil.  Como consecuencia das feridas recibidas morreron tío e sobriño, en Lugo e Sárria.

*************************************************************************************

MORTE  DO GUERRILLEIRO EMILIO  GOLÁS RODRIGUEZ  NO HOSPITAL DE LUGO

*********************************************************************************

              CALIFICACIÓN OFICIAL DA FEIRA DO QUINCE

( 1946 ).- " Concello de Paradela. Pacios.Feira. Importancia regular. O día 15 de cada mes. Vacún, porcos, ovos,

*************************************************************************************

 CAPTURA E  MORTE DE EMILIO GOLÁS RODRÍGUEZ NA PRENSA DO EXILIO

( MUNDO OBRERO, 12.1946 ).-  Poucos días antes , o 27 de novembro, no pobo de Paradela ( Lugo ) un grupo de gardas civís fixeron irrupción  na casa de  Emilio Golás  Rodríguez facendo varios disparos  contra del que o feriron de gravidade. O novo trato  salvaxe  recibiron  un sobriño seu e unha criada. As tres vítimas  deste novo  crime franquista tiveron  que ser trasladados  ao hospital de Lugo, aínda que en tan grave estado que se teme polas súas vidas. A vesania dos verdugos franquistas , asañáronse cruelmente con vítimas indefensas, para todos os límites imaxinables.

Nota: O xornal editado en Francia  recolle  este feito de maneira pouco exacta:  a ).- Emilio Golás Rodríguez, guerrilleiro, fuxido entón integrado no PCE , como consecuencia  da denuncia duns viciños de Outeiro de Barán, foi cercado  nunha casa dese lugar pola garda civil, recibindo impactos de bala Emilio, a súa cuñada e un sobriño seu, de curta idade. b ) .- Trasladados a Sárria na camioneta do Guimarás o neno morréu antes de chegaren á vila. c ).- Usando o coche de viaxeiros de Raúl López Loureiro trasladaron a Emilio ao Hospital de Lugo  onde morréu. Aín--da que na relación oficial se fala dun cerco estreito da casa e dunha forte descarga de tiros  feita por Golás dende unha fiestra do andar, a "vox populi" di que foi sorprendido pola entrada da forza no interior da casa , resultando ferido  ao tratar de evitar que o sobriño  resultase ferido, sendo alcanzados os dous e a nai do pequeno.  Os delatores da súa presenza en Outeiro foron obxecto de represión e foron mortos, e a súa casa queimada, nunha acción dos guerrilleiros operativos na zona.

************************************************************************************ 

MORTE DE DOSITEO DÍAZ LÓPEZ DE OUTEIRO DE BARÁN ( 11  de  xaneiro   de 1947 )  Dositeo  Díaz López,  natural de A Coruña, de 35 anos,  fillo de Manuel e Francisca,  domiciliado en Outeiro, parroquia  de San Pedro de Barán ( Paradela ) . xornaleiro, casado  con Dores Rey Somoza,  de cuxo matrimonio deixóu un fillo chamado  Manuel. Falecéu  no seu domicilio  en Outeiro, o día 11 de xaneiro de 1947, darredor das nove da noite a consecuencia  do vulvo  e rotura da arteria pulmonar  segundo resulta  do informe  de autopsia   e recoñecemento  practicado.  Foi enterrado no Cemiterio da parroquia de Barán.  A inscrición no Rexistro Civil de Paradela , Sección 3ª , Tomo 62, Páxina 74 , ás 15 horas do día 21  de xaneiro, en virtude  de orde  do Sr. Xuiz  de Instrucción  deste partido  xudicial de Sárria  en virtude de dilixencias que se instruiron  polo dito Superior , por razón de asasiñato. Testemuñas : Non se indican.

Nota: Baixo a sospeita de que xunto coa súa esposa  advertira  á Garda Civil de Pacios de Paradela  a presenza de Emilio Golás Rodríguez na casa dos seus cuñados en Outeiro de Barán, os guerrilleiros actuantes na zona  , logo de reunir forzadamente aos residentes na aldea  procederon a darlle morte ao matrimonio  na súa presenza  e ademáis queimaron a casa.

************************************************************************************

MORTE DE DORES REY SOMOZA DE OUTEIRO DE BARÁN (  11 de xaneiro  de 1947 )

Dores Rey Somoza , natural de Monforte de Lemos .  de 36 anos,  filla de Xovito e Dores ,  domiciliada en Outeiro, parroquia de Barán. , aos seus labores ,  de estado casada  en únicas nupcias  con  Dositeo Díaz López ,  de cuxo matrimonio  único  deixa un fillo  chamado Manuel  y anterior a dicho matrimonio  tuvo otro natural  chamado Xosé. , falecéu  en Outeiro de Barán , no  seu domicilio, o día 11 de xaneiro  de 1847, darredor das nove da noite a consecuencia  de hemorraxia intrapericársica e lesión do órgano vital, segundo resulta do informe de autopsia e recoñecemento ptacticado, Foi enterrado no Cemiterio da parroquia de Barán. O falecemento foi inscrito no Rexistro Civil de Paradela,  Sección  3ª , Tomo 62, Páxina 75,  ás 15:10 horas do  día  21 de xaneiro, en virtude  de orde do Sr. Xuiz de Instrucción  deste Partido Xudicial de Sárria, en dilixenzas  que se instruiron polo dito Superior  sobre asasiñato.  Testemuñas: Non figuran,

Nota: A súa morte prodiciuse nas mesmas circuntancias  que a  sufrida polo seu marido Dositeo Rey Somoza.

 **********************************************************************************

                                          MESTRES DE PARADELA

( 1948 )  Xerardo Pallares Pérez, mestre de San Miguel de Paradela, e  Manuel Pallares López, mestre de Santalla de Paradela , formalizan  permuta das súaz prazas.

*************************************************************************************

                                    CAUSA 58 / 1951

( 1951 )  Por suposto delito  de relación con bandoleiros  seguiuse causa conta   Xesús Mazaira Pérez, fillo de Brais Mazaira e  Dores Pérez, de  57 anos e viciño de Vilachá das Cortes. Tamén contra Marcelino  Vázquez Díaz @ Estevo , da Pena de Mirallos , de 41 anos, fillo  de Xosé Vázquez e Manuela  Pérez.

**************************************************************************************

MORTE  DE XOSÉ ARIAS FERNÁNDEZ  ( " DAPENA" , " CRISTO " , " RONQUIÑO"  , EN SANTA CRISTIÑA DE PARADELA ( 27.05.1954)

Xosé  Arias  Fernández , natural de Paredes de Arriba- Castro do Rei de Lemos ( Paradela ) , labrego, fillo de Manuel Arias Rodríguez e de Florentina  Fernández González, solteiro. Falecéu  no punto coñecido  por " Cortiña do Castro", parroquia de Santa Cristiña o día 27  de maio  de 1954 , ás 16 horas, a consecuencia de disparo de arma de fogo de grande penetración . Recibiu sepultura no Cemiterio de Santa Cristiña. A inscrición no Rexistro Civil de Paradela , Sección 3ª,  Tomo 64, Pàxina 2,  de orde do Xulgado Superior practicouse ás 19 horas do 28 de  msio de  1954. Testemuñas : Non figuran.

Nota :  Andaba fuxido e foi abatido en intervención da Garda Civil. 

************************************************************************************ 

( El Progreso,  13.10.1957 )  Forman en Pascios unha Comisión  para potenciarten a FEIRA DO 15, condendo premios ás diferentes clases de animáis.

*********************************************************************************

  ( 1958 ).-  Benigno López Vázquez,  Presidente da Irmandade  de  Labregos e Gandeiros de Paradela.

************************************************************************************

     INAUGURACIÓN DO CENTRO TELEFÓNICO DE PARADELA (  20.06.1959 ) 

( El Pueblo Gallego, 21.06.1959 ).-  O Gobernador Civil  acompañado das xerarquías provinciáis  chegóu pola mañá ao concello de Paradela  onde foi saudado polo alcalde e demáis membros da Corporación  municipal , autoridades e xerarquías locáis . De seguido trasladouse ao  novo CENTRO TELEFÓNICO  que ía ser  inaugurado . Ali agardábano o delegado  rexional da Compañía Telefónica , señor Gayoso , acompañado de alto persoal , saudándose todos cordialmente.

 Efectuada a  benzón do centro polo  señor cura párroco , o doutor Otero Aenlle inaugurouno cunha conferenza  que cursóu a Santiago de Compostela para  felicitar  ao seu bon amigo señor López Carballo, profesor  da Escola de Mestría Industrial  da cidade compostelá  que precisamente  naquel momento estaba  sendo obxecto  dunha homenaxe co gallo  da imposición da  Medalla  da Orde de Alfonso X o Sabio.

Rematada esta  inauguración  o Gobernador e  os seus acompañantes  dirixíronse  á  Casa Consistorial, dende cuxo balcón  primeiro falóu o Alcalde  e despóis o doutor Otero Aenlle , sendo premiados ámbolosdous  con grandes e varios  aplausos pola veciñanza.

*********************************************************************************

                                                   CLASES DE EDUCACIÓN DE ADULTOS

( El Pueblo Gallego,  22.10.1961 ).-  Autorización para dar clases de ensino primario para  adultos nas escolas  de Ferreiros,  Francos, Vilachá , Aldosende e San Miguel de Paradela ( Nenos )

*********************************************************************************** 

                                             PROXECTO  DUNHA INDUSTRIA

( 1961 )  MANUEL LÓPEZ LÓPEZ, paradelense  viciño de Bembibre ( León )  solicita autorización   para instalar unha fábrica  de gasosas en Pacios de San Miguel.

*********************************************************************************** 

( 1961 )  EMILIO ARIAS GONZÁLEZ  establece en Pacios de San Miguel un obradoiro de ferreiro   

**********************************************************************************

                                            AS ESCOLAS DE PACIOS DE SAN MIGUE¨L

( ...08.1961 ) Inauguración das Escolas de nenos e  nenas en Pacio , que sustiúen ás aulas e vivendas  das Escolas Vellas, instaladas nun edificio propiedade da Casa do Secretario, arrendado ao Concello.

************************************************************************************

( El Progreso, 28.09.1965 ) INCENDIO FORESTAL,.  Arderon árbores nunha área de  500 hectáreas , de propiedades particulares e comunáis  en Mide, Pena Corveira , Ferreira e outros puntos da parroquia de Castro do Rei de Lemos.

***********************************************************************************

( 1965 ) Presentación  ao Delegado Provincial de Información e Turismo dun traballo encol do "Camiño de Santiago en Paradela "  elaborado por  Xerardo Mariñas Otero  

**********************************************************************************

1965: UN ANO HISTÓRICO PARA PARADELA: ESTRADA A MOSTEIRO VELLO,  CANTEIRA DE RIOCABO,  ESTRADA DO CAMIÑO DE SANTIAGO , CRUCEIRO  DE PACIOS, CASA DO MÉDICO,  CENTRO DE INSEMINACIÓN ARTIFICIAL, URBANIZACIÓN DA VILA , ELECTRIFICACIÓN DE PARROQUIAS, TRAÍDAS DE AUGA -

(  El Progreso,  5.12.1965 ).- Do correspondente  Xosé A. Fernández Chaves.- "  O ano actual será histórico para o Concello de Paradela  porque viu un grupo de melloras  que tras o esquecemento  no que estaba sumido  indica que chegóu  o momento de actualizar  as súas necesidades.

Aínda que con demasiado retraso  e escasa técnica  a estrada que partindo  da capitalidade ( Pacios )  a unirá coa parroquia de Castro do Rei de Lemos  está tocando a  súa fin  no seu primeiro treito .Agardamos e desexamos  que o restante  de tres quilómetros non tardará en se poñer en marcha  dada a súa imperiosa necesidade . Pola dita estrada  están pasando xa a maquinaria  necesaria para  a explotación  das importantes  canteiras  que existen en Riocabo que até dagora esquecidas  comezan a sewren aproveitadas . É o primeiro albiscar   de industria que ve  este Concello e véselle grande porvir.

A  grande reforma  e reparo do Camiño de Santiago  fixo que a súa estrada , case intransitable, pasara a primeiro termo.  Hai poucos días  en lugar estratéxico  da entrada de Pacios  foi colocado un dos cruceiros  do Camiño  que como sinal inequivoco  afortalará de afouteza  e sacrificio aos peregrinos   para cubriren  as últimas etapas.

A "Casa do Médico"  está a piques de ser rematada  xa e situada nun lugar san e bonito  servirá  de adianto da Sanidade Nacional  dadas as longas e  malas distancias que os  enfermos teñen que cubriren  dentro do Concello.

O "Centro de Inseminación Artificial"  tamén se acha a punto de ser inaugurado , cubrindo unha necesidade  da mellora gandeira  municipal tendo que agradecer  o ter atendido  a xusta solicitude  a Xefatura de Gandaría  que dirixe o ilustre veterinario  don Dasio Carballeira  Tella.

A urbanización da vila  é outro grande paso  cara o benestar  ; tamén  en vías  de ser rematada  transforma a Pacios  no seu aspecto e na súa forma.

Se a isto unimos as electrificacións  en marcha , a grande  cantidade de traídas de auga  que a veciñanza acometéu en  todo o Concello , habendo parroquias enteiras  con auga nas casas , non hai dúbida de que  o ano Sesenta e Cinco  foi trascendental para Paradela. 

Nós desexamos  moi de veras que esta marcha  de melloras siga adiante  e Deus queira que axiña  este Concello esquecido  pase a ter  uns lugares  comunicados,  acolledores  e confortables , cando menos  semellantes  á capital  , que tamén  aquí  somos humáns  e tamén españois."

( Xosé Antonio  Fernández Chaves  foi Veterinario Titular  do Concello de Paradela, grande loitador polo seu progreso  e activo dinamizador social. No concello de Sárria  promovéu  a creación de granxas modernas  integradas en cadeas, e el mesmo participóu como socio capitalista e xestor cualficado nunha granxa instalada en Vilar de Sárria ).

**********************************************************************************

( 16.12.1965 ) Toma de posesión do Alcalde Manuel Pallares López.

*************************************************************************************

   ( 1965 ) Ampliación da Estrada  de Sárria a Portomarín.

*************************************************************************************

( 1965 ) Proxecto de obras do Camiño Local  de Paradela a O Saviñao.

*************************************************************************************

                                                VISITA DO BISPO DE LUGO

( 13.02.1966 ) .-  O Bispo lucense, Antonio Ona de Echave,  preside  en Pacios  o Retiro Espiritual dos cregos do Alciprestado de Paradela.

***********************************************************************************

 ( 1967 ) Creación do Teleclube da parroquia de San Pedro de Barán.

********************************************************************************** 

( 1966 ) Creación dunha Escola mixta, servida por mestra  , en Santiago de Andreade.

**********************************************************************************

 ( El Progreso,  6.08.1967 ).-  Anxo Fernández López publica en El Progreso : "  Paradela. Vida y esperanza.  Electrificación y Escuelas"

 **********************************************************************************

                                                        NOVA ESCOLA

( 1967 ).-  Creación  dunha nova Escola mixta en San Vicenzo de Paradela.

***********************************************************************************

                                                MORTE DUN LOBO EN BARÁN

( El Progreso , 5.04.1967 ).- Benigno Rodríguez de González , de 21 anos, deu morte a un lobo no lugar de Cortiñas ( Barán ), do Concello de Paradela. A fera deixarasde ver  naquela comarca en varias ocasións 

**************************************************************************************

   ( 24.08.1968 )  CAMIÑO LOCAL DE PACIOS AO MOSTEIRO VELLO.- Concedidas  838.000 pesetas para o seu remate.

**************************************************************************************

                                                ELECTRIFICACIÓN

(  BOP ,  6.03.1967 ) .-  Aprobación da electrificación de parte das parroquias de Paradela dende a liña suminstradora con orixe en Marzán ( Sárria )  A Serra.-  Da liña de Chantada a O Oural.- Mosteiro Vello.  De Chantada - O Oral . San Martiño e de Vilacaíz  á Feasita. Liñas de baixa tensiön. 1.-  Andreade, Agurtión,  Bidueiro, Foilebar,  Rañadoiro,  Condomiña, A Serra,  O Castro, Riocabo,  Santa Cristiña, Nai. 2.-  A Mámoa, O Mazo,   Riobó. Penacorveira.  Ferreira, Mosteiro Vello,  Pereiro, A Seara ,  A Chousa,  Vilachá, Casanova,  As Reigañas,  Mide, Enxameá, Carballeira, As Bustaregas , Barreiro. 3.-  Cerxedo, A Edrada,  A Carballosa,  Zouro, A Matanza,  San Martiño, Paredes de Abaixo,  Espiño, Paredes de Arriba. A Parrocha, 4,.  Feás, Acevedo,  Bariz,  Abeilloroá,  Valmigallo , Losoiros., Vilar  e Gondar.  5.-  Trasformador  da Pena  : Castrelo e A Pedreira , A Retorta e outras da parroquia da Laxe.  Lonxitude : 7,75 quilómetros . Orzamento :  2.702.024, 04 pesetas,

**************************************************************************************

                                      VISITA PASTORAL DO BISPO DE LUGO

( El Progreso. 25.08.1967 ).- "  Portomarín.-  O lecer do Sr. Bispo  nesta vila  foi relativo  pois adicouse a visitar  varias parroquias do Concello de Paradela  nas que impartiu  a súa benzón  e administróu  o Sacramento da  Confirmación  a masas inxentes que  aínda non o recibiran.  Despóis de  visitar a parroquia de San Martiño de Castro, do Concello de Paradela, chegóu de novo á nosa vila  para facer a  Visita Pastoral  a esta parroquia".

*************************************************************************************

                           ELECTRIFICACIÓN DE VARIAS PARROQUIAS

(BOP, 14.02,1969 ).-  Autorización ao Concello de Paradela  para instalar unha liña de alta tensión  desde Portomarín, con ramáis aos trasformadores  de Castro, Loio, Esdulfe, Bidul e A Tellada, cunha loncitude de 12,4 quilómetros. Lugares aos que lle dan servizo:  Loio, Castro, Igón, Sandomil, Torre, Tremeado, Toexe ;  A Tellada, A Parrocha, Portocaneiro, Celmán, Suar, Laxe, Sesmonde, Os Moimentos, O Mercadoiro, Moutrás, Vilalbite ;  Esdulfe,  Vilarreguenga, O Poste, Pol, O Cereixal,  Santalla, Abeledo,  O Lombao, A Adega, Castro, Santa Marta, Cabo de Vila, Regatelo, San Martiño, Outeiro, A Reguenga ;  Aldosende, Bidul , O Colado.

*************************************************************************************

                                             VISITA OFICIAL DO GOBERNADOR CIVIL

( El Progreso, 27.02.1969 ).-  O Gobernador Civil da Provincia  reuniuse co  Alcalde e a Corporación municipal    para trataren  asuntos relacionados coas estradas,  escolas  e  de medidas para aumentar a produción leiteira.

*************************************************************************************

                       UN PROXECTO PARA A INSUA DE SAN XOÁN DE LOIO

( El Progreso, 8.03.1969 ).-   Na  Insua de Loio, no encoro de Belesar,  pretenden facer un Complexo  Polideportivo  con piscina, dous campos de tenis,  campo de baloncesto , frontón. boleira , clube náutico e   embarcadoiro . FENOSA vendeulle a insua  ao Clube Condes de Fenosa.

*************************************************************************************  

                                      AS TRILLIZAS DE RANDULFE

( El Progreso,  10.09.1969 ).-  Procedentes da Casa-Berce de Lugo as trillizas, fillas de Adoración,  María Cristiña,  María  Dores e María Begoña, pasaron a residiren na casa dos seus pais en Randulfe, parroquia de San Miguel de Paradela.

*************************************************************************************

                                    BELÉN RODANTE

( 12.1969 ).- Fixo parada en Pacios ( San Miguel de Paradela ) o Belén Rodante.

*************************************************************************************

( 1969 ) Dotación dun Teleclube en Santiago de Aldosende.

*************************************************************************************   ( 1969 ) Proxecto de apertura dun Camiño Local entre Reiriz ( O Saviñao ) e Aldosenxde.

*************************************************************************************

( 1969 ) Meritorio labor do párroco de Aldosende  César Campo na promoción de melloras  e dotacións para a parroquia.

***********************************************************************************

                                         UNHA PRAZA PARA FRAGA IRIBARNE

( 1970 )  O Concello de Paradela, presidido por Manuel Pallares López , acorda darlle a unha praza do lugar o nome de Manuel Fraga Iribarne.

*************************************************************************************

                                             FRACASA O  COMPLEXO DA INSUA  DO LOIO

(  El Progreso, 12.11.1970 ).- A Deputación Provincial  requiriu ao Concello de Paradela  para que informase  se tiña a disposición  dos terreos para os camiños de acceso  á Insua do Loio.

*************************************************************************************

                                         UN SERVIZO REGULAR PARA VIAXEIROS

(  BOP, 13.03.1971 ) .-  Manuel Vide  solicita o establecemento dun servizo  regular de  viaxeiros  entre Castro do Rei e Foilebar, con unha expedición de ida  e outra de volta, agás os domingos.

************************************************************************************                          A ESTRADA DE VILAMAIOR AO MOSTEIRO VELLO

( Bolletín Oficial da Provincia de Lugo, 12.08.1971 ).- Camiño Veciñal de Vilamaior a Castro de Rei de Lemos.-  O proxecto realizado polo enxeñeiro  don Senén Prieto Fernández, con un orzamento de 1.000.000 pesetas , aprobado polo Concello en agosto de 1971.

*********************************************************************************

                                  ELECTRIFICACIÓN DA RETORTA

 ( 1972 ) Manuel  González Arias, da Retorta , para electrificación do lugar con outros viciños,  recibe unha axuda de 35.000 pesetas para levar unha liña de baixa tensión  dende o trasformador da Tellada.

**********************************************************************************

                                      ESTRADA DE VILAMAIOR AO MOSTEIRO VELLO

 ( 10.1973 )  Orzamento de 4.000.000 pesetas para o Camiño Local de Vilamaior ( Sárria ) a Mosteiro Vello, cunha lonxitude de 8, 1 quilómetros.

***********************************************************************************

( EL PROGRESO, 12.02.1972 ).- O forte vento do  día 5 causóu  graves danos nas granxas de  Benigno Bergantiños, Xesús Rodríguez Rodríguez  e Manuel López, e derrubóu moitas árbores.

************************************************************************************

                                              AUGARDENTE DAS RIBEIRAS DE PARADELA

( EL PROGRESO, 4.06.1972) Correspondente ANXEL.-   A augardente que se vende " como de Portomarín"  procede das ribeiras do Loio , Santa Marta, Aldosende , A Trapa , Viñoá, Portocaneiro, Sucastro e Veiga.

************************************************************************************

                                               UNHA COOPERATIVA DE CONSUMO

( El Progreso, 24.04.1974 ) .- Creación  da Cooperativa de Consumo " San Mamede ", na parroquia de San Mamede de Castro , para agricultores   e gandeiros.

************************************************************************************ 

( 1974 )                                  PISTA DE ACCESO A VEIGA

Apertura da pista do Castro de Barán , estrada  de Becerrá a Vendas de Narón, ao lugar de Veiga, na parroquia de Santa María de  Ferreiros.

*********************************************************************************

                                    AGRUPACIÓN ESCOLAR

( BOP , 28.06, 1975 ).- Bases  para adquisición de soar para a Agrupación Escolar.

*********************************************************************************

                                            A PRENSA EN PACIOS

( 1977 )  O Diario " El Progreso" de Lugo   estaba á venda na Drogaría de  Anxo Rodríguez Calderón.

************************************************************************************

( 1980 )  Camiño Local de Castro do Rei a Remesar -  Acondicionamento  da explanación e  afirmado. Orzamento:  3.800.000 pesetas.

*********************************************************************************** 

( 1980 )  Obras de abastecemento de augas  e  saneamento   de Pacios, capitalidade do Concello. Orzamento: 1.248.903 pesetas . Contratista : Manuel Neira Trobo.

 ( 1980 ).- Superficie:  1.915 hectáreas.  Presidente: Xosé  Brea López.  Parroquias: Andreade, San Mamede,  San Miguel , Suar , Vilaragunte e parte  de San Vicenzo  e Santa Cristiña.

*********************************************************************************

( 1982 ).- URBANIZACIÓN do Campo da Feira en Pacios  e anexos ( San Miguel de Paradela )-   Enxeneiro:  Humberto Vázquez Vázquez. Orzamento:  14.640.000 pesetas.

************************************************************************************

( 1982 ) Remate do Camiño Local de Csstro de Rei de Lemos.  Contratista :    Ramón Cortizo Lois.  Orzamento:  1.248.903 pesetas.

    ( 1983 ) ELECTRIFICACIÓN  da parroquia de San Vicenzo  de Paradela . Orzamento: 9.482.600 pesetas. Contratista: Luis Esteban  Rey.

***************************************************************************************      ( 1983 )  Asfaltado da 2ª Fase do Camiño Local de Pacios a Trebolle ( O Páramo )  Orzamento:  2.250.000 pesetas.

************************************************************************************** 

                      RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS  DO ANO 1979

                              Concelleiros :  11                              Censo electoral.  2710

Votos emitidos:  1.600  Votos en branco:  0  Votos nulos : 7   Abstencióm : 1.110  ( 40,96 % )

UCD  7 concelleiros ( 958 votos,  60,14 % ) PSOE   2 concelleiros ( 326 votos,  20,46 % )                      CD  2 concelleiros (  309 votos   19,40 %  PTG  0 concelleiros (  0 votos, 0  % )

                   Alcalde : Xosé Manuel Mato Díaz

************************************************************************************ 

                           RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 1983

                                     Concelleiros:  11                              Censo electoral:  2.855

Votos emitidos;  1.782      Votos en branco : 0    Votos nulos : 0  Abstención :  1,073 ( 37,58 % )

PG.CIGA  9 concelleiros (  1.323  votos  74,24 % )  PSG.PSOE  1 concelleiro ( 279 votos  15,66 % )      AP- PDP-UL   1 concelleiro  ( 180 votos , 10,10 % )

                             Alcalde : Xosé Manuel Mato Díaz

*************************************************************************************

                             RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 1987

                                      Concelleiros : 11                                 Censo electoral :  2..828 

Votos emitidos ;  1.999   Votos en branco : 2   Votos nulos : 4 Abstención:  829  (  29,31 % )

PDP-PL-CG   8 concelleiros    ( 1,396 votos,   70,15 % )    AP 2 concelleiros (  368,  17,96 % )         PSDG-PSOE     0 concelleiros  ( 205 votos,  10,29 % )  BNG  0 concelleiros ( 32,  1,11 % )

                                       Alcalde: Xosé Manuel Mato Díaz

*********************************************************************************** 

                                      RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 1991

                                         Concelleiros : 11                  Censo  electoral :  2.627

Votos emitidos :  1.926       Votos en branco:  1  Votos nulos:  3 Abstención:  201 (  26,68 % )

PP  9  concelleiros    ( 1.489 votos,  77,47 % )   BNG  :  1 concelleiro (  265 votos,  13.79 % )              PSG-PSOE :    1 conselleiro (  168 votos,  8,74 % )

                                           Alcalde : Xosé Manuel Mato Díaz

**************************************************************************************                     RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS  DO ANO 1995

           Concelleiros : 11                                           Censo electoral :  2.635

Votos emitidos :  1.874     Votos en branco:  9   Votos nulos:  9  Abstención ;  761 (  28. 88 %   )

PP    10 concelleiros (  1.527 votos  . 82,27 % )   BNG  1 concelleiro ( 193   votos,  10,40 % )                 PSG-PSOE     0 concelleiro  ( 136 votos,  7.33V % )

                                 Alcalde: Xosé Manuel Mato Díaz

*************************************************************************************** 

                             RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO  1999

 Concelleiros :  11                                 Censo electoral :   2.971 

Votos emitidos:  1956  Votos en branco : 8  Votos nulos: 17  Abstención : 915 ( 31,87 % )

PP : 8 concelleiros  ( 1,352  votos ,   68, 56 % ) NNG :  2 concelleiros  ( 483 votos , 20,44 % )

PSG-PSOE  1 concelleiro (  193 %,  9,00 % )

                                        Alcalde : Xosé Manuel  Mato Díaz

***************************************************************************************

                               RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO  2003

           11 concelleiros                               Censo electoral  :  2.624  votantes

Votos emitidos :  1.884    Votos en branco:  16 Votos nulos: 8  Abstención:  740  ( 28,24 % )

PP : 8 concelleiros (  1.249 votos, 67,15 % )    PSG´PSOE :  3 concelleiros ( 611 votos,  32,85 % )

                                          Alcalde: Xosé Manuel Mato Díaz

************************************************************************************* 

                             RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DE 2007

            11 concelleiros                                             Censo electoral:  2.391 

Votos emitidos:  1.793  Votos en branco:  9  Votos nulos: 6 Abstención:  598 ( 25,01 % )

PP : 6 concelleiros  ( 1.025 votos, 57,71 % )  PSG-PSOE :  4 concelleiros (  898 votos,  33,67 % )

BNG : 1 concelleiro ( 8,61 % )                          

                                               Alcalde : Xosé Manuel Mato Díaz

*********************************************************************************** 

                              RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 2011

              Concelleiros : 11                                         Censo  electoral :  1907

Votos emitidos :   1.597  Votos en branco  :  20 Votos nulos: 22 Abstención : 310  (  16,25 % )

PP: 9  concelleiros  (  1.160   votos ,  74 , r0 % )  PSG-PSOE :  2 concelleiros (  269 votos,  17,23 % ) BNG :  0 concelleiros (  123 votos , 8,17 % )

                                                 Alcalde: Xosé Manuel Mato Díaz 

**************************************************************************************

                             RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 2015

A baixa poboacional  deu lugar á baixa de 2 concelleiros  na composición da corporación municipal

                  Concelleiros :   9                                       Censo electoral :  1.793

Votos emitidos : 1.422 Votos en branco  : 14 Votos nulos:  17  Abstención :  371 (  20,69 % )

PP : 7 concelleiros ( 995  votos,  71,95 % )  PSG-PSOE :  2 concelleiros ( 320 votos, 23, 14 % )          BNG: 0 concelleiros (  68 votos ,  4,92 % )

                                                Alcalde : Xosé Manuel Mato Díaz

**************************************************************************************

                                 RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 2019

                  Concelleiros :  9                                           Censo electoral : 1.793

Votos emitidos :  1.444  Votos en branco : 15  Votos nulos:  21  Abstención :  183 ( 14,  82 % )

PP:  6 concelleiros  ( 855 votos , 60,72 % )    PSG-PSOE :  3  concelleiros ( 553   39,28 % )

                                         Alcalde  : Xosé Manuel Mato Díaz

**************************************************************************************

                               RESULTADO DAS ELECCIÓNS LOCÁIS DO ANO 2023

           Concelleiros : 9                                                  Censo electoral :  1.510 

 Votos emitidos:  1.292 Votos en branco: 10  Votos nulos:  10  Abstención :  218 (  14,44 % ) 

       PP :  5  concelleiros (  674 votos.  52,57 % )  PSG-PSOE : 4 concelleiros ( 46,65 % )

                                            Alcaldesa: Montserrat Mulet Sar

**************************************************************************************

   ( 2023 )  DANIEL  ABELLA LÓPEZ , natural de Paradela, investigador asociado  no Centro  de  Química Biolóxica e M. Molecular  da  Universidade de Santiago , con  Adrián  López Teijeiro  e Alexandre Faílde  Fiestras,  diseñaron un test  para detectar a  celiaquía  en 20 minutos  ( Proxecto  NBus  Celiac  Rapid Teste ) 1º  Premio   no Encontro Internacional de Xoves Emprendedores ( EVE 2003 )

*************************************************************************************

                                                     ANEXOS

         O GOBERNO DA VILA DE SAN PEDRO DE PORTOMARÍN  E O COUTO DE LOIO

 Para atender ao goberno da vila e do couto, que foron propiedade da Orde  de Santiago da Espada, e despois foi do Arcebispo de Santiago, xunto co Couto de Cesár ( Sárria ) e outros  lugares na terra de  Sárria . tiveron á súa fronte  prestameiros ou prestimeneiros  e a tenza fíxose por moito tempo no nome deles.

* 22-01.1188-1230.- Afonso IX  sinala  o que os prestimoneiros viñan obrigados  a pagaren aos perigueiros con ocasión  de emendaren estas malfeitorías e facer xustiza.

* 1240.-  Sueiro Díaz,  Comendador Maior de Loio, en nome da Orde de Santiago da Espada.

* 1259.- Joan Arias, arcebispo de Santiao. Prestameiro: Pedro Nunes . Mordomo : Fernán Nunes.

* 1399.- Gonzalo Rodríguez de Valcarce ( Tencioeiro do Couto de Loio )

* 1523.-  Pedro Fernández de Castroverde  ( cardeal  compostelán ) Tencioeiro de Loio-

* 1540 ( ¿ ).-  Simón Rodríguez ( coengo - Tencioeiro de Portomarín-

*  1541 ( ¿ ).-  Xacome de Puga.- Tencioeiro de Portomarín-

* 1550.-  Pedro García ( coengo ) Tencioeiro  de Loio, vila de Portomarín e  Cesár ( na beira do río Sárria)

* 1552.- Pedro García ( coengo )  Tencioeiro da vila de Portomarín  e Loio.

*  1553.- Pedro García ( coengo ). Tencioeiro do Couto   de Loio e vila de Portomarín con Cesár.

* 1564.- Pedro García ( coengo ).  Tencioeiro de Loio e Portomarín.

* 1570.-  Xoán Patiño ( coengo ). Tencioeiro de Portomarín-

* 1571.- Xoán Patiño ( coengo ). Tencioeiro de Portomarín.

* 1573.- Xoán Patiño ( coengo ).Tencioeiro de Portomarín.

* 1575.-  Xoán Patiño ( coengo )  Tencioeiro de Loio e Portomarín-

* 1576.-  Xoán Patiño ( coengo). Tencioeiro de Loio e Portomarìn-

* 1586.-  Xoán  Vélez de Escalante ( racioeiro ) Tencioeiro de Portomarín

* 1606.-  Guillén de Arrizabala ( sochantre ) . Tencioeiro de Portomarín.

* 1606.- Luis Rodríguez  de Castro ( coadxutor  do Cardeal Maior  ). Tencioeiro de Portomarin.

* 1644.-  Xerónimo Díaz de Balboa ( coengo ). Tencioeiro  de Portomarín-

* 1651.-  Diego de Berbetouros  Pardo de Ribadeneira . Tencioneiro de Portomarín.

* 1651.-  Xoán de Valcarce e Prado . Tencioeiro  de Portomarín ( cesionario ). Alonso Díaz  de Páramo . Alcalde Ordinario  na Vila  de Portomarín  ( Parte de Santiago, parroquia de San Pedro de Portomarín )

Eis  unha relación  de algúns documentos  nos que se coñecen   as actuacións  de diferentes  Tencioeiros  de San Pedro de Porto,arín.

*  12.02.1240.-  Sueiro Díaz . Comendador  Maior de Loio,  en nome da Orde de Santiago da Espada, vende  a Iohan Johannis , chamado " Martiño" , e á súa muller Sancha Rodríguez  todas as  hrdades  que posúe na freguesía  de San Salvador de Abeancos.

*  2.10.1599.-  Gonzalo  Rodriguez de Valcarce e Balboa  , tenzoeiro  do Couto de Loio  pola Igrexa de Santiago afora  a Rui Lopez da Somoza  os casares de Bravos  e A Cabana  en San Xoán de Friolfe  e os da Parede  e Froxinde en  Santa María de Ferreiros ( en pergameo ).

* 20.03.1523.-  Foro do Cabido e Mesa Capitular  da Catedral de Santiago e do cardeal  Pedro Fernández de Castroverde , tencioeiro de Loio , a Diego Velón. escudeiro viciño de Vilarxoán do Couto de Cesár. sito na Tenza de Loio, pola súa vida  e tres voces máis , pagando en cada un ano 1.500 maravedís  pares de brancas, ao dito tenzoeiro, na vila de Portomarín ; petición de primeira voz do foro do Couto de Cesár, por parte  de Lope de Armesto , fillo de Vilarxoán ( ACSC ).

* 9.11.1532.-  Escritura de Pedro Pardo Noguerol, Alonso Díaz de Páramo e Diego Rodríguez , viciños de Portomarín, e pola outra parte  o licenciado e coengo compostelán  Simón Rodríguez, relativa ao arrendo da Tenza de Portomarín  e Couto de Loio, por tres anos, cuxa propiedade  pasara de Simóm Rodríguez a Xácome de Puga ( ACSC):

7.11.1550.- Poder de Pedro García, coengo  de Santigo   e tenzoeiro da Tenza e Couto de Loio. Vila de Portomarín  e Couto de Cesár, a favor de Alonso Díaz do Páramo, xuiz do dito Couto e tenza , para  que no seu nome  poida recibir dos  viciños do dito couto e tenza  toda a renda que deban ( ACSC ).

24.02.1552.- Arrendo de Pedro García , coengo de Santiago e tenzioeiro da Tenza da Vila de Portomarín e Couto de Loio , a favor de Lope Díaz do Páramo, criado seu, do lugar de Castrelo , dentro da dita tenza, polo  tempo  no que o outorgante fose tenzoeiro e en renda de nove fanegas de pan,  un porco e un  carneiro (ACSC)

31.05.1553.-  Notificación e requerimento  de Alberte Bernáldez, como procurador de Lenor de  Valcárcel , perante Pedro García, coengo de Santiago  e tenzoeiro da Tenza de Loio e Vila de Portomarin, co couto de Cesár, en razón do nomeamento  da mesma  como primeira voz dun foro (ACSC)

21.06.1564.-  Presentación  de Pedro García, prioiro e coengo de Santiago e tenzoeiro  da Tenza de Loio  e Portomarín, do beneficio de San Pedro da Cova, sito na dito na diocese de Lugo, a favor de Fernando de Codesal, coengo na Igrexa de Mondoñedo (ACS).

 31.12.1568.-  Poder do doutor  Pedro López, catedrático da Universidade  e colexio maior da cidade de Santiago , a favor de Nuno de Berbetouros, viciño da vila de Portomarín e doutras persoas , para que se poida opoñer a calquera beneficio  de calquera  diocese  que estiver vaco.

28.07.1570.-  Poder outorgado por Xoán Patiño , coengo de Santiago, tenzoeiro  da Tenza de Loio e Portomarín , a Diego  Rodríguez de Berbetouros, viciño da vila de Portomarín, para que no seu nome poida administrar o oficio e xudicatura de xuíz  e xustiza da dita vila  e os seus coutos ( ACSC)

12.01.1571.-   Poder  outorgado por Xoán Patiño, coengo de Santiago, tenzoeiro da Tenza de Loio e Portomarín , a Diego Rodríguez de Berbetouros, xuiz da citada  tenza, para que vaia á xurisdición  da mesma para prender  e castigar a todas aquelas persoas  que vivan alonxadas da Santa Fe Católica, como renoveiros, blasfemos e amancebados ( ACSC ).

2.03.1571.-  Poder outorgado por Xoán  Patiño, coengo de Santiago, e tenzoeiro da tenza de Portomarín, a Xoán López de Santa Mariña. vasalo da dita tenza , para que poida ver, xulgar e coñecer  o negocio e pleito  que tratan  Diego Rodríguez  de Berbetouros  e Pedro Alonso de Pedro ( ACSC)

26.07.1571.- Poder de Diego Fernández e a súa muller  Francisca Fernández, viciño de Santiago, a Estevo de Santo Adrao, viciño da parroquia de San Vicenzo, na Encomenda de Portomarín, para que  impida que ningunha persoa talle ou corte as árbores que ten da devesa de Santo Adrao.

4.12.1572.- Poder de Sebastián Fariña. crego, viciño de Santiago, a favor do coengo Pedro García e Fernando Boedo, crego do beneficio de San Salvador de Cesár, para que no seu nome poida renunciar  ao beneficio de Santa María de Loio, na tenza de Portomarín ( ACSC )

20.01.1573.- Renuncia feita por Sebastián Fariña , crego reitor  do beneficio e igrexa parroquial de Santa María de Loio , ao citado  beneficio que pertence á tenza de Portomarín, da que é  tenzoeiro  o coengo Xoán Patiño, para que este, como  padrón do mesmo, faga tíduo ao crego idóneo que o administgre ( ACSC)

22.01.1573.-  Nominación feita por Xoán Patiño , coengo de Santiago, tenzoeiro da Tenza de Loio e Portomarín , para que no seu nome  poida administrar  o oficio e xudicatura  da citada vila e os seus coutos ( ACSC)

7.06.1575.-  Poder outorgado por Xoán Patiño, coengo de Santiago, tenzoeiro  da Tenza de Loio e Portomarín , a Pedro López Varela, viciño da Vila de Portomarín, para que no seu nome  poida administrar  o oficio e xudicatura da citada vila e os seus coutos ( ACSC )

8.06.1575.-   Arrendo feito por Xoán Patiño , coengo de Santiago, tenzoeiro da Tenza de Loio e Portomarín, a Pedro López Varela, escribán, viciño da Vila de Portomarín , dos froitos e rendas  relativas ao clouto aludido, durante tres anos en 230 ducado ( ACSC )

21.10.1575.-  Presentación feita por Xoán Patiño , coengo de Santiago e tenzoeiro  da Tenza de Loio e Portomarín, do beneficio de San Salvador de Cesár, que está vacante, no mestre Antonio Patiño, Coelxila no Colexio e Universidade de Santaigo ( ACSC)

21.10.1575.- Poder outorgado por Antonio Patiño, colexial do Colexio Maior  e Universidade  de Santiago, crego e retor do beneficio de San Salvador de Cesár, a Pedro López Varela, alcalde maior da Tenza de Loio, e a Sebastián Nabiza, viciño da Vila de Portomarín, para que poidan pedir a tenza e posesión  do beneficio aludido, así como os seus froitos e rendas, poñendo no seu nome un crego que o administre e sirva (ACSC)

9.06.1576.-  O coengo Xoán Patiño, Tencioeiro de Loio  e Portomarín,  nomea por vigairo  seu a Alonso  Ares, crego de San Salvador das Cortes.(ACSC )

9.09.1576.-  Tiduo , provisión e colación feitos polo coengo Xoán Patiño , como tenzoeiro  da Tenza de Loio e Portomarín, a Gaspar do Pazo , crego da diocese de Lugo,  como posuedor do beneficio de  San Salvador de Cesár , que estaba vaco ( ACSC)

26.09.1584.-  Obriga feita polo licenciado Antonio  Patiño , en nome  do seu tío, Xoán Patiño, coengo da mesma  Igrexa,  de pagar a Pedro López  Varela, viciño da Vila de Portomarín,0s  1.540 reáis  " que   lle debe  por telos recibido  da súa man previamente " ( ACSC)

13.03.1586.-  Poder outorgado por Agostiño Vivaldo, xenovés, estante na cidade de Santiago , a favor de  Xoán de Poza , viciño da cidade , para que cobre de  Martiño de Berbetouros, crego " e señor da Vila de Portomarín " , os 2.000 ducados  que lle debe en virtude  de obriga de maior cuantía  referida a certa compra.

10.05.1586.-  Consentimento dado por  Xoán Vélez de Escalante , racioeiro de Santiago, tenzoeiro  de Loio e Portomarín  para que Alonso  Ares das Moreiras  permute o seu beneficio  de San Martiño de Castro e San Salvador das Cortes  con Pedro López das Moreiras , cura de San Salvador de Piñeiro do Páramo.

4.11.1589.-  Concordia entre  Xoán Ibáñez de Poza , correo Maior  do Reino  de Galicia , e Marco Noo , crego da Diocese  de Lugo, en Santiago da Laxe , polo que se obriga a levar un despacho  ao Nuncio da Súa Santidade , pagándolle o que corresponda (ACSC)

21.06.1593.-  Doazón feita  por Gregorio  de Angulo e  Catarina López , viciños de San Xoán de Loio, a carón de Portomarín , a favor de María López, sobriña da Catarina , muller de Estevo  Calvo,xastre,  da metade de tres cuartas  dunha casa sita no barrio de San Pedro.

26.01.1602.- Poder outorgado polo Cabido compostelán  ao racioeiro Xoán Vélez de Escalante  para que  cobre ao tesoutreiro  de rendas e alcabalas reáis  da cidade de Santiago  20.833 maravedís  e medio  que  debe do pasado ano  de 1601, en virtude dun previlexio da Súa Maxestade que deu esa cantidade en compensación da xurisdición e vasalaxe que se tiña riba da vila de Portomarín-

11.10.1603.- Nomean ao  licenciado Alonso López  para que vaia visitar  a Tenza de Portomarín para poder aforar todos os bens e lugares da dita tenza ( ACSC)

10.11.1603.-  Nomeamento do licenciado  Alonso López para  que vaia visitar  a Tenza de Portomarín  para poder aforar  os bens e lugares  da dita tenza-

20.11.1603.- Orde ao coengo Antonio de Cisneros , mordomo da mesa capitular  do  ano 1602 , para que  lle dea o diñeiro necesario a Pedro Álvarez , para a defensa dos Votos  o Couto de Cesár e Tenza de Portomarín.

8.02.1605.- Outorgan  conta ao doutor Valcárcer , coengo de Santiago,  para que vaia a Portomarín  a facer información do que se ha facer   contra da que deron  e fan os viciños  daquela vila encol  do reparo das  pontes.

21.02.1605.-  Orde dada ao coengo  Alonso López, mordomo da Mesa Capitular,  para que pague  ao doutor Vsrlcárcer  130 reáis  que fixo de gasto na información da Vila de Portomarín , que haberán de seren entregues  ao señor vigairo.

15.12.1605.- Orde ao coengo licenciado Alonso López , mordomo da Mesa Capitular, que lle dera ao licenciado   Luis Rodríguez de Castro, cardeal maior de Santiago,  tenzoeiro  de Portomarín,  250 ducados  " para que edifique  e faga  unha Casa na dita Tenza  , consonte á traza  que se lle ha facer. Danlle conta  de 15 días  ao cardeal Luis Rodríguez de Castro da súa visita a Portomarí e á Ponte.

27.01.1606.- Rematan a tenzza de don Xoán Muñiz e don Guillén de Arrizabala, sochantre de Santiago, por unha renda aneira de 113.000 maravedía-

26.04.1606.- Nomeamento do licenciado Luis Rodríguez de Castro, cardeal maior, para que vaia á Tenza de Portomarín.

23.06.1606.-  Orde ao prioiro e ao coengo Cisnero para que falen co señor sochantre  para  que cumpra  o que ofreceu o dito coengo , ou sexa, facer deixación da Tenza de Portomarín.

30.06.1606.-  O señor don Guillén de Arrizabala, sochantre, fixo deixación  da Tenza de Portomarín , especificándose   que quen a teña  se obrigue a administrala por el mesmo e non a arrende.

3.07.1606.- Deuse o segundo tratado á Tenza de Portomarín.

13.07.1606.- Dáselle  o último tratado á Tenza de Portomarín. Remate da Tenza de Portomarín en Luis Rodríguez de Castro, coadxuntor do cardeal maior, pola renda aneira  de 113.000 maravedís.

14.08.1606.-  Orde para que un dos visitadores  vaia á Tenza de Portomarín  e visite a Casa  que está caída e poña cédulas para os oficiáis  que queiran reparala e deixala como estaba ao mellor prezo.

30.08.1606.-  Outorgamento de poder ao  cardeal Luis Rodríguez de Castro para a Tenza de Portomarín.

17.10.1606.- Unha vez feita  polo coengo Salinas a visita a Portomarín  ordenan  que se escriba unha carta  ao Comendador  de San Xoán de Portomarín encol da  portaxe da Ponte  e o seu reparo , para cuxa conta se libran  50 ducados. Deron conta de oito días  ao coengo Salinas  pola súa visita á Tenza de Portomarín.

15.12.1606.- Ordénanlle ao coengo  licenciado Alonso López, mordomo da Mesa Capitular, que lle dea ao licenciado  Luis Rodríguez de Castro.  cardeal maior de Santiago, tenzoeiro de  Portomarín,  250 ducados para que edifique e faga unha Casa  na dita tenza  consonte á traza  que se lel ha facer.  Deron quince días de conta  ao cardeal Luis Rodríguez de Castro, polo tempo que ocupóu en visitar  a Tenza de Portomarín e  a súa Ponte. Orde ao mordomo capitular  para que por conta  da folla do racioeiro Escalante lel dea 50 ducados  ao cardeal Luis Rodríguez de Castro, tenzoeiro de Portomarín.

10.11.1608.-  Compromiso entre Pedro López Mlofreira de San Salvador das Corted con Pedro  Vázquez Vaamode, viciño de Lugo, sobre pleito que traía polo igrexario de San Salvador das Cortes, dándolle poder a  Luis Rodríguez de Castro, cardeal de Santiago, e ao  doutor Xoán de Valcárçer , coengo de Santiago , para que resolveran as diferenzas ( SCSC)

12.07.1613.- Poder  outorgado polo licenciado  Luis Rodríguez de Castro, cardeal maior de Santiago, tenzoeiro  de Portomarín  a favor de Gregorio Varela , da vila de Portomarín. para que no seu nome poidese cobrar e  administrar a sinecura  de Santa María de Loio ( ACSC)

26.07.1613.-  Arrendo feito polo licenciado Luis Rodríguez de Castro, cardeal maior da igrexa de Santiago, a favor de Gregorio López Varela , viciño da vila de Portomarín , dos froitos  e rendementos  da dita tenza  , para  que no seu nome  poida cobrar  e administrar  a sincura das Cortes e os desmos de Santa María de Loio.

8.06.1617.- Poder outorgado por Hernando  de la Llana , mestre  de cantaría, residente na Vila de Portomarín, a Rodrigo Varela, carpinteiro , viciño da dita vila, para que lle cobre ao Deán e Cabido de Santiago  150 ducados que se lle han dar  pola obra e edificio da Casa  que ten na citada vila ( escribán: Pedro Alonso de Parga )

22.09,1617.-  Poder outorgado polo licenciado  Xoán Rodríguez da Ponte, coengo  de Santiago, e o licenciado Diego de Annuncibay, racioeiro, testamentario  do licenciado   Luis Rodríguez de Castro, cardeal maior, defunto, ao licenciado André  Basanta de Rubiños. coengo de Santiago, para que poida cobrar  todas as débedas  e facenda da Tenza de Portomarín e outras partes e lugares.

16.05. 1620.-  Carta de pagamento outorgada  polo licenciado  Alonso López, arcediago de Trastamara e coengo de Santiago , como mordomo que foi  do deán e Cabido, a favor de Diego Sánchez de Somoza, coengo de Santiago, que lle entregóu  3.762 reáis  como afiuzador de Gregorio López Varela por conta dos froitos da Tenza de Portomarín.

 16.03. 1624.- Carta de pagamento outorgada polo  licenciado  don Francisco de la Calle, cardeal de Santiago, e demáis testamentarios  do licenciado don  Luis  Rodríguez de Castro, cardeal maior que foi de Santiago , a favor  de Gregorio López Varela, viciño da vila de Portomarín , e o seu afiuzador Diego Sánchez de Somoza, coengo de Santiago, pola renda da Tenza de Portomarín a  quen o falecido lla arrendara.

13.01.1629. Foro do Cabido de Compostela  ao licenciado Xerónimo Díaz de Balboa , pola súa vida e a de tres reis, dándolle un prado, unha herdade e a Viña da Redonda, nas freguesías das Cortes e Loio, e outros bens , en renda aneira de 4 ferrados de centeo e un canado de viño ( ACSC)

18.04.1629.- Foro feito  polo Cabido de Compostela  ao capitán  Gregorio de Villar  e Castelo, de Portomarín, e a Clara de Estrada,  de por vida  e a de tres reis, do lugar  do Pozo, en Santa María de Loio, en renda de 18 ferrados  de centeo, un canado de viño tinto  e unha quinta  parte das uvas ( ACSC)

7.03.1630.-  Poder outorgado  polo licenciado don Xerónimo Díaz de Balboa , coengo de Santiago, ao capitán  Gregorio  de Villar Castelo, viciño da vila de Portomarín , para que  poida cobrar todos os froitos  e rendas relativos á Tenza de Portomarín.

15.02.1644 .- Poder outorgado polo deán e Cabido compostelán ao licenciado Xerónimo Días de Balboa, coengo de Santiago e arcediago de Raíña para que cobre dons bens e herdeiros  de Pedro Pardo de Ribadeneira , señor  que foi da Torre de Moreda, e de dona Inés de Castro e Moscoso, e do fillo dos dous, defuntos, toda renda de pan trigo, centeo, servizo, desmos, primicias  e máis froitos  e rendas que se lle deben aos ditos  coengos como tenzoeiros  da Tenza e sincura de Portomarín.

30.08. 1645.-  Cesión feita polo doutor  D. Xoán López de Vega , coengo maxistral de Santiago,  da Tenza de Portomarín a favor do doutor  D. Francisco de Valcarce e Prado , oidor e xuiz  de apelacións  na Real  Audiencia das Illas Canarias.

 17.08.1648.- Poder do licenciado  don Bernardo Salcedo , coengo de Santiago, tenzoeiro  da Tenza  de Everdíns, a favor de Alonso de Portomarín , viciño da cidade de Santiago  para que poida  recadar  as rendas pertencentes á dita tenza.

24.02.1649.-  Cesión feita  polo licenciado D. Bernardo  de Armendáriz, arcediago de Raíña, tenzoeiro da Tenza  de Portomarín, ao doutor don Francisco  de Valcarce  e Prado, rexidor da cidade de Lugo, oidor da Real Audiencia das Illas  Canarias, da citada tenza.

25.10.1650.-  Poder outorgado por Don Diego  de Berbetouros e Pardo Ribadeneira, viciño e Señor de Portomarín , ao licenciado  Xoán de Valcarce  e Prado,  cardeal de Santiago, curmán  seu, para que recobre  as 40 fanegas  de pan de renda  que en 1632  lles vendera  ás monxas do Convento de Santa María  A Nova de Lugo, en 800 ducados.

9.08.1651.- Poder de Xoán de Valcarce e Prado , cardeal de Santiago, en nome de Diego de Berbetouros  Pardo Ribadeneira, cuxa é  a Xurisdición de Portomarín  , ao doutor  Francisco  de Valcarce  e Prado, oidor das Canarias, rexedor perpetuo  de Lugo, e curmán seu, para reintegración de renda en San Pedro de Mira.

10.11.1651.-  Poder outorgado polo deán e Cabido compostelán  ao doutor  D. Francisco  de Valcarce e Prado, oidor da Real Audiencia  das Canarias , rexedor perpetuo da cidade de Lugo, para que cobre todos os froitos e rendas pertencentes á Tenza de Portomarín.

 ***********************************************************************************

                           MEIRIÑOS DA XURISDICIÓN OU MERINDADE DE PARADELA

                                                CONDADO DE LEMOS  

( 15..... ? )  Pedro López da Cervela

( 1603 ) Alonso Pérez

*********************************************************************************** 

                               CONCELLO CONSTITUCIONAL DE CASTRO DO REI DE LEMOS

                                                 PARTIDO XUDICIAL DE SÁRRIA

**********************************************************************************

                           ALCALDES DO CONCELLO DE PARADELA

                                 PARTIDO  XUDICIAL DE SÁRRIA

( 1847 ) Antonio Pérez

( 1853 ) Xoán  Sánchez López .- ( 1858 )  Xoán Sánchez.- ( 1859 )  Andrè Domingos López.-

( 1862 )  Antonio Paza.-  ( 1864 ) Manuel María Rodríguez.- ( 1864 )  André Domingos López.-  ( 1865 ) Manuel Pallares.-  ( 1868, 1869, 1870 )  Manuel Pallares.-  ( 1869 )  2º Tenente  Alcalde, Melchor Rodríguez.- ( 1870 )  Manuel Pallares.-  ( 1871 )  Melchor Rodríguez.- ( 1872 , 1873 ) Manuel López F reijo.-  ( 1873 )  Francisco López.- ( 1877 )  Manuel Pallares.-( 1877, 1878 ) Francisco López.-

 ( 1880 )  Francisco López.- ( 1881)  2º Alcalde, Francisco López.- (1881 , 1882 ) Manuel de la Vega Auz.-( 1882 ).Xosé  R. González.-. ( 1896 )  Francisco López Rodríguez.- ( 1890, 1891  )  Xosé Ramón  González García.- ( 1896 )  Francisco López. Rodríguez .  ( 1897, 1898. 1899, ) Manuel María López Vázquez..-  ( 1899 1900  )Manuel de la Vega Auz .-  (1901, 1902  )  Manuel López  Vázquez .- ( 1903 )  1º Tenente de Alcalde, Pedro Pérez López.-  ( 1904 , 1905 , 1906 ) .- Manuel  de la Vega Auz.-   ( 1907 )  Pedro Pérez López, 1º Tenente Alcalde.-  ( 1907  )  Pedro Pérez

 .-( 1910 )  Xosé Ramón González García.- ( 1910 ) 1º Tenente  de Alcalde, Pedro Pérez López.- ( 1913 )  Anxo Pallares Somoza.-  (  1917, 1918, 1919, 1920, 1921 )  Anxo Pallares Somoza .- ( 1921 )  Anxo Pallares Fernández .- ( 1925  )  Manuel Arias López .-  ( 1933 , 1934 )  Xosé  López Armesto.-  ( 1934 , 1935 )  Ramón López González.-

( 1938  , 1939 )  Daniel Ló pez Fernández..( 1947  )   Matías López Torres.  ( 1955 ) Benigno López Vázquez

( 1979 a 2024 ) Xosé Manuel Mato Díaz.- ( 2024..... ) Montserrat 

************************************************************************************

                       FILLOS ADOPTIVOS E PREDILETOS DE PARADELA

ANXO FERNÁNDEZ LÓPEZ.- XOSÉ LÓPEZ LÓPEZ.- DIEGO LÓPEZ  RODRÍGUEZ.- XESÚS MATO MATO.- MANUEL PALLARES LÓPEZ.-  MANUEL ORESTE RODRÍGUEZ LÓPEZ.- SANTIAGO RODRÍGUEZ LÓPEZ. - XULIO XIZ RAMIL