BARRIOS DE SÁRRIA

                                              OS BARRIOS DE SÁRRIA

A vila de Sárria ( Vilanova de Sárria, A Pobra de Sárria" históricamente formada polas parroquias de San Salvador de Sárria e Santa Mariña de Sárria , ocupaba  lonxitudinalmente o treito do camiño de Santiago que ía desde a Cortiña da Ponte  Ribeira até a Ponte da Áspera ( no río Celeiro, na Idade Media chamado Río Barbadelo ). Esa agrupación de casas  ( un total  de 75 a mediados do século XVIII ) era coñecido como " A Vila ".

Baixando dende a Fortaleza os diferentes espazos urbáns recibían os nomes de San Salvador, Sárria, Santa Mariña, Ferradores e O Arrabaldo.  Ä  beira, polo sur, quedaban A Pedreira , As Airas e Os Fornos. Había dúas aldeas : A Ponte Ribeira ( de Santa Mariña) e  A Veiga de Abaixo ou A Áspera ( de San Salvador ).

O Mosteiro de Santa María Madalena de Sárria, a Capela de San Marco, a Capela de Santiago do Mercado , a de Santa María de Barbadelo e o Hospital de San Roque, con capela da mesma advocación, quedaban , segundo os documentos vellos " extramuros da vila", que quere dicir que estaban arredadas da poboación,  o que non quere dicir que a vila estivese pecha ou amurallada.

                              BARRIOS NADOS A CARÓN DAS ESTRADAS NOVAS

Cando nos anos 1851 a 1855 se abren as estradas de Nadela a Valdeorras, da Ponte do Mazadoiro  á Lamarrigueira e de Sárria  a Aranza ( detida por decenios en Corvelle) os espazos rurais de San Pedro de Maside, San Martiño de Requeixo e Santa Mariña de Sárria  ofrecen a posiblidade de novos establecementos  de poboación  para acoller  xornaleiros  e xente de oficios, xa que na vella vila fidalga e cabeceira adminstrativa  do Marquesado de Sárria non había espazos  dispoñibles para a nova dinámica  comercial  derivada das novas vías de comunicación

Nese período nacen os seguintes barrios

BARRIO DO MAZADOIRO.- Na parroquia de San Martiño der Requeixo- Naceu na beira dereita da estrada de Nadela a Valdeorras , onde chamaban As Penelas e A Acea, e recibiu o seu nome da histórica Ponte do Mazadoiro no vello camiño de Lugo, cando veciños de Treilán se foron asentando  ali, perto da Casa do Mesón, que como dotación para traxinantes e ca miñantes  se instalou no novo lugar.  En 1891 a parroquia eclesiástica de San Martiño de Requeixo foi suprimida canónicamente quedando integrada na de San Salvador de Sárria. Civilmente non foi suprimida e polo  hoxe é un barrio non integrado na vila de Sárria, malia a que nel se teñan asentado isntitución como o Hospital-Ásilo da Nosa Señora do Carme ( desaparecido ) e agora a Residencia de Anciáns.

BARRIO DE SAN LÁZARO.- Darredor da Capela de San Lázaro, na parroquia de San Pedro de Maside, propiciado polo cruzamento da estrada da Ponte Nova do Mazadoiro a Lamarrigueira coa estrada de Sárria a Portomarín ( aberta  apartires , de 1860 ), barrio rural que en 1891 acabaría integrándose na parroquia de San Salvador de Sárria, e que  foi lugar de asentamento de comerciantes e almacenistas e que na Casa Badiola acolleu o Cuartel da Garda Civil.

BARRIO DOS ESQUEIREDOS.- Xurdido a carón da estrada da Ponte Nova do Mazadoiro á Lamarrigueira, na parroquia de San Salvador de Sárria, entre a parte baixa do Campo da Feira e  o Camiño dos Fornos de Atrás , onde agora hai as denominacións de Rúa Conde de Lemos e Rúa dos Esqueiredos, Entre o Camiño dos Fornos de Atrás ( Casa do Cuco) e a igrexa de Farbán están as casas dos Esqueredos de Farbán, que non forman parte da vila de Sárria.

BARRIO DA ESTRADA DO MAZADOIRO.- Tamén na parroquia de San Pedro de Maside, beiras da estrada de Nadela a Valdeorras Xurdeu no espazo delimitado polo río Celeiro, As Insuas, Lama da Gándara e a Corga de Formigueiros. Era  barrio rural que en 1891 se  integrou na parroquia de San Salvador de Sárria  e ía dende onde hoxe están o Forno de Pallares e a Casa do Chino até a Ponte Nova do Mazadoiro.Acabou formando parte da Rúa Matías López.

BARRIO DA PONTE RIBEIRA.-   Na parroquia de Santa Mariña de Sárria.   Cando se abriu a estrada de Valdeorras tomou a denominación do vello barrio de a  carón da Ponte o espazo determinado  pola Corga do Río, primeiro treito da estrada de Corvelle  , estrada de Valdeorras até a estrema coa parroquia de Farbán. 

BARRIO DA PONTE VELLA.-  Na parroquia de Santa Mariña de Sárria, formado polas casas alzadas na antiga Carreira de Santa Mariña, dende a Corga do Río ( hoxe Rúa do Toleiro ) até a Cruz de Pradeda ( Urbanización A Ponte Vella ). Esta denominación non se consolidou e acabou sustituida polas de Barrio das Casetas e Barrio da Ciguñeira..

BARRIO DA DUQUESA.- Cando darredor de 1860 se abre a estrada de Sárria a Portomarín, con orixe  na  parte alta da Alvareda  ( Rúa do Porvir , agora Rúa Marqués de Ugena, as casas novas que ali se alzaron recibiron o nome de Barrio da Duquesa, tomado da casa que  ali fixera a familia "do Duqués")Formaba parte das parroquias de Santa Mariña e de San Salvador. Esta denominación non se consolidou.

                    BARRIO QUE NACEU POLA CHEGADA DO CAMIÑO DE FERRO

 BARRIO DA ESTACIÓN.- A chegada en 1880 do ferrocarril a Sárria, co esta,blcemento da Estación do tren na parroquia de San Pedro de Maside, fixo que ás  edificacións destinadas aos ferroviarios se sumasen casas destinadas a fondas de viaxeiros e establecementos comerciais  ( almacéns ) , ocasionalmente a Estafeta de Correos , etc. Coa apertura  na última década do século XIX da estrada de Sárria a Samos e á Pobra do Brollón  este barrio foi lugar de asento  de actividades de comerzo importación.exportación e  diferentes industrias.

BARRIO DA CIGUÑEIRA / BARRIO DAS CASETAS.- Coa apertura da Estrada de Samos( 1895/1898 ), con orixe da Estación do tren o cruzamento coa Estrada de Corvelle e  a área  de terreos entre  a denominación do Areal e a Cruz de Pradeda , parroquia de Santa Mariña de Sárria  ( parte baixa da actual Rúa Diego Pazos ) foi obxecto dun forte proceso de urbanización. Como  D. Matías López López fixo unha promoción de casas baixas para asento de xornaleiros e xente dos oficios a zona pasou a ser coñecida como Barrio das Casetas, convivindo coa de Barrio da Ciguñeira, derivado do nome  da casa promovida no cruce por un home orixinario do lugar da Ciguñeira ( Barbadelo )e así o cruce e o barrio pasaron a seren así  denominados.

    BARRIOS FROITO DA ESPECULACIÓN URBANISTICA PRIVADA

BARRIO  ANDIÓN.-  Entre 1942 e 1945 a parcelación do conxunto urbano  da fincabilidade da Casa Grande de Sárria, na parroquia de San Salvador de Sárria , pola Marquesa de Villaverde de Limia, con apertura de novas rúas ( hoxe Rosalia de Castro, Padre Sarmiento, Frei Luis de Granada ), na que interviu á hora de escriturar as compravendas un apoderado apelidado Andión,  fixo que popularmente , e sen maior xustificación, se lle dese a ese espazo o nome de Barrio Andión.  Esta denominación non tivo nunca oficialización. A posterior parcelación da Horta de Neira ( Horta de Solance, Horta de Buxán) e da Horta de Saco completou  a urbanización da zona.

BARRIO NOVO.- A parcelación de terreos das familias Saco e Taboada de Zuñiga, nos nomeamentos de A Poula e Formigueiros , nos primeiros anos da década dos anos 1950, diante  da orfandade de plano de poboación  , por deixación municipal, deu nacemento a un barrio carente  de equipamentos , con rúas de dimensións impropias e que se basaron en puros criterios especulativos.  Resumindo: Foi un "Barrio Novo" aberto con criterios " moi vellos "

BARRIO DAS INSUAS.-  Naceu  a partir dos anos 1950, e supuxo a desaparción dun dos espazos máis fermosos da vila de Sárria, o chamado "Parque das Insuas", conxunto de carballeiras vizosas  que por moitos anos acolleu a popular "Xira das Insuas " que tiña lugar o  25 de San Xoán. Os terreos eran propiedade da familia Neira Solance ( Campo de Fútbol Vello )  e da familia Saco, e  foron  parcelados  con criterios plenamente caducos  ( rúas estreitas, soares de frenteira ridícula, fondos esaxerados e nulas previsións de dotacións e servizos.

BARRIO DO TOLEIRO.- Na parroquia de San Salvador de Vilar de Sárria, a  carón do Muiño do Toleiro e os espazos  inmediatos da estrada de Samos, onde  do ano 1900 endiante  se foron alzando novas casas. O nome non tivo consolidación.

                      BARRIO DE PROMOCIÓN PÚBLICA

BARRIO DAS CASAS BARATAS.-  Alzado como promoción pública entre a Rúa San Lázaro  ( hoxe Rúa Xela Arias  )e o Río Celeiro, entre 1955 e 1957, ofrecendo vivendas en aluguer  con posibilidade de acceso á propiedade

..................................................................................................................................................................

Hai que sinalar  que os bons comezos do urbanismo moderno na vila de Sárria non deron lugar a actuacións municipais consecuentes coa boa traza ofrecida pola Estrada de Valdeorras ( Rúas Matías López e Benigno Quiroga ), Estrada de Aranza ou de Ribadeo, despois de Becerreá ( Rúa Diego Pazos ), e Estrada de Samos ( hoxe Rúa da Liberdade ).

Sárria , despois de varios proxectos de facer un Plano de Poboació, que van de 1910 a 1951,  conta ao día de hoxe cunhas obsoletas Normas Subsidiarias de Planeamento con 40 anos de vida, e  non foi posible consoliad un Plan Xeral de Ordenación   nin xiquer un plan de protección do núcleo histórico.

Unha vez un peregrino de paso por Sárria dixo : "Sárria, villa práctica y atroz.....", e vai ser  que tiña razón dabondo,

En realidade en Sárria os barrios  non tiveron oficialización e cando en 1888, coa aportación de placas  cerámicas se rotularon rúas e prazas, só houbo dúas  que servisen para denominar barrios: a ) Barrio del Puente Ribeira ( desaparecida ) e "Barrio de Sn Lázaro" ( posta na Casa Nova de Badiola,. onde aínda hoxe se pode ver)