HOSPITAL DE SAN LÁZARO DE SÁRRIA ( 690 )

                                   O HOSPITAL DE SAN LÁZARO DE SÁRRIA ( LUGO )                  ( 690 )

(  Publicado en  ATAVIS ET ARMIS .  Revista do Gran Priorado  da Orde Militar  e Hospitalaria  de San Lázaro de Xerusalén . C /  Inocencio Fernández , 81. Baixo C , 28035 Madrid. Eición ao coidado  da Chancelaría.  Número 7. Madrid ;Decembro  de 2005.

                                                      COLABORACIÓNS

                                   O HOSPITAL  DE SAN LÁZARO DE SÁRRIA ( LUGO ) 

                                   Por Xaime  Félix López Arias,, Cronista Oficial de Sárria.

O sarriao don Francisco Vázquez Saco , membro da Real Academia Galega  e correspondente da  de Historia , foi quen primeiramente  adicóu atención a esta institución  que estivo aberta  entre o século XV  e o ano 1700 , uníndose  seguidamente as súas rendas , ao desaparecer a lepra  na zona,  ao Hospital de Santo Antón Abade , adicado á atención de peregrinos , constituindo así  a chamada Obra Pía , que aínda a finais do século XVIII , e relacionada xa exclusivamente  coa escola publica , mantívose na vila.

Este hopital de leprosos ou "gafos"  de orixe descoñecida , se ben estivo  baixo da tutela  da Xustiza e Rexemento da  Vila, baixo da protección  e inspección  dos Condes de Lemos  e dos Bispos lucenses,  estaba situado " extramuros da Vila de Sárria " , na parroquia de San Pedro de Maside  e conserva a súa presenza  na toponimia local  no nome do barrio e rúa de San Lázaro  e non queda do seu emprazamento  outro vestixio  ca  Capela adicada  ao santo padroeiro dos leprosos , obra do século XVIII , embelezida  cun moderno cruceiro  que sinala o paso  do " Camiño Francés "  a Compostela.

 Don Francisco Vázquez Saco  manexou un amplo legaxo  de documentación , referido a contas , hoxe desafortunadamente  desaparecido , e nas do ano 1561 , as máis  antigas  por el consultadas , figuraba a esmola  recadada  na festa do Santo ; e  nas de 1689 consinuábase  a que procedia das "  candeas do Santo o día del e da feira"

Do legaxo de 452  folios, que levaba por título " Libro  de Contas de  San Lázaro incluso  nesta Vila de Sárria "  perdeuse toda referenza , descoñecéndose  o seu actual paradoiro  e nel estaban as contas  dende 1561 até 1689 , e contiña notas curiosas  que nos levarían anos atrás.

Cita Vázquez Saco  unha escritura  do ano 1475 , cuxa copia notarial   encabezaba o legaxo  , e que contiña  unha manda testamentaria  de Roi da Nogueira "  morador ena Veiga de Sárria", quen "xasendo  doente con todo o meu siso natural ... fago e fize  manda  á horde de San Lazaro de Sárria " en que para sempre xamais  lle dean e paguen  cada un ano ttes tegas  de centeo por min e polas ánimas  de aqueles estou obrigado".

Cita outros documentos  outorgados máis tarde , que aluden a doazóns  máis antigas.

En 1517 , Fernándares  de Lier "  confesaba estar  ena costume  de pagar aos  da horde  de San Lázaro  dous celemíns de pan de renda ".

En 1562 , o  mordomo  da Orde Pedro Rodrñiguez , afora " un casarón e formal  de casa que está sita  no Couto de Laiosa...... a carón da casa de Men  Rial no que soía  vivir  e morar Martiño da Pedreira , defunto, segundo pertenesce á dita Orde de Señor San Lázaro; a cal dita casa aforámosvola  como dito é  segundo  que a dita orde de Señor San Lázaro  pertence por doazón  que  dela fixo Men Rial o Vello, defunto que sexa en gloria ".

Tivo Vázquez Saco á vista as Ordenanzas do Hospital  nas   que esixían  para ingreso dos gafos  unha certificación facultativa  que acreditase a súa doanza . Algunhas referíanse  a apestados de fora da rexión; porén eran máis abonosas as  de doentes da comarca , o que  demostra que non estaba a zona libre da lepra.

Relacionou as seguintes : "Vin a María de Frollais , veciña de Aián, que está leprosa confirmada m e poden recibila na Orde os señores mordomos, e por verdade asínoo do meu nome feito a seis de xullo de oitenta e sete ( 1587 ), Licenciado de Guadalupe.

Por Vázquez Saco sabemos que "antes de decretar  a adnisión  facían inventario dos bens do candidato, a base da declaracion xurada do mesmo :.... O pan de renda tiña que se repartir por igual aos acollidosm para a súa mantenza, e " se acaescere  tempo no que na dita casa e horde non houbese senón unha persoa ou dúas ou tres, por maneira  que do pan de renda  que a casa ten ou tiver  caber a cada un máis de dez fanegas de pan  que a tal persoa ou persoas non poidan gozar da dita renda máis de dez oitavas cada un ano ; e que o que sobrare oo cobre  e reciba ou sexa obrigado  a elo o procurador  que for ",  e o seu valor había de ser empregado  en reparos da igrexa do Hospital. 

 Distribuiase ademais   entre os leprosos   a esmola recolloda  na festa de San Lázaro..." da ofrenda que se obteña  na dita casa o día  de Señor San Lázaro  cada  un anon sexa repartida  en quiñóns por iguais partes  entre os da hoirde alí  estiveren   e que tamén se reparta un quiñón  para os ditos reparos ( da igrxa ) ".

 Era tamén reartoda" a esmola  que se dese  á dita casa  olos que pasaren , os que  morreren  e se sacare pola vila ,,,  e cada un sexa obrigado  a pedir  a súa semana  na casa e pola vila... ben e fielmente  sobre xuramento quee todos fagan... e que non entren nas  casas so pena dunha  tega de pan da súa raxión."

 Ordenábase  que " despois de ali se houberen ingresado , ningún saia  nin se vaia á súa casa , se a tivese, so pena que se non o fixese  se lle quite  a parte da esmola  que  do pan de renda da ofrenda  de día de San Lázaro lle couber  por aquel primerioano",,,

 Axudábanse, ademais os acollidos co cultivo da terra, e estaba previsto que " antes que vaian pedir  o pan de esmoña e viño e a carne, repartean entre eles  a terra  que cabe a cada un " e se algún npn podera traballala, " vaian os compañerios á terra  que ao tal coubera e do que sacaren , reparta con el a vista do procurador".

Para casos de defunción  prescribíase o seguinte: " Cando algúns da horde morresen , cada un deles  dos que quedaren  sexa obrigado  a dicirlle á súa costa  na dita  igrexa  dúas misas  cos seus responsos  riba da foxa  e rezo pola súa ánima".

"Se o tal gafo defunto  pola súa afcende dese un  ducado  ao menos  para reparos da igrexa , o enterren dentro da igrexa , e dando seis reais , fora nos portais ,,, e se non dese nada  , fora no cemiteiro".

Pola súa parte os leprosos non regateaban   a súa xenerosidade  á benéfica institución que os acollia.

Rexistrou Vázquez Saco  varias doazóns  e mandas, feitas  ao Hospital  polos que ali recibían asistenza , e delas trascribiu   unha que se conserva  nos fondos do Arquicvo Histórico Nacional  , de Madird, procednete do Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria :

" A vinte  e sete de agosto  ano de mil e  cincocentos e noventa e dous anos , Afonso Touón da Orde de San Lázaro mandou ao  mosteiro de Santa María Madaena de Sárria  eá Orde  de San Lázaro de Sárria,  a cada unha tres tegas  de pan  cada nos  polas súas herdades  que a el lle pertencen  so o sino de  San Cicrnzo de Betote e  de  Santiago da Veiga , e mandou que despois  que el falecese  que levar estas herdanzas  que pague esta pensión , e non querendo, que as ditas ordes  as poidan recibir  e que as partan de por medio".

Tanto con relación a este Hospital  como ao de peregrinos  de Santo Antón  e a Obra Pìa.coñecido  recentemene o conttido do " Libro dos Hospitais de Santo Antón Y San Lñazaro, inclusos na Vila de Sárria" ( 1700-1872 ) , estes datos , con relación  aos séculos XVII, XVIII e XIX, van ser  obxecto de ampliación, cando se edite  o libro en curso de preparación, do que son autor, " Os Hospitais de Santo Antón e San Lázaro de Sárria".

o edificio destinado a Hospital de Leprosos  en San Lázaro ( parroquia de Maside ) , a ermida de San Lázaro  e a non lonxana ermida do Campiño  estaba en pe en 1753. A casa Hospital  era xa tan só un formal , coas fenestras tapiadas , agardado que en caso de necesidade , se volvese habilitar  para a súa finalidade institucional.

A finais do século XVIII  os fondos dos Hospitais de San Lázaro e Santo Antón ( Obra Pía )  adicábanse ademías  de aos fins institucionais ( de xeito ben escaso )  a pagar o mestre de primeiras letras , atención de expñositos , pagamento dos dereitos dos patronos  e visitadores eclesiásticos , función do Corpus , empréstimos a censo, etc.  razó pola que os Bispos e  Visitadores reconviñan  aos administradores  para que voltasen  ás fundacións orixinarias  e velasen pola pureza da institución. Todo iso sen éxito.

A maior parte dos caudais  poñiase a censo , benificiándose  de iso  os mebros das familias destacadas  da comarca.  Darredor do ano 1872 redimíronse as últimas rendas.

A feira anula de San Lázaro, promovida  poo Hospital,  era de grande importancia para Sárria, aída que se celebraba extramuros  da vila  en terras de Maside y xunto  coa de Vilamaior da Lobataira ou de Paradela  até 1820, foron  as únicas que tiñan lugar  na Xurisdición.   Mantivéronse  até  1960 , darredor do edificio actual, de pequenas proporcións  e fábrica moi humild3, sendo reminsicencia das festas quem metres estivo aberto o Hospital de lerposo,, se tiña ao seue xcelson Patrono, xa que, de 31 fanegas e ferrado nde tempo inmemorial,, viñan celebrándose  o Domingo de Paixón ou de Lázaro, e dende hai algúns anos celébarse agora  nese barrio a "Feira de Antigüidades".

Nas contas  de 1808  figura a partida seguinte:  " Tamén  , a dou ( a dta )  doutos corenta   e catro ( reais )   que lle pertencen ao sepor cura   de San Pedro de Maside  pola celebración das misas  que ten ao seu cargo  e celebra na Capela de San Lázaro".

 Por unha anotación procedente da Contaduría do Conde de Lemos sabemos que " O Hospital de San Lázao tiña de renda en cada un ano para a asistenza  dos pobres lacerados  31 fanegas e ferrado e medio  de centeo  pola medida de Ávilas certas e cobradeiras, como tamén 173 reais e 4 maravedís o ano de 1700 o  Sr. Bispo de Lugo  don Lucas de Bustos  uniuno ao Ospital de Santo Antón desta Vila.  Neste de 1717 polas  contas   tomadas a Francisco Díaz de Guitián  mordomo que foi dos ditos Ospitais  das rendas dos anos de 1714 e 715  ter de renda  139 fanegas e medio ferrado   de centeo pola nova, 2 fanegas  de trigo e 448 reais e 20 maravedís de censos e  foros ".

Do eco que as persoas caritativas achaba a triste condición  dos leprosos  son proba que fai fe   os bens  que, por doazón , posuía  o Hospital, mesmo  lonxe de Sárria , e cuxa enumeración , referida ao século XVIII, xa unidas, que non confundids, coas do Hospital de Santo Antón era como segue:

                                    INVENTARIO DOS BENS DE SAN LÁZARO

.....Bens de San Lázaro : Primeiramente un cálice  e patena  de Prata co seu tafetán encarnado. Unha casula de raso liso branco, con cenefa encarnada do mesmo, coa súa estola e manípulo, cíngulo, Alba e amito. Unha táboa de corporais sen bolsa , uns manteis  de Altar, unha Ara, un misal co seu atril de pau , un Crucifixo pequeno de altar , un retábulo  pintado, co catro  imaxes de bulto , a unha da Purísima Cobepción, a outra de San Lázaro, outra de Santa Marta, e outra de Santo  Eleuter , e un crucifixo que estaba por coroa do retábulo, unha campana de peso de Doce a carorce libras. Un caixón a carón do altar  nno que se recolle todo isto. 

Estes  son os bens mobles que os ditos ospitais ao de presente teñen sen que teñan entregado , ao tempo que me deron a  administración destes ospitais, antes ben , algúns dos que me entregaron  como son mantas, sabasm xergóns e almofadas acabáronse co contino uso dos moitos peregrinos  que ocorren ao dito ospital ( de Santo  Antón ).  E fóronse mercando outros novos ; E o que endiante se merquem protesto poñelo neste Libro  para que haxa toda claridade,,,,

PROSEGUE A RENDA PERTENCENTE  AO HOSPITAL DE SAN LÁZARO

                                             DIÑEIRO

Primeiramente  Dez reais que paga Domingos  Loureiro de  Ferreiros de censo , pasou a escritura perante Diego de Armesto escribán no ano de mil seis centos e Noventa e oito (  10 ).

Os herdeiros de Don Xoán de Pedraza  Dez reais e dez maravedís de censo, pasou a escritura perante Diego Fernández no ano de mil seiscentos e vinte e catro ( 10#10 ). Sárria.

Xoán da Torre, de Triacastela,  paga vinte e dous reais de censo, pasou a escritura perante  Diego Álvarez  , escribá, no ano de 1669 ( 22 ).

Brais Velón de Triacastela  paga dez  e seis Reais  e medio de censo , pasou a escritura perante  Diego de Armesto  Somoza no ano de 1691 ( 16#17  )

Gregorio López, de Farbán, paga tres reais  e   oito maravedís  de censo, pasou  a escritura  perante Diego de Armesto no ano de mil seiscentos e noventa e oito (  3#8 )

Francisco Sánchez paga tres reais e Doze maravedís de censo, pasou a escritura perante Domingos  Quiroga  Montenegro  no ano de mil seiscentos  e oitenta e tres ( 3#12 )

Santiago de San Pedro e cosorte sete Reais, pasou a escritura  perante Marco Antonio  de la Peña  no ano de mil seiscentos setenta e sete. Ollo ( 7 ) . Currial. 

Pedro Vázquez e Xurxo , xenro seu, trexe Reais e vinte e oito maravedís , pasou a escritura perante Bieito da Peña  no ano de mil seiscentos e setenta e oito. 

                                            RENDA DE PAN  ( centeo  en gra )

CERCEDA.-  Os herdeiros  de Antonio Díaz pagan Catro ferrados por foro que pasou perante Alonso López  escribán de 1586  ( 4 ).

ARXEMIL.- Xoán López  e Pedro Capón, parceiros, pagan Dez ferrados  por foro que pasou perante  Diego de Armesto   no ano de milsetecentos Dezanove , de certa propiedade  e aínda que antes non se pagaban  máis de oito polo dito foro subironselle dous.( 10 )

SAN FIZ.- Os herdeiros de Xoán Tourón  pagan seis ferrados , pasou a escritura da súa adquisición  perante Domingos  Quiroga Montenegro  no ano de mil  seiscentod e oitenta e tres ( 6 )

SANTO ESTEVO DE REQUEIXO.- Xoán López e Xoán de Lóuzara  o seu cosorte pagan sete ferrados,  pasaron as escrituras da súa adquisición  a unha perante  Diego Rodríguez no ano de mil seiscentos e sesenta e dous, e a outra  perante Diego de Armesto , no ano de mil seiscentos  e noventa e Catro ( 7 )

SÁRRIA.- Os herdeiros  de Don Xoán de Pedraza pagan  media  fanega de pan media fanega de pan por foro que pasou perante Diego de Armesto  no ano de mil  seiscentos   e noventa e catro ( 2  )

Don Gaspar de  Valcarce  paga dous ferrados  de pan por unha propiedade   que se acha  xunto da Capela de San Lázaro . tiven noticia que era de foro o que non  puiden  até dagora  achar , se se achare anotareino nesta  partida,  ( 2 )

GOIÁN.- Santiago Arias  e consorte  pagan  un ferrado de tan ; tiven hoticia fora doado a San Lázaro  pero non achei a súa escritura  ( 1 ).

" Estas son as rendas  de Diñeiro  e centeo  que hoxe ten cobradeira   o dito hospital  de San Lázaro  sen que puidese averiguar pertencerlle outra alguna, e para todas as ditas partidas  de renda  que entrambos  hospitais teñen pagan anualmente o seguinte :

Primeiramente pagan vinte e oito fanegsas ( 28 )  que selle dan ao admisitrador por razón  da cobranza  das ditas rendas e mermas  , vendelo  e dar conta  do seu importe aos patronos  e estar pronto a dar as esmolas libradas polas súas mercedes , con máis dez fanegas ( 10 )  que de salario se lle dan  á persoa  que coida aos doentes ; con máis catorce fanegas que de salarios  se lle dan  ao cirurxano que asiste á súa curación , que as tres  partidas que se pagan  compoñen  a cincuenta e dñuas fanegas ( 52b ) - Cada fanega, de catro ferrados, cada ferrado de centeo , 13,5 quilos ). Paga ademais en Diñeiro cada un ano o seguinte _

Cinco Ducados  que de salario  dan as súas mercés  os patronos  por tomar as contas  cada ano e dar as libranzas  para as esmolas .

E máis  corenta e catro reais  que se lle dan  de salario ao escribano de Axuntamento por asistir  a tomar as contas  e máis Dilixenzas por asistir a tomar as contas-

Con máis Corenta e Catro reais que se lle dan  ao cura de Maside por razón das misas  que di os Venres de Coresma na Capela de San Lázaro.

Ademais Corenta e Catro reais  que se lle dan ao cura de San Salvador desta vika de Sárria por enterrar aos defuntos que morren no dito hospial  e administrarlles os sacramentos  aos doente m, segundo se acha convido  de inmemorial tempo.

Con máis  trinta e tres reais  que de salario se lle dan ao cirurxano ademáis das catorce fanegas.

Máis corenta Reais  que sedan por palla e leña, para a Asistenza dos peregrinos e doentes que todas partidas  compoñen a de Douscentos e sesenta Reais.Diñeiro que se paga, 260.

Isto  é o que anualmente pagan os ditos hospitais  segundo é costume  de inmemorial tempo e se acha rebaixado nas contas que se tomaron e toman aos mordomos  e por verdade asínoo  na dita vila a trinta de outubro  ano de mil serecentos Corenta e sete ",

                                                  .................................................................. 

No Catastro do Marques de la Ensenada ( 1753 )  aparecen reflectidos  os seguintes bens , como pertencente  ao Hospital  de San Lázaro  ( parroquia de San Pedro de Maside ). 

                               BENS EN SAN PEDRO DE MASIDE

                         O Hospital de Santo Antón Abade da Vila de Sárria 

 1..... Unha casa  terreo ao sitio de San Lázaro , fai de fronte  nove varas  e  de fondo cinco ; linda  á dereita  e esquerda co dono; regulado o seu aluguer  anual en dous reais de veludo.

2......Un ferrado de Souto Poboado de castiñeiros , de segunda calidade e outro de terceira , ao sitio de San Lázaro, murado, a súa figura a do marxe.

Cuxos bens son propios   do referidos ao dito hospital.

                                              .....................................................

No  ano 1755  fixéronse obras   centradas  na Capela, á que se lle enadiu  un cabido lateral porticado, refacéndose a espadana m obras que se reflictan documentalmente así : 

                                                OBRAS NA CAPELA DE SAN LÁZARO

( 14.02,1755 ),. " En catorce días  do mes de febreiro  deste ano  de mil setecentos  e cincuenta e cinco, as sñuas mercés os señores Xustiza  e reximento como son Don Bernardo  Ribera Quiroga, don Antonio  e Somoza e don Antonio Díaz e Somoza, Patronos dos Hospitais de Santo Antón e San Lázaro inclusos nesta Vila de Sárria, sacaron da arca  de Depósito  de tres chaves dous mil e douscentos reais de veludo para entegarllosa MANUEL DE CASTRO, XOÁN DE CASTRO  e FROILÁN LÓPEZ, MESTRES DEMAMPOSTARÍ E CARPINTARÍA, para en conta  de tres mil e trescentos  nos que se lles rematou  a redificación  da igrexa de San Lázaro anexa aos ditos hospitais  como mellore4s postores  que remataron a dita obra en virtude de editos que para ela se fixaron, reservando darlles os mil e cen Restantes até que fenecesen  a dita obra segundo o pautaron  na dita escritura de  obriga que outorgaron. E dos sete mil douscentos  e cincuenta e  dous  de arriba  que se achaban   na dita arca  , descontados  os dous mil douscentos  de arriba  quedan na dita Arca de tres chaves, cinco mil e cincuenta e dous reais  , e para que haxa toda claridade anótoo e asino.

                            Perante min. Xosé  Antonio de la Peña Somoza

                                                    ...............................................................

( 24.07.1755 )             

En vinte e catro de Xuño de mil setecentoa e cincuenta e cinco  as súas mercés  a Xustiza e reximento       da Vila de Sárria como patronos destes hospitais sacaron da Arca de tres chaves do Depósito  do  dito hospital  hospital, Un mil e catrocentos reais de veludo, os mil cen  reais para acabar de pagar a Manuel de Castro , Froilán López e Xoán de Castro, os trescentos ducados nos que se lles rematara  a reedificación da igrexa de San Lázaro  como consta da Anotación  precedente.  E os trescentos  restantes  para pagarllos tamén aos ditos mestres , outro Retal de obra que posteriormente  se axustou  na dita igrexa. Por canto que o mestre que formou o mapa , e condicións da dita obra, deu po seguro o fontispicio e Campanario , Polo que as súas mercés mandaron fixar novas cédulas  para que se había  quen quixese facer  postura á dita adición de obra o fixesen , ao que viñeron entre outos  pormenores postores , os ditos  Manuel de Castro, Frolián López e Xoán de Castro, a quen lles foi rematou  cun  pedazo de Cavido á parte de abaixo por parecer necesario, nos referidos trescentos reais, os mesmos que as súas mercés lles entregaron no dito día, segundo mási longamente consta  dos remates xudiciais  e Recibos que paran na M Arca do dito  hospital a que me refiro.

Por maneira que dos tres mil novecentos e cincuenta de dous reai que habí no dito depósito da  Anotación que antecde , sacados os mil catrocentos  que lles entregaron  aos ditos Mestres. veñen en quedar na dita Arca de tres chaves  por último cabdal  do dito hospital  dous mil cincocentos e cincuenta e dous reais de veludo. E para que haxa toda claridade  e distinción como escribán dos ditos hospiais, anótoo  e asino o dito día- un- vA.

                                               Perante min.- Xosé  Antonio de la Peña Somoza.

                                             ......................................................

 Na Visita de Sárria  e setembro 25 de 77- Gárdanse  en todo e por todo e cumpran os Snteriores Autos  de visita así os proveídos pola S.Sª. Ilustrísima  como os dados polo dito Sr. Visitador  e este Mordomo  acompañado da Xustiza  de Sárria  reintegre  o cabdal del ao depósito. Tamén  o dito mordomo cpode da Capela  de San L ázaro  e máis que está ao seu cargo porque esteea  co maior aseo e limpeza  e os cabdais  sobreditos  e máis  que que se lle deba ao dito Hospital sexan cobrados dentro do preciso termo de seis meses  baixo das providenzas  que de dereito se require e da de incorrer sempre  que non se reitegre o depósito en censura, asó o proveeu  Mandou e sainou  o dito Sr- Visitador que dou fe."

                                                 ...........................................................

Nos primeiros anos  deo século XIX , a Obra Pía entra en crise ,tanto pola desidia do seu derradeiro administrador b, o nefasto crego Ribera,  como pola sustración dos fondos  para adicalos  a finalidades puramente  municipais, até o momento da desamortización  de bebs e rendas, quedando tan só o Souto  e a Capela como r ecordo do pasado esplendor.

O Souto de San Lázaro  foi utilizado  para a construción  de dúas estradas , ns maior parte da súa superficie , e apropiado  por particulares, no que fai ao resto, trouxo  no período 1920 / 1936 as últimas  liortas xurídicas, que non impediron  que na actualidade  tan só se manteña como lembranza  daquela insttución  de caridade.                                                 

En 1880 , a chegada do ferrocarril, fixo nacer  un novo barrio, poboado por comerciantes foráneos, chamado de San Lázaro,, que en 1890 acaba integrándose  na vils de Sárria ( parroquia de San Salvador ). 

 *********************************************************************************

               ENFFRONTAMENTO  POLO SOUTO E A CAPELA  DE SAN LÁZARO 

                                                        (  1929   ) 

                                    AO PÚBLICO CONSCENTE DE SÁRRIA              

 aA   XUNTA  DE PADROADO  DA IGREXA DE SAN LÁZARO , cumprindo  deberes  da súa elevada mmisión  , protesta enérxicamente  diante das conciencias  honradas , de infundiosas espalladas  por certas persoas  ao servizo de intereses infundados e egoístas.

Este Padroado  xurdeu en virtude  da tradicional fe  e vontade de numerosos veciños que, por moitos anos, veñen interesándose  pola restauración  deste desvalido Santuario. Así a Xunta  comezou a súa elevada misión , con entusiasmo  e desinterese , confiada  en que as xentes sensatas  a quen se dirixe , recoñecéndoo así , han cooperar  á realización  desta piadosa obra.

A Xunta acordou convidar  ao vecindario a presentar axuda  e, como non podia menos agardarse  , a foi acollida con benevolencia e aplausos  pola  maioría dos veciños.

Só temos que lamentar  que só unha familia, malia as repetidas xestións para chegar a un acordo  , pechou as súas portas a toda concordia  e avenencia, En primeiro termo  a menor da familia  conduciuse con moi pouca delicadeza  negándose  a escoitarnos.  Vendo isto   e a instancias  do noso asesor eclesiástico , tendo en conta  da irresponsabilidade  desta señorita  volveron dous membros da Xunta  e os seus bos desexos de trataren  co  xefe da casa , estreláro novamente  contra a  teimuda obstinación  da dita menor  que se amosou  coa maior descortesía . No afán  de chegar por todos os medios  a arelada concordia , medoiu tamén , por rogos do Padroado, o dignísimo Sr Ecónomo  de San Salvador , a cuxa  parroquia pertence  a capela de San Lázaro. Tamén  foi infrutífera  esta nova tentativa de intelixencia. Por todo isto a Xunta creeu necesario  comunicar a cada membro da dita familia , a medio dunha circular de presentación, os fins do Patrimonio.

A Xunta  atribúe esta obstinación  da citada familia  ao feito  de vir ocupando por simple tolerancia  os terreos anexos á Capela con bocois e carros .

Posteriormente  chegou a oídos da Xunta  que a dita familia  negouse  a recibila porque pretende  que eses terreos son deles  porque lles toleraron  servirense dos mesmos.

A Xunta proclama que os ditos terreos anexos á  Capela pertencen por xustos títulos  á mesma  e seguirá  a súa elevada misión  até ver reivindicados  e  ben arranxados  eses terreos  para que renaza a tradicional fe esplenderosamente deste santuario.

Por todo o exposto , a Xunta vese na obriga  de recorrer  á vía legal ; e como ofreceu  ao público en xeral  e ao que ten dereito, irá informando detalladamente  do desenvolvemento  desta acción, até ver realizada a súa elevada obra de reconstrución ds CAPELA DE SAN LÁZARO-

                                                                               (    1-XI-29 ) 

*****************************************************************************************                                                                   NOTAS

" ARCA DE TRES CHAVES ".-  Era unha arca de madira  con tres pecharuras que abrían con tres chaves diferentes en más de patróns de mordomos, que tiñan que concorrer todos tres a un tempo para  ingresar o diñeiro das rendas, pagamento de censos, venda de bens , etc,  e retiras fondos para  empréstomos, pagar os gastos ordinarios e extraordinarios da Obra Pía, que se anotaban no Libro de Contas, e que eran comprobados nas visitas ordinarias do Bispo de Lugo, Visitadores no seu nome  e os nomeados polos Condes de Lemos. Marqueses de Sárria,.....................................................................................................

 *  Nos primeiros anos  de 1850  abriuse a primeira estrada  local , para servir de acceso á Vila de Sárria dende a estrada de Lugo a Valdeorras , e con comezo na Ponte Nova do Mazadoiro  e pasando polo Souto de San Lazaro , A Calexa, San Salvador e Os Esqueiredos, remataba no lugar da Lamarrigueira.

E dez anos despois  abriuse outra estrada, proxectada  con comezo  no Barrio da Duques ( baixo da igrexa e da costa  de Santa Mariña  para seguir até a Vila de Portomarín, que  tamén atravesou de lesta a oeste   o Souto de San Lázaro-

Esas dúas estradas  deron lugar ao nacemento do  Barrio de San Lázaro. 

* PARROQUIA FUSTRADA.-  Darredor de 1890 o bispado de Lugo, tomando como posible templo parroquial a Capela de San Lázaro,  tivo intención de crear  unha nova parroquia ( SAN LÁZARO DE SÁRRIA )  para o que serían segregados da parroquia de San Pedro de Maside  os novos barrios de San Lázaro, Estación e Estrada do Mazadoiro.  Finalmente eeses lugares e terreos anexos, segregados de Maside  pasaron a forman parte da freguesía de San Salvador de Sárria.---------------------------------------

 **  No primeiro terzo  do século XX deuse un enfrontamento entre as casas de Vento e do Rozo e  nese tempo, os desta segunda casa chegaron a  obter autorización do bispo de Lugo para trocar a  capela de San Lñazro ( que se pretendía derrubar ) recibindo o bispado un soar máis amplo na Horta do Roxo para facer unha nova igrexa  que servise de templo parroquial  para  a zona baixa da vila. Esa pretensión non deu outros resultados que a redacción dun documento de compromiso que resultou papel mollado.

** Unha denuncia seguida contra a Familia Sánchez ( Casa Venta ) por presnta ocupación dunha trozo de terreo que fora do antigo Souto, resultou reinvidicación frustrada.

** A carón da Capela foi colocado un cruceiro, semellante a outros instalados polo Ministerio de    Información e Turismo nas cabeceiras dos concellos. do Camiño de Santiago na provincia de Lugo, obra de Manuel Mallo-

** A cesión dun retallo de terreo a carón da Capela  deu lugar á recuperación de espazo para adro, que foi axardiñado, e acondicionado cun mural en lembranza da poeta sarriá Xela Arias Castaño, e un poema da súa autoría  figura nunha lápida chantada no chan.

                                         *************************************