SÁRRIA: TOPONIMO

 Sárria, Sar, Sarela, Sariña.... son topónimos  presentes en Galicia e que orixinariamente serviron para sinalar correntes fluviais  e accidentes  xeográficos  e poboacións xurdidos nas súas beiras.

Pasou tamén a ser apelido  e "Sárria" como elemento referencial de persoas, espacios e institucións.

 Son formas semellantes Sarría e Sárria que levan poboacións de Biskaia, Araba, Navarra, Girona, Barcelona,  Mallorca  , Alacant  e Caracas

No caso de Sárria primeiro foi o río.....

  RÍO SÁRRIA (  Ripa Sarrie ).  Afluente do río Neira ( ripa Naria ) .Con fontes  no Monte Iribio, Monte da Albela  e Monte da Meda ( Monte Serio )  pasa  por San Cristovo do Real, Santiago de Renche, Santa María de Loureiro, San Martiño do Real, a Vila de Samos, Santalla de Pascais. Santo Estevo de Reiriz, Sivil-Santiago de Estraxiz,  Santo Estevo de Calvor, Santa María de Lier, San Migel de Frollais, San Xoán de Fafián, San Salvador de Cesrár, San Fiz de Reimóndez, Santiago de Farbán, Santa Mariña de Sárria,  San Salvador de Vilar de Sárria, San  Martiño de Requeixo, San Vicenzo de Betote, San Xulián da Veiga, San Salvador do Mato, Santa Mariña de Rubín, Santiago da Veiga ,   San Salvador de Larín,  San Martiñode Oleiros,  Santa María de Vilambrán,  San Pedro de Ronfe ( Santiago de Viance ), San Miguel de Vilapedre, Santa María de  Vilafiz, San Xulián da Pobra e Santa María Madalena de Moscán.**( 572 ) Ubi Sarria intrat in Naria" As capitalidades dos concellos de Triacastela, Samos,  Sárria e Láncara   están na bacía do río Sárria. 

RIPA SARRIE.- Denominación  medieval

RIPA RIVULO SARRIA .- Denominación medieval

AMNIS SARRIE  .- Denominación medieval

RÍO DA SÁRRIA.-  Até finais do século XVIII nos documentos ao se referir ao río Sárria aparecen as expresións " Río da Sárria " e "Río de la Sárria".

MONTES DE SÁRRIA .-  En algún itineriro de peregrinos reciben este nome os de Santa Cristiña, Xaneiras , San Marco e Faro do Páramo.

COSTA DE SÁRRIA.-   Leva ese nome o terreo compreendido entre Santo Estevo ( Maside  )  e Santalla de Arxemil.

BACÍA DO RÍO  SÁRRIA-   Abrangue o concello de Triacastela,  a parte norte do concello de Samos, o concello de Sárria, agás a bacía do Loio , parroquias de Làncara  ( Oleiros,  LarínRonfe, Vilambrán e parte da Pobra  de San Xiao, paerroquias do Paramo ( Vilafiz e Moscán )  e  pequenso espazos  da parroquia de San Salvador do Mao  e da Cervela ( O Incio )

CONDADO DE SÁRRIA ( "Comitatu Sarriense ). Ano 572 - Condado Suevo , da Diocese de Lugo.

TERRA DE SÁRRIA.- Entre o río Sárria e o río Neira. Parroquias:  Louseiro, Seteventos, Ferreiros,  Berselos, San Salvador de Francos , San Pedro de Bamde, San Salvador de Larín.......

VAL DE SÁRRIA- Espazo delimitado pola Cha de Santa Marta , estribacións do Monte da Meda , mesón de Fafián , esqueiredo de Farbán, Monte de Santa Cristiña  e rebordo de Lousadela.

VEIGA DE SÁRRIA.- Espazo xeográfico  nas dúas beiras  do río Sárria  ( parroquias de San Xulián e Santiago da Veiga, San Salvador do Mato e Santa Mariña de Rubñin ).

SAN CRISTOVO DE RÍO DE SÁRRIA (    Sancti Crhistophori de Riu de Sarria    ) Igrexa e parroquia medieval, na actualidade San Cristovo do Real.

SAN MARTIÑO DE RÍO DE SÁRRIA   ( Sancti Msrtini  de Sárria  ) Parroquia e igrexa medieval, agora San Martiño do Real.

SAN SALVADOR DE SÁRRIA,-  Igrexa e parroquia na Terra de Sárria na actualidade coñecida como San Salvador de Francos, na Neira de Susao ( agora Baralla )

SAN SALVADOR  DA VILA NOVA DE SÁRRIA.-  Igrexa e parroquia  que pasrá a ser de "San Salvador de Sárria "

SAN SALVADOR DE SÁRRIA.- Ao se perder o nome da Vilanova de Sárria  igrexa e parruia pasaron  a levar este nome.

SANTA MARIÑA DE SÁRRIA.- Igrexa e parroquia de orixe medieval. A igrexa románica foi derrubada  para alzar a nova igrexa .

SAN LÁZARO DE SÁRRIA.- ( 1890 ) Proxecto de facer unha nova parroquia, segregando  da parroquia de San Pedro de Maside os barrios de San Lázaro, A Estación , Estrada do Mazadoiro e parroquia de San Martiño de Requeixo. Non se fixo efectiva

A NOSA SEÑORA DO ROSARIO DE SÁRRIA.-  Parroquia eclesiástica   formada segregadn partes das parroquias de San Salvador e Santa Mariña , San Martiño de Requeixo e San Salvador de Vilar de Sárria.

SAN SALVADOR DE VILAR DE SÁRRIA.-  Igrexa e parroquia

SAN COSMEDE DE VILAR DE SÁRRIA.- Aldea, hospital e ermida no Camiño de  Santiago.

SAN XULIÁN DA VEIGA DE SÁRRIA.- Igrexa e parroquia. Aparece con ese nome na documentación eclesiástica para distinguila do San Xulián da Veiga, na Pobra do Brollón. A denominación civil é San Xulián da Veiga-

SAN SADURNIÑO DE SÁRRIA.-  Nome que recibiron na Idade Media a igrexa e parroquia de San Sadiurniño de Ferreiros.

SANTO ANTOIÑO DE SÁRRIA.- Mosteiro medieval, dependente de Samos., na actual parroquia de Santa Eufemia de Santo Antolín, tamén coñecida como Santo Antolin de Touville.

SANTA MARÍA MADALENA DE SÁRRIA.-  Mosteiro medieval que perviviu  dentro da Orde de Sant.o Agostiño até 1835. Dende 1896 Convento da Mercé de Sárria.

 FREITUXE DE SÁRRIA.-  ( Froitux de Sárria ) Aldea na parroquia de Santa María de Loureiro do Real, no Concello de Samos.

VEIGA DE SÁRRIA.- Nome medieval do lugar chamado agora  Veiga de Reiriz ( Samos )

SÁRRIA: Nome dado ao grupo de casas  da contorna da Praza ( hoxe Praza da Constitución )  na parroquia de San Salvador de Sárria.

BURGO DE SÁRRIA  .-- Poboación xurdida no remate do século XII  pasada a Ponte de Sárria, no Camiño de Santiago,   entre o "Castro de entambas augas " e o río Barbadelo, no espazo onde estivo a capela de Santiago do Mercado.

VILANOVA DE SÁRRIA.-   Vila fundada polo rei Afonso VIII de Galicia ( Alfonso IX de León e Galicia ), que lle deu Carta-Pobra, na que mrreu o 24 de setembro de 1230.  A fundación tería lugar darredpr dop ano 1194 . Foi vila real  até que no século XIV foi  cedida ao Conde de Lemos. Gozaba do dereito  de voto en Cortes.

A POBRA DE SÁRRIA.- No ´seculo XIV  a Vilanova de Sárria pasou a ser coñecida como A Pobra de Sárria, cabeza das Cinco Pobras señoreadas polos  Condes de Lemos: Pobra de Sárria, Pobra de Adai, Pobra de Santo Estevo de Neira de Susao, Xan Xiao da Pobra e A Pobra de Triacastela.

SÁRREA.-  En mlitos docuimentos dos séculos XV e XVI  a forma Sarria  aparece tamén como Sarrea.

VILA DE SÁRRIA .-  No século XVII   a documentación, abandoando a  fórmula Pobra de Sárria, pasou a  recoller como encabezaamento  " Na Vila de  Sárria"., Até  ben entg de Sárria ado o século XX  co nome  de "A Vila" coñecíase  a parte alta, en oposición aos barrios novos xurdidos darredor das estradas e do ferrocarril.

SÁRRIA.-  Nome oficial da poboación  na actualidade que xa só a efectos de división eclesiástica está formada  polas parroquias de San Salvador, Santa Mariña e A Nosa Señora do Rosario   

ARRABALDO DE SÁRRIA.-  Espazo da vila de Sárria comprehendido entre a Rúa de Ferradores e a Carreira de Santa Mariña.

COMES IN SARRIA.- Conde de Sárria, ou "Cmes in Elarini" ( Larín )  Título que levaban os ·tenetes" do Condado de Sárria nos séculos IX a  XI

ARCEDIAGO DE SÁRRIA.- Título eclesiástico  de orixe medieval  que recibía  un dos coengos da Catedral de Lugo.

ALCIPRESTÁDEGO DE SÁRRIA.-  División territorial eclesiástica da diocese   de Lugo, de orixe medieval, cun alcipreste  con autoridade  riba dos pàrrocos e demais eclesiásticos.  que con variacións ao longo dos séculos veu  extendéndose por parroquias dos actuais concellos de Sárria, Láncara,  O Páramo e O Corgo.

CASA GRANDE DE SÁRRIA.-  Nas sucesivas denominacións  Sárria /  Rúa Principal / Rúa Maior. Foi o pazo urbán  da familia Saavedra  entroncada  máis adiante cos Somoza de Laiosa. Nos anos 1940 foi dividada dando lugar ás casas números 19 , 21,23,25,27 e 29 da Rúa Maior.

PONTE DE SÁRRIA.- Actualmente coñecida como "A Ponte Ribeira"

PONTE DE VILAR DE SÁRRIA..-  Actualmente coñecida como "A Ponte Vella"

FONTE DE SÁRRIA.- Coñecida como "A Fonte Ribeira" , Foi até 1918/1920 a única constante  proveedora de auga potable para atender as necesidades  das casas da vila e do lugar da Ponte Ribeira e dos camiñantes.

FORTALEZA DE SÁRRIA,. Construción militar con orixe  no ´seculo XIII, derrubada na Guerra Irmandiña, reconstruida a continuació , á que se lle fixeron reparos  entre 1603/1610, que viu derrubada a  Torre do Mercado en 1843 e , agás unha torre de flanco, foi derrubada en 1860.

TORRE DE SÁRRIA .-  É o único  resto  que se matén en pé e formou parte da Fortaleza, que se  conservou   dentro da Horta da Casa de Batallón-

HOSPITAL DE SÁRRIA .- ( Hospital Vello )  Estaba no soar no que agora está a casa nº 16 da Rúa Maior,

HOSPITAL DE SAN LÁZARO DE SÁRRIA.- Na parroquia de San Pedro de Maside. Era até 1700 hospital para gafos ( leprosos ) e integrouse na  Obra Pía dos Hospitais de San Lázaro e Santo  Antón Abade.

HOSPITAL DE SANTO ANTÓN ABADE DE SÁRRIA-  No número 1 da actual rúa Maior-  Foi Hospital de Peregrinos.

ESTADO  DE SÁRRIA.-  División adminstrativa do Condado de Lemos formada  pola Pobra de Sárria  e as Pobras de Adai, San Xulián, Santo Estevo de Neira de Susao e Triacastela,  Castro de Rei e Outeiro de Rei.

MERINDADE DE SÁRRIA  .- Nome dado ao espazo territorial dependente do Meiriño de Sárria.

CONDADO DE SÁRRIA.- ( Condado medieval que pasará a ser Marquesado nos primeiros anos do século XVI

MARQUESADO DE SÁRRIA.- Creado por Carlos I para o primoxéniito dos Condes de Lemos. Supuxo a desaparición do título condal de Sárria e a cosagración do título de Marqués de Sárria.

Un edificio  na Rúa Matías López, fronte da Sociedade A Unión, leva o nome de Edificio Marquesado de Sárria.

XUSTIZA DE SÁRRIA.-

ALCALDE MAIOR DE SÁRRIA

REXIMENTO DE SÁRRIA.- Órgao colectivo encargado do goberno da vila e  da xurisdición de Sárria e presidido polo Correxidor, Xustiza Maior, Meiriño ou Alcalde Maior, que por todos eses nomes era coñecido. Estaba formado por  rexedores, un noemado polo Marqués e outro  elixido polos veciños.

 CORREXIMENTO DE  SÁRRIA.-

XURISDICIÓN DE SÁRRIA.-  Formada pola Vila de Sárria  e as parroquias da  Andaduría, Partido de Froián. Partido da Lobataira, Partido de Sobre da Riba, Partido da Veiga e Partido de Ferreiros.

COMPAÑIA DE SÁRRIA,.  División militar referida á Milicia Provincial de Lugo ( século XVIII )  que  abranguía terras de Sárria e da  Montaña  ( Terra de Burón, etc, )

CANTÓN DE SÁRRIA.-   División territorial militar  na banda esquerda do río Miño, entre a zona militar de  Lugo e a de Monforte de Lemos, establecida para facer fronte ás partidas carlistas.

CONCELLO DE SÁRRIA.-  1º Concello Constitucional: De 1820 a 1823. 2º Concello Constitucional:  Entre 1835 e 1840 ( con variacións no número de parroquias ) 3º.- Concello : Creado en 1840, non supfriu  variación no número de parroquias  civís ( 49 parroquias rurais e Vila de Sárria )

PARTIDO XUDICIAL DE SÁRRIA.-   Levaron este nome : a) 1820/1823  O primeiro  partido xudicial estaba formado polos concellos de Sárria, Láncara, Somoza de Vilouzán, Vilapedre, Pinza e Biville, Paradela, Castro de Rei de Lemos, Somoza Maior de Lemos. Guntín de Lemos, O Incio,  Reboiro, Lóuzara  e Samos. b )  Entre 1835 e 1840 o partido xudicial de Sárria  tiña, con variacións parroquiais, os concellos de Sárria, A Pobra de San Xiao, Láncara, A Somoza de Vilouzán, Samos,  Castro de Rei de Lemos,  O Incio e San Pedro de Portomarí. c ) Dende 1840 o partido xudicial de Sárria quedou conformado polos concellos de Láncara, Paradela, O Paramo, Samos, Sárria e Rendar ( que máis adiante pasou a levar o nome de concello do Incio )

XULGADO  DE PRIMEIRA INSTANCIA E INSTRUCCION DE SÁRRIA

XULGADO MUNICIPAL DE SÁRRIA

XULGADO  COMARCAL DE SÁRRIA

XULGADO DE DISTRITO DE SÁRRIA .-   Foi suprimido ao ser recuperado o Partido Xudicial de Sárria.

MESÓN DE SÁRRIA.- Aberto para camiñantes, maragatos e traxinantes. Estaba establecido no Arrabaldo.

TULLA DE SÁRRIA,. -  Pertencía ao Arcdediago de Sárria, dignidade da SICB de Lugo´m establecida  por algún tempo no Mesón de Sárriua,  Acabou sendo establecida en  Filloi ( Farbán )

ESCOLAS PUBLICAS DE SÁRRIA.- Inauguradas en 1896  e construidas grazas ao  legado testamentario de Matías López, industrial, politico e fillo predileto de Sárria.

ACADEMIA SÁRRIA  .- Establecida na Rúa do Porvir ( Barrio de San Lázaro )

BANDA DE MUSICA DE SÁRRIA,. Levaron este nome varias agrupacións, en diferentes periodos, ao longo dos anos finais do século XIX,  no  século XX  e  na actualidade ( Banda da Escola Municipal de Música de Sárria )

CENTO CULTURAL MEIGAS E TRASGOS-CIT DE SÁRRIA.-  Asociación Cultural e Centro de Iniciativas Turísticas.

CORAL POLIFÓNICA DO CONCELLO DE SÁRRIA.-  Formada ao desaparecer a Coral Polifónica de Meigas e Trasgos.

LA VOZ DE SÁRRIA.-   Publicación xornalistica  de escasa duración no tempo da II Republica-

RADIO POPULAR DE SÁRRIA.- Emisora  de radio promovida pola Diocese de Lugo, que funionou algúns anos   con sede na primeiro na Rúa Vázquez Queipo ( Acción Católica Masculina ) e  despois até o seu traslado a Lugo ( Radio Popular de Lugo ) na Casa de Eladio no Barrio da Estación.

ESTACIÓN DE SÁRRIA .- Estación do ferrocarril, e barrio xurdido darredor dela , en 1890, na parroquia de San Pedro de Maside, integrados na vila de Sárria en 1890.

COMARCA DE SÁRRIA.- Organización territorial que compreende os concellos do partido xuidicial de Sárria; O Incio, Láncara, Paradela , O Páramo. Samos e Sárria, e o concello de Triacastela, do partido xudicial de Becerreá,

FEIRA DE SÁRRIA.-   A primeira feira con este nome doi a Feira Franca creda polos Reis Católicos  que se celebraba   en marzo.  A segunda , cread a en 1820 por Fernando VII foi a do 20. A terceira , a do &, comezou en 1890 e a cuarta, a do  27  principiou en 1946.

CEMITERIO DE SÁRRIA.- Unha vez superada a fase de enterramentos no interior das igrexas houbo cemiterios únicos para a Vila e para San Martiño de Requeixo , primeiro na parte baixa do actual Campoo da Feira ( Capela de San Marco ) e despois, con sucesivas ampliacións, no Barredo do Pombal, fronte ao Mosteiro da Madalena / Convento da Mercé.

 MALECÓN DO RÍO SÁRRIA .- Paseo beira do río dende a Rúa da Liberdade ( Ponte do Toleiro ou Ponte de Ferro ) e a Rúa do Peregrino ( Ponte Ribeira.

VIGO DE VILAR DE SÁRRIA.-  Aldea da parroquia de Vilar de Sárria, no Camiño de Santiago.

VIGO DE SÁRRIA.- Co crecemento  da vila con asentamento de poboación na banda dereita do río Sárria, integránose  de modo efectivo as novas edificacións na trama da vila,  o lugar pasou  a ser coñecido como Vigo de Sárria porque hai total continuidade poboacional  entre a vila e o agora coñecido como Barrio de Vigo de Sárria, que a efectos estatísticos segue  pertencendo á parroquia rural de Vilar de Sárria.

CASINO DE SÁRRIA.- (  Coñecido primeiramente como Circo )   Tivo a súa sede na Rúa Maior  /Rúa do Murallón.

BATALLÓN DE RESERVA DE SÁRRIA.-  Unidade militar establecida en Sárria, na Casa Novoa, Praza da Constitución, nos anos finais do século XIX

BATALLÓN DE DEPOSITO DE SÁRRIA.- Unidade militar establecida en Sárria na Casa Novoa, na Praza da Constitución, nos anos finais do século XIX

SÁRRIA  F.C..- En diferentes tempos, houbo agrupaciósn deportivas de fútbol con este nome-

CB SÁRRIA.-  Clube de baloncesto  na vila de Sárria.

HOTEL "VILLA DE SÁRRIA"

CAMPING VILA DE SÁRRIA.-

FERRETERÍA SÁRRIA.- 

RAÚL SÁRRIA.-. Empresa de trasporte  de viaxeiros promovida por Raúl López Loureiro, que paseou o nome de Sárria por toda a  xeografía nacional e paises do estranxeiro,

XOGRAR DE SÁRRIA.-  Tratase do xograr  Afonso Gomes (  século XIII) "Afonso Gomes xograr de Sarria"

FREI TOMÁS DE SÁRRIA.-

FREI XOÁN DE SÁRRIA. Ten rúa adicada no Barrio das Insuas

CALLE SÁRRIA: El Escorial ( Madrid )

RÚA SÁRRIA,. Monforte de Lemos

RÚA SÁRRIA,. Foz

RÚA SÁRRIA,. Portomarín

RÚA VILA DE SÁRRIA: Lugo

JARDIN DE SÁRRIA ; Mûr de Bretagne ( Guérlèdan )