UNHA VISIÓN DA SÁRRIA DE 1925

 ( EL IDEAL GALLEGO,  2.09.1925 )

                                      BEIRAS DO SÁRRIA

Un dos máis belos lugares do país  galego, é, certamente  a vila de Sárris, de noble avoengo  histórico, coñecido na antigüidade  co nome de "Flavia Lambris" ( * )  e adaptada  ás correntes  do progreso moderno  coa súa liña férrea Madrid-Coruña, bons hoteis, cine, centros de recreo, campo de fútbol e tenis , estradas frondosas e ben coidadas , "villas" e chalés , levantados moitos deles por familias  veraneantes,  algunhas aristocráticas,  como os Marqueses de Ugena, que percuran na súa veiga retiro tranquilo e delicioso nos meses de verán.

A paisaxe , sen crebados ritmos , nin  bruscos altibaixos , de movemento xeral candencioso, con soutos encantados  de abondoso arboredo, cuxas ponlas  se entrelazan unhas coas outras  formando arcos de verdor  e variados túneis de graciosas e elegantes formas, semella un parque ondulado , saturado de graza voluptuosa , no que se sinte aletear o espírito robusto  da donda e  fecunda poesía galega.

Os seráns,  co seu solpor  de tonalidades  delicadas, baixo dun ceo  lixeiramente velado , cinguen coroa de ouro aos montes de Farbán, Arxivide, Fafián, Vilasante  , Alto de San Cosme ;Castelo dos Infantes, Treilán, etc. que rodean a vila , pechando en cadea o horizonte.

As pardas lombas , completamente desoladas  ou vestidas  por un delgado e pobre manto , onde  apenas  poden arraizar as plantas , contrastan coa vizosa riqueza forestal  das carronzas e  abas  cobertas  de carballos,  choplos  e castiñeiros que riman  as súas cancións co canto monótono  das augas do Sárria, que cruzan a veiga  e  esbaraza  en voltas eslaiadas  e feminís polo medio de campiñas de  verde esmeralda celmoso e  apacible , facendo espello  ás belezas  da contorna.

As noites  aquí comprácense  en adornar a bóveda celeste de estrelas máis luminosas  que se miran con amor , e o aire dicífono  e  sotil permite que a crara lúa pratee con maior intensidade  as  copas  das árbores  e se reflicta  xoguetona en mudables irisacións  na corrente luminosa e trasparente  dos arroxos que baixan dos montes da Meda  e Serra do Iribio, para formar o río que deixa  á esquerda a vila , e pasando por Vilafiz e Viance , únese ao Neira , despois de atravesa a ponte de Mazandán ( **),

A graza xubilosa  da pasaxe tradúcese  nos sarriaos, porque o espíritu fórmase  en comuñón íntima co medio físico e desenvólvese  na direción que lle marcan os estímulos que desde fora o solicitan. De aquí que as súas  perceepcións,  concepciós, imaxes , xuizos , razoamentos, o contido todo da súa vida psíquica  propende á  vida de  relación, e amósanse hospitalarios ., acolledores , cultos, comunicativos , máis confiados nos demais que neles mesmos, constituindo unha sociedade plástica  e moderna que acabará por absorber as poucas persoas anacrónicas  que aínda quedan., como se o tempo houbese suspendido riba delas as súas leis  progresivas-

Sárria, situada a  surleste dos montes  do Páramo, merece por ela mesma ser visitada. Posúe atracións naturais  súas propias, e a facilidade de comunicacións  favorece a organización de excursións  a Lugo, Monforte,Samos, O Incio... A poboación desenvólvese  darredor dunha cuiña , ocupando preciosa posición  riba do rìo e o val do seu nome .

No alto do outeiro , dominando o pintoresco campo da feira , álzase entre unha grande profusión de árbores  de todas as clases a torre  da que foi temible fortaleza  dos condes de Lemos, señores de Sárria, que existían xa a primeiros do  século doce , no que o era Rodr´igo Velez, de quen fala un previlexio do ano 1115 , que dí na súa data; " Reinando dona Urraca  en León e Galicia  e sendo conde de Lemos e de Sárria Rodrigo Vélez ". Outro previlexio do ano 1124 , expresa a mesma dignidade  "O conde don Rodrigo en Lemos e en Sárria". No século catorce  pettencía o tíduo aps Núñez de Osorio. Despois o Condado de Sárria foi Marquesado e pertenceu á casa  de Berwick e Alba. Actualmente a finca é propiedade dos  señores de Batallón-

Na entrada do campo da feira , no comezo da Rúa Maior, áchase a igrexa de San Salvador, preciosa xoia  da arte románica  que o conde don Rodrigo doou con todos os bens que lle pertencían, ao bispo Xoán de Lugo (***), en satisfación dos seus pecados, segundo reza o documento, por ter derrubado e queimado a igrexa de Santa María do Toural, na terra de Ventosa-A escritura cuxo  orixinal se conserva no Arquivo episcopal, foi outorgada no ano 1171.

No lado oposto da cuiña , nun manso declive que mira a Nacente, levántase  soberbo o Convento de Mercedarios , seis veces secular, de sólida arquitectura, cuxa pedra sen deixar de selo, áchase cargado de eléctrico dramatismo espiritual  e ten as segredas preferenzas  das almas non anquilosadas nun estreito racionalismo. Cando os úlimos raios do sol envolven en ardorosa caricia  a súa inxente mole  as campás das súas esguías torres (sic), chamando á oración. enchen  co seu tanguido  suxeridor de tenros sentimentos místicos , a ampla veiga , riba da que descenden as  primeiras sombras  como un manto de malencónica  poesía..Por tras do Convento hai un paseo marabillolso que sae á estrada de Portomarín. É unha paisaxe  que se presta mesmo á inspiración poética que aos pensamentos graves.

Chámase este  Convento de "Santa María Madalena"  e del faise mención en documentos do século catorce. Pertenceu a unha comunidade  de Agostiños conventuais  que viviron independentes do Provincial de Castela ate o reinado de Felipe II, que, en virtude dun Breve do Papa Pío V, encomendou ao Bispo de Lugo don Fernando de Velosillo, a misión de reducir á regular ouservanza de Santo Agostiño, que neste convento facían vida claustral, verificánose a redución en xaneiro de 1568, coa tranquilidade e harmonía  de que fala o Libro de Profesións  do Mosteiro. Abandoado este polos relixiosos Agostiños , serviu de Cárcere do partido, e hoxe posúenos frades da Mercé, que o restauraron e o convertiron  en espléndida morada  e noviciado da Orde.

Na parte Norte  da vila, érguese fachendosa , rompendo as nubes cos puntiagudos  remates das súas torres ( sic) oxivais , a igrexa parroquial de Santa Mariña , en cuxa ampla praza  se celebran as enxebres verbeas  vrancegas , que teñen a virude  de alteraren por uns días  o ritmo pacífico  e monacal deste pobo, aledando á mocedade  sarriá  polo arrecendo de popularidade  que conservan  e que as fan simpáticas  en extremo. Aos acordes dunha ben afinada banda, que executa as pezas do seu repertorio dende  un artístico e  elegante quiosco, exteriorizan os xoves  o seu regocixo, a súa graza e bon humor , bailando  en nutridos grupos  nos diferentes cantóns da praza, profusamente iluminada  por infinidade de bombillas eléctricas . Aquí é onde , principalmente estas lindas mozas, co seu plasticismo persoal e as súas maneiras distinguidas  de falar e de vestir , atraen unha nube de pretendentes  que, como enxames de mosquitos"atorméntanas  con discorde trompetiña , movidos de fins honestos o pasatempo galante, arrincando algúns con lirismos  ou románticas estremonías".

Fronte da Praza está o Casino, de amplos e cofortables salóns, no que pasan alegremente as veladas  xogando ao tresillo uns  e cambiando  as súas impresións os outros, os graves e sesudos señores. mentres a mocedade degraña os seus frescos sorrisos  e sostén animado combate  de flamíxeras olladas.

Por unha rampla apacible , baixase á Rúa do Porvir, formada por fermosas vivendas  etre as que destaca o salón do cinema  e o magnífico pavillón das escolas públicas , doazón do ilustre fillo deste pobo , Excmo Sr D. Matías López, cuxa viuva , completando a obra benéfica do seu esposo, erixiu o Hospital da vila, amable refuxio da huminidade doente , construído á esquerda  da estación, nas abas  do monte de Santa Cristiña , dende onde pode ollar o enfermo, inmensos campos tranquilos e asosegados, cos seus máxicos horizontes , que se eslúen nun cinturón  de azuadas montañas.

Dende a estación sae a estrada  de Samos-O Incio,  abeirada  de suntuosas edificacións  que ostentan nas súas fachadas  a ofrenda familiar  e galante dos seus rótulos ; "Villa Pilar", "Villa Paquita", "Villa Marina".

Ocupa unha destas casas  a sociedade  titulada "La Unión", integrada por unha mocedade  capaz pola súa cultura  e a súa idealidade  de todas as abnegacións  con forza espiritual dabondo  para grandes e  definitivas  empresas , que sinte, loita e traballa  silandeira , sen  runflas  de enerxía inútil , para poñer a Sárria  na avangarda  do sentimento  e do pensamento de Galicia.

Saíndo ao campo intérnase un  polas frondosas e esquivas  alamedas, hortas e congostras que arrodean a poboación , convertindo a  súa contorna  en lugares amenímos , como "As Aceas", "As Insuas"; "Vilasante", Padriñán,onde as distinguidas familias  de López Fernández, Díaz Fernández e López de Santalla se agasallan mutuamente  con suculentas merendas  á sombra protectora dos choplos  e carballeiras , que se  esponxan fachendosos  .na pasaxe coma se quixeran participar da ledicia propia destas festas familiares,

Aos encantos naturais  do clima e da paisaxe  preocupouse o Concello de enadir novos atractivos  vixiando os servizos de hixiene e limpeza ,coidando da pavimentación e alumeado das rúas, e paseos,  e fomentando a educación  cidadá en todas as clases sociais, que se amosan moi afectuosas co forasteiro, dando, desde o primeiro momento, a impresión dun pobo altamente civilizado, no que o veraneante  máis esixente pode acharse arrodeado de todas as comodiades que a súa condición require 

                                             Sárria, agosto de 1925

                                                                                  MACURIO

( *)   Foi un erro moi común dicir que "Flavia Lambris" estivo na Terra de Sárrria. Afirmación esta sen base ningunha, ,

( ** ) Nin o río Sárria nin o río Neira pasan por baixo da Ponte de Mazandán. Esta ponte está no río Tórdea  que leva as súas augas ao Neira.  O río Sárria rende as súas augas ao Neira entre  A Pobra de Sárria e Santa María Madalena de Moscán.