Sárria ( 1879 )

                                               SÁRRIA ( 1879 )  

          O ano 1879, de entre os do século XIX, non foi precisamente dos máis siñificativos. A vila, pasadas xa as conmocións e vaivéns que as "carlistadas" e os asuntos da polìitca  produciran , sen esquecer  os desordes da década anterior  por cuestións  do pagamento de impostos, nos que interviu mesmo a autoridade militar, entraba xa nun período que non era senón preludio do grande salto cara adiante  que suporía o remate das obras do túnel do Oural, que traguería  grande trasformación  dunha vila señorial e  castrexa  por outra de signo ben diferente.

      Abríuse o ano co tece e destece da formación dun novo Concello e as eleccións de Deputados a Cortes  para as que  sinalaron locais electorais no Oural, Sárria e Corvelle.

       Conmoción en toda comarca  produciu ao afundimento  ás 11 da noite do 21 de febreiro " do arco maior da Ponte Ribeira, sito riba do río Sárria na inmediación desta vila, que enlaza a mesma  cos distritos de Samos e O Courel e con Castela". Para o seu reparo pedíuselle axuda á Deputación Provincial , e esta respostou que non había recursos por non ser  vía provincial o camiño de Triacastela. Ese arco nunca sería reposto e ata darredor de 1930 tivo un taboeir monatdo riba de graves de madeira, sustituído entón por traves de formigón e lousa do mesmo material.  Cincuenta anos despois o Concello alargou a ponte con obra de formigón , e o  ollo grande resultado desas obras foi eliminado en 2014 pola Confedaricón Hidrogáfica  do Miño-Sil  nunha discutida actuación coa que   tenciona  eliminar o estribo  inmedato ao Malecón. Para unhas e outras actuacións non se tivo en conta que o Camiño de Santiago tem a súa entrada na vila de Sárria por esta ponte , e que  como ben histórico debía ser obxecto de máis escrupulosa atención.

      No mes de maio de 1879  invertiron 300 pesetas no  arranxo da Rúa Principal  (  que ainda tardaría anos en ser chamada Rúa Maior ) e 46,60 pesetas  foron destinadas á única fonte pública permanente, e con auga potable, existente na vila:  A  Fonte Ribeira.

       A tradicional festa do Corpo de Cristo ( Corpus Christi )  , costeada polo Concello, saíu naquel ano por 125 pesetas.

       O día 1 de xullo de 1879 tomou posesión o novo Concello no que permaneceron oito concelleiros do anterior. Compoíano o alcalde don Manuel  Vaamonde e os concelleiros  Xusto Macía Vaamonde, Euxenio Neira Solance, André de Castro  Laureano Álvarez Pereira, Anxo  Fernández  Gallego, Manuel López Valcárcel , Xosé Fernández  Montenegro, Xosé Somoza Díaz, Manuel Bieito González,   Antonio Grandas , Euxenio  Álvarez    Pedro Rodríguez, de Tribui  Hilario Pombo, Antonio Vázquez e Xoán Carreira. Varios destes concelleiros foran alcaldes en  concellos anteriores e existían elos familiaires  entre un bon número deles. Fudamentalmente a vida administrativa local xiraba darredor  da familia Macía, que viña  ocupando tamén a Secretaría e a Oficialía do Concello  a traveso de Antonio Vázquez Macía e Amador Macía. Esa circunstancia facía que moitas veces  a metade dos concelleiros  tivesen que abandoar a sala e as deliberacións por razón de parentesco , cando trataban asuntos que afectaban a algún deles.

      A eoenza do secretario paralizou a  actividade administrativa  bastante movida en circunstancias  normais, e en todo o ano tan só se reuniu tres veces , deixando de facelo a partir do 27 de agosto..

       O ex-cpnvento de Agostiños ( Santa María Madalena de Sária ) seguía en estado de abandono que se iniciou cando o Estado llo entregou ao Concello. que non tiña moitos recursos e por esta razón non puido facer fronte aos gastos que para convertilo en Cuartel  da  Garda Civil  sinalab como necesarios a o alférez  da mesma, e aínda non colaborando para o seu mellor establecemento  , ao mesmo tempo rogaban que a forza quedase acuarteladada  na vila. . Inexplicable actitude.  O desinterese  do Concello por un amplo  edificio que tería satisfeito todas as necesidades pùblicas  en materia de  equipamentos ( escolas,  cárcere , xulgado, garda civil,  cuartel militar... ) naceu, seguramente, do feito de que todas as familas ricas da vila colleran un ou varios espazos no convento  para o seu  uso particular, arbitrario e gratuíto, , e  finalmente o Concello acabaría devolvendolloe a edificación ao Estado.

           Como viña sendo habital o alumeado público ( por aceite )  foi adxudicado a Xoán Díaz de Castro en 425 pesetas, en tanto que polo alumeado dos cabozos do cárcere  pagáronlle 250 pesetas a Xosé Monteagudo Castro.

         Unha fanega de trigo pagábase a 18 pesetas; a de centeo a  13; un cocho cebado estaba en 40 pesetas; e un par de capóns, 2,50 pesetas . O Concello gastou naquel ano en atender as escolas  2.427 pesetas  , 4.700 pesetas levounas o cárcere  e 2.800 pesetas  foron destinadas a obras públicas. Os gastos de represión no cárcere eran o duplo dos gastos de formación nas escolas.

             Sárria  era tan só a parte alta , na ruta antiga das peregrinacións ( A Vila ) . O antigo Hospital de San Lázaro  quedaba extramuros da vila , na parroquia de San Pedro de Maside, e eran escasas as edificacións que apareceran   nas estradas   de Portomarín ( Barrio da Duquesa ) , de Neira de Rei ( só iniciada ) e na de Nadela a Campos de Vila.

            Era  aquel un mundo reducido no que tamén as aspiracións eran mínimas. Todos agardaban a chegada do ferrocarril.

          Pasada a época do grande alcalde don  Anxo Fernández Gallego, somente a  actividade dun mecenas,  don Matías López, e a doazón do sacerdote  don Xoán María López de Almance  imrprimirían un novo rumbo  a unha vila que aparecía adurmiñada.

                                                                  O ferrocarril faría o resto.

                                                                                                        XAIME FÉLIX LÓPEZ ARIAS