CHAQUETÓN . MANUEL DÍAZ GÓMEZ ( 519 )

 

                                 "CHAQUETÓN " : MANUEL DÍAZ GÓMEZ                       (   519  )

Natural de San Martiño de Laiosa ( O Incio )  , fillo de  Manuel Díaz Giner  e  Concepción  Gómez Vizcaíno , foi mestre nacional e dono dos Almacéns El Siglo, establecidos  na Rúa Maior de Sárria. na Casa Grande , 

Afiliado a Falange Española de las JONS alcanzóu a Xefatura local de Sárria  cando se produciu  a  perda de poder de Mario González Zaera, Xefe Territorial de Galicia, que acabaría sendo condeado a morte nun Consello de Guerra celebrado en León, aínda que este  vería conmutada a pena pola de cadea perpetua. , estando preso no penal do Porto de Santa María ( Cádiz  ) até , xunto con outros falanxistas  fo indultado por Franco. 

Manuel Díaz Gómez, como Xefe Local da Falanxe  , presentóu na Xefatura  Provincial , un amplo escrito de denuncia dirixido contra   Mario González Zaera,  Eduardo Gómez-Requejo, Luis López López  e Manuel Saco Rivera (  ex deputado nas Cortes da República ).

Esas acusacións, asumidas  polas autoridades  militares, derivaron no Consello de Guerra  celebrado en León, que rematou con condeas de morte para González Zaera e Requejo, a absolución de Luis López López e  con unha alusión de posibles  irregularidades  na conducta de Manuel Saco Rivera cunha recomendación de abrir indagacións ao respecto. 

O fracaso das imputacións dirixidas por Manuel  Díaz Gómez contra "Manolo Saco"  fixo nacer nel  o desexo  de eliminalo  físicamente, e máis cando Manuel Saco Rivera , que estivera dende os primeiros tempos do alzamento militar  en Salamanca  e Burgos  ao servizo do Cuartel Xeral , foi  relevado das súas funcións e confinado na Casa Saco, a casa familiar  , na rúa Maior  a carón  do Casino, 

A presenza na  vila   do exdeputado caído en desgraza, o coñecemento que este tiña das acusacións que "Chaquetón " lle apuxera  e rusmusmús xeral de que  Saco sería rehabilitado  e chamado para asumir  maiores responsabilidades en Burgos, fixeron que temese perder o seu  poder  e  sufrir  unha  `posible actitude vengativa  por parte  de  aquel., concebindo  a idea   de elimimalo-

Para iso   contou co " Eirexalba" Manuel Castro  Castro , natural de Santo Estevo de Eirexalba ( O Incio )  indesexable compoñente da Escadra Negra sarriá,  con  varias mortes ás súas costas,  ao que nomearan garda municipal  e co que trazóu  o plan conducente a matar a Manuel Saco Rivera. 

Sabían que todas as noites  o avogado  e  exdeputado logo da cea  botaba horas no parladoiro habitual do Casino e  á medianoite  deixaba os salóns  , saía á rúa  , andaba os  escasos metros que o separaban da porta da Casa Saco  e enteiramente confiado  abría e retirábase para durmir.

Fronte da Casa Saco está o  Calellón de  Lois , estreita vía que por tras das hortas das casas de Cabarcos e Buxán baixa até As Airas, na Pedreira,  e constitúe un atallo   que vai entremedias  dos altos muros e  moi escuro. 

O labor da eliminación fisica corresponderíalle   ao "Eirexalba" que amparado na escuridade da boca do calellón   , simplemente   teria que disparar contra  o confiado  Saco Pradeda  e consumado o acto sairía con presa correndo cara a Pedreira, e desde ali  baixaría  até o Cuartel da Garda Civil, para dar parte de que " andando de vixianza noiturna escoitara disparos cara Santa Mariña". En realidade "Chaquetón " tiña dispostos homes da súa confianza  agachados  tras os muros  de peche das hortas  coa encomenda de  disparar contra o Manuel Castro Castro , co  que  desaparecido o executor  ninguén   podería saber as motivacións  da morte de Manuel Saco Rivera,  que quedaría  impune o crime.que , coñecido o historial do " Eirexalba " aparecería   a súa morte como un posible axuste de contas  .

Emporiso  Manuel Castro  Castro   , cecáis desconfiando  do  final que para el tecera "Chaquetón" non baixou polo Calellón de Lois, e indo pola Rúa Maior  baixou ao Barrio da Estación para "dar o parte " no Cuartel  da Garda Civil, onde para a súa  sorpresa  foi detido, porque unha vez caído  diante da  porta da súa casa  vítima dos disparos Manuel Saco díxolles aos seus amigos que sairan á rúa dende o  Casino  que non culpasen a ninguén porque el vira que o que fixera os disparos fora o " Eirexalba".  E polo teléfono dende o Casino pasáronlle a información á Garda Civil.

Este  axiña  contóu cal fora o papel xogado polo Xefe Local da Falanxe, e detidos inspirador e executor foron e constituídos en prisión en Lugo, e  despois de seren desposeídos da súa condición de falanxistas  , foron xulgados con toda presa , e sentenciados á pena de morte  o 28 de agosto, foron  executados de inmediato, malia a que , polo que parece, os dous reos agardaban que de Burgos viñese Viador ( Xefe Provincial ) cos seus indultos.

Axustizado "Chaquetón" os Almacenes El Siglo foron precintados  e decretado o embargo das existenzas  de mercancías ali depositadas.  Cando se desprecintaron as portas do establemento  todo tiña desaparecido ; mobles, vaixelas... todo fora reirado ao amparo da sombra das noites. da clausura do negocio.

A alevosa morte    de Manuel Saco Rivera  deu lugar ao cesamento do Alcalde e membros da Comisión Xestora do Concello de Sárria  , con imposición de fortes multas a todos eles  e tamén foi destituido o Xuiz  Xosé Vázquez Quiroga,

                                                                 ************************

( 3 de outubro  de 1938 )

Xulgado de Primeira Instancia  e Instrucción- Sárria.

Rogo a Vde.  que con maior urxenza  se digne  informar a este Xulgado  sobre a actuación na contra do Glorioso Movemento Nacional de MANUEL CASTRO E CASTRO  e MANUEL DÍAZ GÓMEZ, Garda Municipal  o primeiro e Comerciante  o segundo, viciños ámbolosdous  que foron desta vila  e danos causados por eles coa súa intervención ; cuxos suxeitos , por sentenza  dictada  na praza de Lugo  con data 28 de agosto  do corrente ano, foron condeados á pena de morte polo delito de " adhesión á rebelión militar ".   Deus garde a Vde. moitos anos. Sárria. 3 de outubro de 1938. Terceiro ano triunfal. Pedro García López. SR ALCALDE PRESIDENTE DO CONCELLO DE SÁRRIA.

....................................................................................................................................................................

(  2 de novembro de 1938 )

Xulgado de Primeira Instancia e Instrucción. Sárria.

Recordo a Vde. o cumprimento do oficio   que lle foi remitido con data  tres de outubro último, reclamando  informes  referentes a  MANUEL DÍAZ GÓMEZ e MANUEL CASTRO E CASTRO sobre oposición dos mesmos  ao Glorioso Movemento Nacional e danos causados ao mesmo.   Deus garde a Vde. moitos anos.Sárria 2 de novembro de 1938.Terceiro Ano Triunfal.  Román López Rubín. SR ALCALDE PRESIDENTE DO CONCELLO DE SÁRRIA.

.........................................................................................................................................................................

( 10 de decembro de 1938 )

Xulgado de Primeira Instancia e Instrucción. Sárria.

Permítome recordarlle  a Vde. de novo  a remisión a este Xulgado do informe  que lle foi reclamado encol a MANUEL CASTRO CASTRO e  MANUEL DÍAZ GÓMEZ  ( "Chaquetón " ) , con data 3 de outubro  do corrente ano , recordado xa ,  derivado do expediente  que co número 6 do  corrente ano se segue  por este Xulgado por delegación da Comisión Provincial de  Incautación de Bens, na contra dos expesados  encartados  pola súa oposición ao triunfo do Glorioso Movemento Nacional. Deus garde a Vd. moitos anos. Sárria 10 de decembro de 1938.-  Terceiro Ano Triunfal.- PO  Euxenio Vz.-  SR  ALCALDE PRESIDENTE  DO CONCELLO DE SÁRRIA.

..................................................................................................................................................................

( 16 de decembro de 1938 )

Escrito dirixido por un membro da Xunta Xestora do Concello de Sárria ao Minstro do Interior, do Goberno de Burgas,   presentando recurso contra a  imposición de multas aos cesados xestores  derivada do asasiñato do ex deputado Manuel Saco Rivera.

    V.L.V. , maior de idade e veciño de Sárria, provincia de Lugo , con cédula  persoal  nº XXXX , clase XX da tarifa XX , acode á xustificación  da V.E.  en recurso  de alzada  e revisión , contra multa que  lle foi imposta polo  Excmo. Sr. Gobernador Civil desta provincia , e co respecto e  consideración  debidos, expón:

 En Sesión celebrada  `pola Corporación municipal  ou Comisión xestora do Concello de Sárria , da que formaba parte o expoñente, con data dez de febreoiro  útimo, polo Concellei<ro D. Manuel Díaz Gómez   Xefe de Falanxes Espaañola Tradicionalista  das JONS, puxose de manifesto  á Corporación, que os repetidos intentos de roubo , que entón se viñan mantendo na localidade , facían ianprazable  o proveer  á necesidade  de reforzar a Garda Municipal, principalmente para a vixianza noiturna,  cobrindo interinamente  as dúas prazas  de plantilla  que se achaban vagas, e propuxo  para desempeñalas  a MANUEL CASTRO CASTRO e XULIO ARMESTO, naturáis  e veciños do Concello do Incio, alegando que se trataba de persoas de recoñecida adhesión  ao Glorioso Movemento Municipal, que colabiraron a el con  entusiasmo dende o seu comezo , achándose afiliados a Falanxe Española Tradicionalista das JONS. e a Corporación , na súa vista , acordóu  provistar  interinamente  as dúas prazas vagas  de Gardas dtoa Policía Urbana , nomeando para elas aos dous suxeitos  expresados.

Máis de seis meses despóis , o MANUEL CASTRO CASTRO  cometéu un delicto , como autor do asasiñato  de D. MANUEL SACO RIVERA,  e iso motivóu  que o Excmo Sr. Gobernador civil  da Provincia, con   fundamento  no  suposto de neglixencia  da Corporación , por deixación dos seus deberes , ao facer o dito nomeamento  a favor  do Manuel Castro  como persoa de malos antecedentes . destituise  á  Corporación ou Comisión Xestora  e sanncionásea  con multa de dez  mil pesetas  a cada un dos seus membros, entre os que se acha  o expoñente, debendo responderen delas solidaria e  mancomunadamente . todos os compoñentes  da Corporación,  e interpostos polo expoñente . con outros, dous recursos  perante o propio Sr. Gobernador civil , fóronlle notificadas o día nove dos correntes  as resolucións  dos mesmos rebaixando  as múltas e deixando a do expoñente en dúas mil cincocentas pesetas .

Contra  a multa expresada , vese o expoñente  no caso de interpoñer , perante a Va, Exlza, o presente recurso de alzada e revisión, cuxa procedencia   evidencia co que pasa a expoñer.

A serie de feitos lamentables  ocorridos en Sárria  despóis da iniciación   do Glorioso Movemento Nacional,que deron triste celebriadade  ao pobo de Sárria  e produciron nel  enorme malestar , fixeron ver ás Autoridades  da Nova España a necesidade de constituir  unha Corporación municipal  con persoas de  indudable ideoloxía dereitista , de orde  e apoloiticas , polo que foron chamadas  a ela  o expoñente e demáis , que non se puideron  negar  a constituila por patriotismo  e por térselles esixido  ademáis  conminándoos con  seren noutro caso samcionados-

Mais o crime  expresado, cometido  polo Garda MANUEL CASTRO . veu  a trastornalo todo, dando  lugar a que fora  obxecto de  destitución fulminante  a Corporación  expresada e tamén  obxecto de sanción  con fortes multas a todos  os seus membros, o que podera facelas aparecer  a ollos do vulgo  como indireitamente responsables  do crime  e de teren traído o  estado  de cousas, a todo o que eles eran tan alleos.

Non  pode en xustiza  o expoñente  cargas co pagamento  de tan grave estigma  e por iso vese na necesidade  de interpoñer este recurso , confiando na recoñecida  xustificación  da Va. Exca. , tan en harmonía  co espiriutu da Nova España-

Ningunha relación de causa e efecto  existe entre o nomea,mento  de Garda municipal  feito a favor do MANUEL CASTRO  e CASTRO  e o crime polo mesmo cometido , nin no ánimo deste  puido influir  para cometelo , o seu nomeamento de Garda , senón  naturalmente o contrario , pola maior  solvencia e concepto  da responsabilidade  inherentes ao cargo.

Non cabe  estimar neglixencia  na Corporación  por facer o nomeamento   con suposta despreocupación  da actuación politica e antecedentes do nomeado , cando aparecían garantidos  polo Xefe Local da Falanxe Española Tradicionalista das JONS ,  a cuxa proposta e informes inmellorables  fíxose o nomeamento , presentándoo como persoa de recoñecida adhesión  ao Glorioso Movemento Nacional , ao que colaboróu  con entusiasmo  dende a súa iniciación , achánose afiliado  como Militante  á Falanxe Española Tradicionalista das JONS .

Tampouco cabe  estimar neglixencia  no nomeamento dos dous gardas , por razón dos gastos  que iso siñificaba  co estado da Facenda municipal , porque non se tratóu  de creación de novas  prazas,  senón  únicamente  de cobrir interinamente  dúas vacantes da plantilla  da Garda municipal con arranxo ao orzamento , que se estaban sen cobrir  había algún tempo, polo pñlan de economías  que trazara a Corporación , facíase necesario cubrilas  entón por impsición  das circunstancias , polos repetidos intentos de  roubos  que viñeran notándose  últimamente na localidade , que facián  non adiable  o proveer  á urxente necesidade  de reforzaer a Garda municipal , principalmente  para a vixianza noiturna ; e cñlaro está  que a necesidade de economías  había que harmonizala  coa necesidade dos servizos  que facía que a ineludibles , como o eran o de que se trata, non poideran quedar desatendidos. O  carácter de interinos , dos nomemantos, daba  tamén marxe  para poder deixalos sen efecto  cando as circunstacias o aconsellaran- E reafirma a ncesidade do servizo , a circuntnstancia de que o  outro Garda nomeado . Xulio Armesto,  continúa actualmente  coa nova Corporación e tamén  o que a vacante  que deixóu o Manuel Castro e Castro , fose coberta  agora novamente pola actual corporación con outro suxeito  e igual nome e apelidos ( MANUEL CASTRO CASTRO, segundo ).

Por outra parte,  dos termos  da multa, resulta que a imputación , base da responsabilidade, na que a sanción  se funda, se fai  á Corporación , sen distinción  dos seus membros  entre os que interviron  e os que non no acto  sancionado,  e por conseguinte,  se a imputación se fai á Corporación , a ela se ten que concretar tamén a sanción  sendo polo tanto  a propia Corporación  a entidade e persoa xurídica  mencionada- Por coseguinte , aínda na hipótese da procedencia da imposición  da multa á Corporación , non podería exceder  a imposta á mesma , ou sexa atodos os ,membros  constitutivos da entidade sancinada , do límite máximo de dez mil pesetas  establecido pooo Decreto Lei  de 16 de febreiro de 1937 ; e aquí resulta  que, aínda despóis das erbaixas  efectuadas, a suma  das impostas  a cada un dos membros  da Corporación  e polo tanto  a imposta  á entidade  sancionada, ascende  a dez e oito mil  duascentas cincuenta pesetas.

Ademáis , segundo o artigo 4º  do dito Decreto Lei , as multas  que con arranxo ao mesmo se poden impoñer , han estar necesariamente en relación  coa capacidade  e o estado  económico do infractor  e co grao de malicia  revelado na trasgresión. E por conseguinte , aínda na hipotese  de procedencia da   imposición de multa , non habería en que fundar   maior grao  de malicia nin de capacidade  e estado económico  no expoñente  que nos demáis sancionados , para impoñerlle, como se fai,  maior multa ca  a case que todos os demáis , mesmo o Alcalde  que é o de maior posición.

Por todo iso, a Va Exca. ¨

               SUPLICA :  que en defintiva  se digne estimar  o presente recurso  . deixando sen efecto  totalmente a  multa recorrida. ou noutro caso , se ao anterior  no houber lugar , rebaixala  de maneira que a suma  das impostas  a todos os membros  da Corporación sancionada  non  pase  do límite  máximo das dez mil pesetas  que á faculdade  de imposición  dos Gobernadores civís  fixa o Decreto Lei  de 16 de febreiro de 1927.

Así o agarda  da recoñecida   xustificación da Va Exca. 

                Deus  salve a España  e garde á Va . Exca.  moitos anos.

Sárria, para Burgos  a dezaséis de decembro  de mil novecentos trinta e oito.

                                   TERCEIRO ANO TRIUNFAL

                                                          Escmo, Sr. 

                                       SAÚDO A FRANCO  :  ARRIBA ESPAÑA

  EXCMO. SR.  MINISTRO DO INTERIOR

....................................................................................................................................................................

 ( 26.12.1938 )

Xulgado de Primeira Instancia e Instrucción . Sárria.

Rogo a Vde, , de novo,  se digne remitir  a este Xulgado  os informes que  se teñen reclamado, relacionados  con MANUEL DÍAZ GÓMEZe MANUEL CASTRO CASTRO, para unilos ao  expediente que na contra deles  se segue pola súa oposición  ao triunfo do Glorioso Movemento Nacional, cuxo informe foi interesado en 3 de outubro último e recordado en varias datas, entre elas, a última o 12 do actual. Deus garde a Vde. moitos anos. Sárria 26 de decembro de 1938. Terceiro Ano Triunfal.. Ronán López Rubín. SR ALCALDE PRESIDENTE DO CONCELLO DE SÁRRIA.

 (  29.12.1938 )

Concello de Sárria.

Contestando  ao seu atento oficio  de 3 de outubro do corrente ano, reterado polos de 2 de novembro  seguinte e de 10 e 26 do actual mes, con referenza a MANUEL DÍAZ GÓMEZ, comerciante e viciño que foi  deta vila, que, no meu cocppeto , se trata dun traidor ao Glorioso Movemento Nacional, pois,. simulando  extraordinaria adhesióm e colaboracióm co mesmo, logróu obter a Xefatura  Local da Falanxe, en cuxo cargo estremóu  todo xénero de actividade  na persecución sistemática  e sañuda  de elementos de dereitas , destacados da dita organziación, xa dende os seus comezos, dos que, sen dúbida , somemte ntemía poidesen chegar co tempo a desenmarcaralo , perdendo o cargo e facéndose merecente da expulsión.

Mal indolado , sen escrúpulos de conciencia. e sen reparar en facer traición á Causa , a súa actuación, desastrosa e temeraria , rematóu no proceso , por virtude do que  foi condeado á última pena.

Os danos causados  coa súa intervención , ademáis dos naturalmente seguidos  da súa  inducción  ao crime , foron coas súas torpes manobras  e sinistros plans , a  conseguinte  perturbación da paz social nesta vila e  comarca, crebando  a moral do  pobo , tan precisa na retagarda.

Con referenza a  MANUEL CASTRO E CASTRO, Garda Urbano que foi deste Concello , trátase , no meu concepto , doutro traidor máis ao Glorioso Movemento Nacional, De pésimos antecedentes persoais anterirores  á súa actuación como tal Garda, reputado como temerario, sen cultura  nin ideario, eeaínda que enrolado na Falanxe.  Instrumento manexable, segundo referenzas, até o soborno , sen moral nin conciencia dos seus propios actos, tan capaz do mal que non reparóu no criime brutal, polo que tamén foi condeado  á última pena.

Os danos causados  causados  coa súa intervención , ademáis das conseguintes ao delito polo que foi penado ,  son os que  se seguiron  coa alarma social  que provocóu , traicionando, como Falanxista  e Garda Urbano  ao Movemento Nacional, en parrticular, polo seu emprego e filiación.  Deus salve a España e garde á Vª Sª  moitos anos. Sárria , 29 de decembro  de 1938.O Alcalde  . Fernando Taboada . SR XUIZ DE PRIMEIRA INSTANCIA E INSTRUCCIÓN DO PARTIDO DE SÁRRIA

( Fernando Taboada de Zuñiga era  curmán politico do asasiñado  Manuel Saco Rivera e definiuse xunto cos Xestores   por el presididos como pertencente a ideoloxía  de "ultradereita" )

                                    ********************************

(  8 de abril de 1940 )

XULGADO CIVIL ESPECIAL DE RESPONSABILIDADES POLITICAS .- A CORUÑA

 En peza separada seguida  neste Xulgado co nº 283 b/.  contra MANUEL CASTRO CASTRO , acordei dirixir  a Vde. a presente  coa fin de que  participe a este Xulgado  o importe  das dúas mensualidades  que ese Concello está en deber  ao encartado MANUEL CASTRO CASTRO , como Garda municipal  , cantidade que deberá  quedar retida ao dispor deste Xulgado  que sustituiu  ao Xulgado de Instrucción de Sárria  no expediente  seguido contra  o dito encartado. Deus garde a Vde. moitos anos , A Coruña , 8 de abril de 1940. O Xuiz Civil Especial.  Pedro Luis Sanz  Redondo. SR ALCALDE DO CONCELLO DE SÁRRIA ( LUGO ).

(  15 de abril de 1940 )

ALCALDIA DE SÁRRIA ( LUGO )

  Cumprimentando  o seu atento oficio n 764 , de 8 dos correntes, teño a honra de participarlle a Vª Sª   que o Garda da Policía Urbana que foi deste Concello, MANUEL CASTRO CASTRO , encartado, tiña cobrados os seus haberes  como tal Garda Urbano  até o 30 de xuño  de 1938. Na súa consecuencia , este  Concello debe  por haberes  do dito Garda Urbano  DUASCENTAS NOVE PESETAS  CON CINCUENTA E OITO CÉNTIMOS segundo a seguinte  liquidación:  Mes de xullo de 1938, a razón de 1.500 pesetas anuais, 31 días:  127,39 pesetas.  Do 1º ao 20 de agosto  do mesmo ano, 20 días. 82,19 pesetas. Total pesetas:  209,58.  Fíxose liquidación até o 20  de agosto inclusive , por ter deixado de prestar  os seus servizos  o día 21 seguinte.  Queda  retida ao dispor dese Xulgado, en cumprimento  tamén  do ordenado, a dita cantidade, na súa consecuencia  o expediente seguido  na contra do dito encartado.  Deus garde á Vª Sª moitos anos. Sárria   15 de abril de 1940. O Alcalde. Ilexible. SEÑOR XUIZ CIVIL ESPECIAL DE RESPONSABILIDADES POLITICAS. A CORUÑA.

                                                       *************************

                          RESPONSABILIDADE IMPUTABLE A MANUEL DÍAZ GÓMEZ

              Para a persecución das responsabilidades derivadas do asasiñato de Manuel Saco Rivera seguironse  no Xulgado de Primeira Instancia de Sárria actuacións  promovidas  pola súa nai e herdeira  , María  Purificación  Rivera López, proseguida  ao falecemento desta  por Xabier Saco Rivera, por el mesmo  e como tutor  de María das Mercedes Saco Rivera. E o Xulgado  acordóu. em execuciòn de  sentencia, embargar e sacar a subhasta os seguintes  bens:

a.- Propiedade de Manuel Díaz Gómez:  Casa Nova de Chaquetón , en San Martiño de Laiosa.

b.- De Concepción Gómez Vizcaíno e Manuel, Amparo  e Remedios  Díaz Gómez : Participacións na Casa Vella de Chaquetón . con patio e aira e 35 parcelas rústicas.