A FÁBRICA DE SARRY ( TREILÁN- SÁRRIA ) ( 600 )

                                     A FÁBRICA DE SARRY  ( TREILÁN-SARRIA )               (   600  )

Na parroquia  de San Martiño de  Requeixo, non lonxe do lugar de Treilán, beira do  Camiño de Sárria a Lugo pola Coveluda, Goián e a Ponte de Neira, estivo establecida unha fábrica de coiros, herdeira da tradición de pelamios e zapateiros de antigo establecida no lugar, na actualidade  destinada a establecemento hostaleiro. Por diante da propiedade  e das casas modernas alzadas  no que fora prado da  casa, riba da Fonte de Treilán, dende os anos fináis da década de 1930  pasa a estrada  do Mazadoiro a Escarlán e  Trebolle.

Ademáis das peles  de gado vacún  xeradas na comarca a fábrica trataba tamén as procedentes de animáis como zorros, lobos, garduñas e coellos, moitas delas adquiridas nas distintas feiras  a cazadores ou armadores de trapelas por tratantes  especializados.

                                                      I.- O FUNDADOR DA FÁBRICA

JEAN SARRY  OHYENART.-  ( XOÁN SARRY ).-  Nacéu en 1810  na comuna de Orége  Oragarre, perto de Bayonne, no País Vasco Francés  e establecéu  perto de Treilán a fábrica de cortumes á que lle deu nome, darredor de 1850. En 1857 identificada a Casa como "Fábrica de Cortumes " acollía unha soa familia  e vivían  alí un total de cinco persoas. Casóu con María Xosefa Valcárcel, de Treilán. Falecéu o 20.08.1872, á idade de 62 anos, e foi enterrado no adro-cemiterio de San Salvador de Vilar de Sárria , onde eran enterrados os fregueses de San Martiño de Requeixo.

Froito deste matrimonio foron os seguintes fillos:

1.- SANTIAGO SARRY VALCÁRCEL, nado na Casa da Fábrica de Sarry o 8.10.1857. Mantivo a actividade industrial ao longo da súa vida.  En 30.06,1879 casóu con  Ramona Buján López, filla do  notario Antonio Buján, con casa na Rúa Maior  44, coa que tivo moitos fillos.  Obtivo o tíduo de bacheler. En 22.12.1897 tomóu posesión do cargo de concelleiro e en 23.09.1903 ocupóu o cargo de Segredario internino do Concello de Sárria e como Segredario titular o 13,10.1903.  Foi presidente do Casino de Sárria ( 1922-1923 ) . Falecéu en Sárria o día 12.02.1936.

2.- XOANA SARRY VALCÁRCEL.- Nacéu na Casa da Fábrica de Sarry  ( Treilán ). Casóu  con...... , establecendo o domicilio familiar en Santo André de Paradela ( Sárria ) onde falecéu  en 1889 á idade de 34 anos. No adro-cemiterio de Santo André familiar, no panteón familiar, figura  a seguinte inscrición  : "  A la memoria de  Dª Juana Sarry  ha fallecido en 1889, a los 34 años de edad -  Esposa fiel alma  pura /Eras de madres modelo / Por eso esta sepultura / Colmo de  nuestra amargura / Te abrió las puertas del cielo ".

3.- XOSÉ  MANUEL SARRY VALCÁRCEL.- Nacéu na Casa da Fábrica de Treilán.  Obtivo o título de bacheler no Instituto de Lugo no curso   escolar 1879 /1880.

4.-  XOSÉ MARÍA  SARRY VALCÁRCEL.- Nacéu na Casa da Fábrica  de Sarry ( Treilán ).  En 1885 cursaba  terceiro de Dereito na Universidade de Valladolid, onde falecéu.

5.-  XOSEFA  SARRY VALCÁRCEL.- Nacéu na Casa da Fábrica de Sarry o 6.03.1863.  Casóu con Pedro López Rodríguez, da Casa de Pumares da Ribeira ( San Salvador de Sárria ) e froito deste matrimonio  foron Alfredo e Xosé López Sarry.  Este matrimonio  alzóu casa en Sárria, na actual Rúa Matías López, onde estivo o Taller Mecánico Moxenas. O fillo Alfredo , odontólogo en Lugo, acabóu establecéndose na República de Bolivia, onde faleceu. Deixóu unha filla ,  Eva López Prado, que casóu con Euxenio López  Carrozas, de cuxo matrimonio foi fillo  Euxenio Anxo López López.

                                      II .- O PRIMEIRO SUCESOR NA ACTIVIDADE INDUSTRIAL

                                                           FAMILIA SARRY-BUJÁN

              SUCESIÓN DE SANTIAGO SARRY VALCÁRCEL Y RAMONA  BUJÁN VÁZQUEZ    

1.-  DOSINDA CONCEPCIÓN  SARRY BUJÁN.- Nacéu na Casa da Fábrica de Sarry o 25.05,1881. Falecéu o 21.01.1892

2.-  LAURA SARRY BUJÁN.-  Falecéu o  3.01.1976.

3.-  LUISA SARRY BUJÁN.-  Falecéu  o 23,03.1987.

4.-  MARÍA GLORIA  CRISTIÑA  BRANCA SARRY BUJÁN.-  Falecéu o  31.10.1896  aos tres meses de nacer.

5.-   MARÍA PIEDADE SARRY BUJÁN.-  Nacéu o 25. 05.1881. Mestra de ensino primario. En 1920 participóu na oposición ao maxisterio celebrada en Santiago de Compostela. Foi mestra en Souto-Ribas Pequenas, en Bóveda en 1922 e despóis  en escolas de Ourense e Madrid. Cursóu estudos  na Faculdade de Ciencias da Universidade de Madrid (  1926/ 1928 ) e na Escola Normal Superior de Madrid. En 1931 exercéu en Sárria e en 1936 na escola de Santo André de Paradela ( Sárria ) e como mestra cursillista na mesma escola. Falecéu o 6.01.1973.

6.-  ODONINA SARRY  BUJÁN.-  Falecéu  o 16.12.1968.

7.-  PAULO SARRY BUJÁN.-  Falecéu  o 3.05.1899  aos 15 meses de nacer.

8.-  PAULO ONÉSIMO SARRY BUJÁN.-  Falecéu o 6.o7.1900  aos 5 meses de nacer.

9.-  RAMÓN SARRY BUJÁN.-  Falecéu  o 30.04.1894 aos dous meses de nacer.

10.- REXINA SARRY BUJÁN.-  Autorizóu que se adaptase  o chamado " Campo da Semi " ( onde agora está a Rúa Portomarín ) que era propiedade da Familia Sarry,  para  servir de Campo de Fútbol xestionado pola SD Sarriana , anos despóis da desaparición do primeiro campo ubicado en As Insuas.

11.- SANTIAGO SARRY BUJÁN.- Nacéu na Casa da Fábrica de Sarry  o 14.07.1888. Casóu con  Concepción Rodríguez García , o 15.08.1945.. Foi Médico Militar e en  1914 xa tiña o grao de oficial. No  seu exercizo profesional tomóu parte nas operacións  que se produciron canfo foi  o Desastre de Annual. En 1929, nunha reseña de prensa  foi sinalado  como " un dos máis altos persoeiros da Sanidade Militar en España". Aparece relacionado  como suxeito  a xuizo militar  acusado de ter servido á República, resultando perxudicado na súa carreira militar. Falecéu en Madrid  o 2.04.1959.

12 .- UMBELINA SARRY BUJÁN.- Nacéu na Casa da Fábrica de Sarry o 2.10.1884. Casóu con Luis Neira Macía , da Casa de Neira ou de Solance, na Rúa Maior de Sárria. Filla deste matrimonio  foi María Mercé Neira Sarry, que falecéu sen sucesión.

13.- XESÚS SARRY BUJÁN.- Faleceu  o 9.09.1979.

14.-  XOÁN SARRY BUJÁN.- En 1930 foi nomeado representante da Sociedade  Xeral de Autores en Sárria. Foi recadador de tributos en Sárria e en 1936 tiña o soldo de 1.250 pesetas en cada un ano.  Falecéu o 6.02.1962 aos 65 anos.

15.-  XOSÉ SARRY BUJÁN.-  Falecéu en Treilán  o 30.04.1894 á idade de un ano.

16.-  XOSEFA SARRY BUJÁN.- Falecéu en Treilán   o 6.03.1885 á idade de tres anos.

        Falecidas na Casa Sarry  as irmás Sarry Buján que permaneceron  solteiras  , que en vida xa foran vendendo  soares  que  a familia posuía  na Rúa da Liberdade/ Rúa da Estrela  , Rúa Matías López  e Hortas da Ponte Ribeira , o herdeiro no que foron recaendo todos os dereitos de herdanza   a Casa da Fábrica de Sarry, elementos anexos e Prado da Casa, foron enaxenados.

O apelido SARRY  desaparecéu no Concello de Sárria e só  se mantivo na súa derivación lucense,                 

                                                             ****************************

                                                          I    DESCRIPCIÓN DA FÁBRICA

A  mellor descripción dos labores  que se facían na fábrica  de Treilán da que temos razón é a feita por un mozo Xosé Gayoso Fernández, que acabaría sendo alcalde de Sárria na posguerra , como redactor dunha memoria feita coa ocasión dunha visita dos Exploradores de España sarriao :

" Memoria da excursión realizada polos Exploradores de España na tarde do día 22 de Outubro de 1916 ,  durante a cal visitamos a fábrica de  coiros que posúe o Sr, Sarry  no inmediato pobo de Treilán" 

" Saímos do Domicilio social ás tres e media da tarde , formados en patrullas até o cruce  da vía do camiño de ferro, Alí puxémonos en  coluna de viaxe e marchamos  até unha fonte que se  encontra  un pouco antes  da fábrica de coiros, onde formamos en coluna de a dous  e entramos polos xardíns , internándonos despóis na fábrica  e saudamos ao Sr. Sarry, enseñándonos este  a maneira de curtir  as peles. Coas peles hai que seguir dous traballos que se denominan preparatorio e  curtido.

O preparatorio consiste en botar  as peles nun pilo onde hai cal disolta en auga . Bótanse ali para matar os microorganismos , separar os pelos das peles  e disolver as graxas  que conteña o xabrón.  Despóis bótanse  nun pilo de auga limpa  no que se lavan e raspan cunhas coitelas até que  estean perfectamente  limpas.

 Despóis de feito isto , que é o que constitúe o preparatorio , procédese ao curtido e para iso precísase unha materia curtinte e que impida que as peles apodrezan , que é o chamado tanino, que se obtén esbullando a casaca dos carballos , piñeiros e enciñeiras , e despóis de mudar a casca, aplicaselle pouco a pouco co obxecto  de que  non se tapen os poros  e así que se vexa  que tén dabondo bótaselle un máximo para  que se tapen.

Con estas opweracións as peles  quedan curtidas polo sistema vexetal ; as grosas en  vinte e catro  ou vinte e seis meses  e as  delgadas   en catorce  e dazaséis.

Tamén hai o curtido ao cromo , isto é, usando sales mineráis  e así quedan curtidas  nunhas seis ou oito horas. O curtido das peles de luxo, que se curten co pelo, tamén se fai  por medio do sistema mineral.

Despóis  de que nos explicóu o proceso, saímos a merendar nos xardíns  onde nos deron mazás e galletas , despedímnos  do Sr. Sarry, formamos e saímos cruzando o monte , por onde facía moito frío , e ordenáronnos marchar a paso lixeiro, cehgando en moi pouco tempo á estrada e paso ordinario dirímonos á sede social.

Ali cantamos  o himno dos Exploradores de España e despóis de colocarmos os bordóns  nos seus respectivos  lugares,  despedímonos do Xefe da Tropa e Instrutores  e todos nos marchamos  cada un para o seu domicilio"  (  Xosé Gayoso Fernández )

                                                   ******************************

A denominación "Pazo de Treilán" dada ao establecemento hostaleiro  é  de recente creación e nada ten que ver co nacemento   e desenvolvemento da Casa Sarry, que nacéu pasada a metade do século XIX como  unha casa grande , de inspiración francesa , moi alonxada doutras que naquel tempo se alzaron na comarca, e dotada  de amplos cuartos e salas . A familia  Sarry  sarriá naceu da man dun industrial  que non tiña natureza   fidalga  e  aínda que casóu cunha Valcárcel dunha rama   pouco destacada  de ningunha maneira pode ser calificada como pazo a casa que foi  a morada do matrimonio  Sarry-Valcárcel,

O resto das edificacións feitas darredor do patio  serviron de marco á actividade fabril.