ALFONSO IX, FUNDADOR DE VILA NOVA DE SÁRRIA

                            ALFONSO IX  REI FUNDADOR DE VILA NOVA DE SÁRRIA 

ALFONSO FERNÁNDEZ . coñecido como " O Portugués ", a quen os musulmáns  alcuñaban como "Baboso" pola fereza que amosaba  no combate  é tamén coñecido como Alfonso VIII, no cómputo dos reis excuvos de Galicia e León.  

Nacei en Zamora no ano 1171 e morreu en Vila Nova de Sárria  o 24 de setembor de 1230. Foi  rei de León e Galicia  entre os anos 1188 e 1230, aínda que con anterioridade   estivo asociado no rei<nado co seu . pai. Foi fillo de Fernando II de León e Galicia  e da princesa portuguesa  Urraca, a primeira das súas mulleres, e curmán do Alfonso VIII, rei de Castela, co que tivo fortes desencontros.

Foi proclamado rei en 1188 , coa oposiicón da súa madrastra Urraca López de Haro e do seu irmanastro Sancho  Fernández.

Cando morrera o seu pai regresou  inmeiatamente a León  onde foi recoñecido como Rei. Aproveitando  a pretensión   ao trono   do seu irmanastro  Alfonso VIII de Castela  invadiu varias prazas leonesas e abriuse un tempo de guerra  con Castela   que rematou no ano 1197 coa  sinatura  da paz que foi rompida varias veces.

Como añinda se mantiñan as inrigas a favor de Sancho, convoocu no 1188 unha Curia Rexia e Pregoada en Leós, co obxectivo  de se arrodear  dos apoios necesarios  á súa investidura  e para solucoainar os problemas económicos  da Coroa , coa particularidade de que, ademais da Nobreza e o Clero, reuiniu aos representantes das nove cidades principais  , convertíndose  as Cortes de León nas primeiras de Europa con particiación de  elementos populares.

En 1195 morreu Sancho, esnaquizado por un oso nunha montaría,  co que acabaron as intrigas pacegas.

Viuse atacado por Castela e Portugal; fixo as paces  co seu curmán Alfonos VIII de Castela, aínda que reoñecéndose vasalo seu, o que lle pareceu humillante e iso fixo medrar nel un grande rancor que sería a causa de liortas e desencontros  entre os dous monarcas.

Tamén fixo as paces  con Portugal , mediante  o seu csamento coa infanta  dona Tereixa ( 1191 , filla de Sancho  I de POrtugal, coa que tivo tres fillos: Sancha , Dulce e Fernando ( este morreu en 1214 sen deixar descendecia). Este matrimonio foi anulado polo Papa Calixto III ( 1194 ) polo parentesco  que os uía, xa que eran curmáns.

Nese memso ano asinou con Alfonso VIII de Castela un tratado  que ningún dos dous  pensaba cumprir .Entrou nunha alianza  con Portugal, Aragón e Navarra contra as pretensións  hexemónicas do castelán.

Cando no ano 1195 se produciu a rota de Alarcos, tanto Alfonso IX de León e Galicia, como o rei de Navarra fixeron pauto cos almofades  e en 1196 , todos xuntos, cairon sobre Castela, que soubo defenderse  e tomou a ofensiva contra León, provocando  uns anos de enfrontamentos  que remataron cadno  Alfonso IX casou con dona Beringuela, filla de Alfosno VIII de Castela, Esta voda tivo lugar en outubro do 1107  e desa unión  naceron Fernanndo III, Leonor, Constazna e Beringuela. O Papa Inocencio III anulou este matrimonio  en 1203- Alfonso IX tivo tamén amores con Tereixa Gil, da que tivo catro fillos.

No ano 1209 os monarcas  asinaron un tratado de paz, e malia a ese compromiso Alfonso IV non axudou ao seu sogro na batalla das Navas de Tolosa  ( 1212 ), aínda  liberdade  aos seus súditos  para que participasen na loita, aproveitando  para tomar por forza as prazas leonesas  que ocuparan os casteláns  e cando Alfonso VIII voltou vitorios aceptou o feito consumado e asinaron unha nova paz. ( 1213 )

En 1214  morreu Alfonso VIII  despois dun longuísimo reinado.. Tra-lo  curto reinar en Castela do seu fillo Henrique I ( 1214-1217 ), cunha minoría rexia , baixo da súa irmá Beringuela,  muller de Alfonso IX de Galicia e León,  e o poderoso Álvaro Núñez de Lara , proudiuse o  normal problema sucesorio , que expresa  a asunción plena de funcións  pola familia real. No reinado de Henrique I  foron moitas as  diverxencias entre Beringuela e os Núñez de Lara, con liortas nobiliarias  nas que a familia real tomou protagonismo.

Cando morreu Henrique I  foi proclamada raiá de Castela  dona Beringuela, que renunciou  a favor do seu fillo Fernando  III-

Na loita cos musulmáns  en Tras Serra Alfonso  IX  tomou Alcántara  e tratando de unir os dous reinos loitou contra o seu fillo Fernando III  de Castela, sendo derrotado perto de Burgos  e reconcilados pai e fillo asinaron a paz o 26 de agosto de 1218.

De seguido  dirixiu  os seus esforzos de conquista  contra os almofades- Axudado polas ordes  militares  tomou Valencia de Alcántara ( 1221 ) e Cáceres ( 1229 )  á que lle deu foro , e en 1229-1230 apoderouse de Montánchez. Alange, Mérida, Badajoz e Elvas, despexando así o camiña cara Sevilla-

Ao seu impulso repoboador debéronse as fundacións do Burgo Novo de Triacastela, Vila Nova de Sárria, Portomarín , Burgo de Caldelas, Melide,Baiona, Milmanda..... Fundou o Estudo Xeral de Salamanca  e deu prudentes foros para o bon goberno das pobras  e das terras.

Ademáis de foros dados para varias desas vilas galegas, e tamén para outras  fundadas nas Asturias,  deu unhas constitucións, de carácter e aplicación xeral, polas que se terían que gobernar as pobras  creadas na diocese de Lugo, datadas na dita cidade-

O 24 de setembro de 1230 Alfonso IX de Galicia e León faleceu na Vila Nova de Sárrs cando ía de pelerinaxe  cara  Compostela para agradecerlle ao Apóstolo a súa axuda na conquista  das estremeñas terras de Mérida. A comitiva real, portano o seu cadleito, seguiu cara SAntiago onde o seu corpo foi depositado no sartego  existente na Capela das Reliquias

Dúas representación de este rei, unha sedente e outra dacabalo,  son imaxes  que se conservan  nun manuscrito medieval. , o iluminado Tombo de Toxos Outos. 

                                                 *************

A Vilanova de Sárria, depois Pobra de Sárria e agora vila de Sárria  naceu como vila real, polo impulso e decisión de Alfonso IX, mantendo esa co<ndición até o primeiro terzo do século XIV-E ten como sinal de identidade  o referente histórico  da súa fundación real.

Alfonso IX  en 1186 eximiu  de  todo tributo real  e de toda xurisdición, en non sendo a do abade, a todas as igrexas dependnetes de Samos  e que quedaban fora do Couto  mosterial

Coa ocasión dunha pelerinaxe a Santiago de Compstela,   no ano 1209, estadno na Ponte Miñá ( Portomaría )  resolveu unha contenda entre  o abade samonense Exidio  e o Tenente da Terra de Sárria ,  que facía rapinas  nos bens e nos servos de Samos.

O 27 de xullo de 1228 suscribou na Vila Nova de Sárria  un doumento polo que  dispensa de tributo , por devoción á Orde de Santiago,  pola casa que os cabaleiros tiñan en Palas do Rei, dependen da bailía de Vilar de Donas.

Sárria horou a memria do rei Alfonso IX  dándolle o nome de GRAN VÍA ALFONSO IX á rúa que con orixe n Rúa da Liberdade ( Cruce dos Catro Camiños )  vai até a Rúa  Fernando de Castro ( As Insuas ) e o  Hotel Alfonso IX, na Rúa do Peregrino  fai lembranza de quen foi o derradeiro Rei de Galicia.

 

O día  22 de maio de 2007 , na Praza da Constitución da vila de Sárria,  como consecuencia  das obras de arranxo da Rú Maior   foi inslada  unha escultura  sedente en pedra que homenaxea : a figura do rei fundador  da Vilanova de Sárria, onde achou morte, en cuxa base se pode ler. 

    " Os  sarriaos ao seu  fundador  Alfonso IX  rei  de León e Galicia. +  Vilanova de Sárria 24.IX.1230."